УИХ-ын намрын чуулганы сүүлийн өдөр  “Тавантолгойн нүүрсний ордыг ашиглах зарим асуудлын тухай” УИХ-ын 39 дүгээр тогтоолд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг хэлэлцэх үеэр УИХ-ын гишүүн Д.Ганхуяг асуулт асууж, байр сууриа ийнхүү илэрхийлсэн юм. Тэрбээр сонгуулийн амлалтаасаа ухарч Тавантолгойн хувьцааны 20 хувийг иргэдэд үнэгүй олгох бай сууриасаа ухарч 20 хүртэл хувь болгон өөрчилсөн гишүүдэд хандаж дараах үгийг хэлсэн юм.

Д.Ганхуяг гишүүн “УИХ-ын гишүүд баталсан хуулийнхаа хэрэгжилтэд хяналт тавих үүрэгтэй. УИХ-аас томилогддог төрийн албан тушаалтан хуулийг хэрэгжүүлээгүй бол хариуцлага тооцох эрх, үүрэгтэй. Хэзээ ингэдэг болох юм бэ гэж УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооноос асуумаар байна. Бараг хоёр жилийн өмнө буюу 2010 оны долдугаар сарын 8-нд УИХ-аас Тавантолгойн ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах 39 дүгээр тогтоолыг баталсан. Энэхүү тогтоолд гурван үндсэн гол заалт бий. Үүнд, Тавантолгойн нүүрсний ордод ашиглалтын үйл ажиллагаа явуулах “Эрдэнэс-Тавантолгой” компанийг байгуулж,  хувьцааны 10 хувийг үнэгүйгээр нийт  иргэддээ, 10 хувийг үндэсний аж ахуйн нэгжүүдэд нэрлэсэн үнээр өгөх, 30 хүртэлх хувийг Хөрөнгийн бирж дээр гаргаж, энэ ордыг ашиглах санхүүжилтийг босгох шийдвэр гаргасан юм. Харамсалтай нь, энэ тогтоол гарснаас хойш жил найман сар өнгөрчихсөн байна. Энэ хугацаанд  Засгийн газар  энэ хуулийг  хэрэгжүүлэхийн төлөө юу хийснийг Эдийн засгийн байнгын хороо тунгааж ярилцсан уу.

Миний сонссоноор энэ тогтоол гарснаас хойш хил дамнаж Тавантолгойн ордын тэдэн хувийг танай улсад өгье гэж дамын далд наймаа ярьж явсан гэсэн. Бидэнд одоогоор ямар ч оронд баялгаа зүгээр өгөх тийм өр байхгүй. Энэ яаж байгаа юм бэ. Стратегийн ордын тодорхой хувийг хэдхэн ам.доллараар зүгээр өгч болох хууль тогтоомж манай улсад байхгүй. Үүнээс болоод Монгол Улсын гадаад бодлогод зөрчил үүсэхийг үгүйсгэхгүй. Харин Хөрөнгийн бирж дээр гаргасан хувьцааг хязгаарлалттай нөхцөлөөр гол түншүүд худалдаж авах нөхцөлийг бүрдүүлэх боломжтой. Үүнийг байнгын хороо юу гэж үзсэн бэ. Ийм хариуцлагагүй үйлдлийн эзнийг олоход анхаарч ажилласан уу. Харин дараа нь Засгийн газрын хууль зөрчсөн, хариуцлагагүй энэ үйлдлийг ҮАБЗ-өөс холбогдох хуульд заасны дагуу зогсоосон гэсэн.

Тогтоол батлагдаад хоёр жил болж байхад  дорвитой хийсэн ажил байхгүй учраас, 2012 оны Төсвийн тухай хуулийг 2011 оны арваннэгдүгээр сарын 31-нд батлахдаа 2012 оны хоёрдугаар сарын 1-ний дотор бүх иргэнд энэ ордын нэг сая төгрөгтэй тэнцэх хувьцааг хуваарилах шийдвэр гаргасан. Тэгээд энэ хувьцаагаа бэлэн мөнгөөр авах иргэдэд зориулж 334 тэрбум төгрөгийг төсөвт суулгасан. Гол нь ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд 334 тэрбум төгрөг олгохоор болсон. Гэтэл хоёрдугаар сарын 18 болчихоод байхад нөгөө 39 дүгээр тогтоолоо УИХ яриад сууж байна.  “Их санасан газар есөн шөнө хоосон хонуулна” гэдэгтэй адилхан утгагүй явдал болж байгаа юм биш үү.

Эдийн засагч, судлаачдын дүгнэж буйгаар Ухаа худагийн хувьцааг урьдчилан Хөрөнгийн бирж дээр гаргаснаар үлдэж буй том Тавантолгойн ордыг ашиглах компанийн үнэ цэнэ буурна. Тодруулбал, иргэдэд очих хувьцааны үнэ бага байх болно. Энэ хохиролыг хэн барагдуулж, хариуцлагыг хэн үүрэх вэ. Яахаараа улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн ордоос хувьдаа тасдаж авч эргэлтэд оруулахдаа яагаад нийтээр нь эдийн засгийн эргэлтэд оруулаагүй юм бэ гэдэг нь өөрийн эрхгүй анхаарал татаж байна.

Олон түмнийг  олон удаа хуурах боломжгүй гэдгээ ойлгох цаг болсон. Эцсийн эцэст одоо энд ард  түмний өмч болох  байгалийн  баялгийн орлогоос  “Эх орны хишиг” нэрээр бэлэн мөнгө өгөх үү, “Эрдэнийн хувь” гэдэг нэрээр хувьцаагаар иргэддээ жаахан юм хүртээх үү гэдгийн төлөө байлдаж байна. Үүний төлөө гурван жил хэрэлдлээ, үр дүн алга. Энэ нь нэг зоосны хоёр тал гэдгийг иргэд аль хэдийнэ олйгочихсон. Гэтэл 1,5 сая төгрөгийг бэлэн мөнгөөр олгох гэхээр мөнгө нь хүрэлцэхгүй байна. Энэ амлалтаас болоод хойч үеээ хангалттай өртэй болгочихсон байгаа. Сар бүр олгодог “хоёр шил Чингис архины” мөнгө иргэдийн амьжиргааг бус  архидалтыг заримдаа дэмждэг гэж ярьдаг. Энэ үнэний ортой.  Хувьцаа, хувьцааны ноогдол ашгаар нэг удаа овоо хэдэн төгрөг иргэн бүрт очвол тэд ирээдүйдээ ашигтай зүйлд зарцуулах нь ойлгомжтой.

УИХ нь УИХ шиг байвал Засгийн газар  хариуцлагатай сайн ажилладаг.  Ингэж чадахгүй байна. Энэ хоосон улстөржилт “хүүхэд, нохойн доог” болж байна. Энэ увайгүй байдлаа хурдан засахыг иргэд сануулсаар байна” гэлээ.