Иргэдийг том оврын автобусаар үнэ төлбөргүй үйлчилдэг байх төсөл боловсруулжээ. Том оврын автобус үйлчилгээ эрхлэгчдийн холбоо санаачилсан энэхүү төслөөр бол автобусаар иргэд үнэ төлбөргүй зорчиж, зардлыг төр санхүүжүүлэх тогтолцоонд түр шилжих гэнэ. Энэ төслийг Улаанбаатар хотын нутгийн зөвлөл дэмжиж буйгаа илэрхийлж байна. Учир нь, нийслэлийн нэг өрх сарын  орлогынхоо 28 хувийг автобус унааны мөнгөнд зарцуулдаг гэсэн Японы “ЖАЙКА” байгууллагын судалгаа байдаг гэнэ.

Энэ төслийг хэрэгжүүлэх маш амархан хэмээн санаачлагчид ярилаа. Ердөө төрөөс том оврын автобусны үйлчилгээ эрхэлдэг компаниудад 108,3 тэрбум төгрөгийн нөхөн олговор төлөхөд хангалттай. Хариуд нь автобусны компаниуд орлогыг бус үйлчлүүлэгчдийг тэргүүнд тавин, хотын замаар уралдахаа зогсоон, замын хөдөлгөөний дүрмийг ягштал баримтлах ажээ. Дээр нь нийслэлчүүдийн “шүдний өвчин” болсон замын түгжрэл, агаарын бохирдлыг тодорхой хэмжээгээр бууруулж, нийгэм дэх бухимдлыг багасгах юм байх.

Төсөл боловсруулах болсноо дараах судалгаан дээр үндэслэжээ. 2010 оны байдлаар нийтийн тээв­рийн хэрэгслээр давхардсан тоогоор 220,7 сая хүн зорчсоны 90 орчим хувь нь том оврын автобус, троллейбусаар үйлчлүүлж, 48,8 тэрбум төгрөгийн орлого олжээ. Нийт орлогын 46,7 хувийг зорчих тасалбараар, 53,3 хувийг нөхөн олговроос бүрдүүлсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, талаас илүү хувийг нөхөн олговроор олсон байна. Харин өнгөрөгч 2011 онд гэхэд л төсвөөс үнэ төлбөргүй зорчигчдын унааны зардалд 30,4 тэрбум төгрөгийг зарцуулсан байна. Өнөөдрийн байдлаар том оврын автобусаар үйлчлүүлэгчдийн 80 орчим хувь нь үнэ төлбөргүй зорчдог гэнэ. Тэгэхээр эх орны болон автобусны компанийн хөгжилд хувь нэмэр оруулж буй 20 хувь иргэдээ төлбөрөөс чөлөөлөхөд буруудахгүй гэдгийг төслийн удирдагч “ADP Consulting” компанийн захирал Д.Баярсайхан хэлсэн юм. "Нэг жилийн хугацаанд энэ төсөл хэрэгжсэнээр том оврын автобусны жолооч нар орлогын төлөө хөөцөлдөж, овоорохоо болино. Маршрутыг хотын төв, хотын зах гэж хувааж, хотын төвийн хэсгийг буухиа маршрутад шилжүүлнэ. Ингэснээр дийлэнх автобус хотын захаас буухиа үйлчилгээ хүртэлх үйлчилгээг хариуцна. Хэдэн хүн тээвэрлэснээр биш, хэдэн цаг ажилласнаар нь тооцно. Хотын төвийн замын ачаалал буурна гэх мэт олон сайн тал бий. Энэ хугацаанд компаниуд хөл дээрээ тогтож, цаашдын үйлчилгээний чиг хандлага тогтож, метро байгуулахад хувь нэмэртэй болно" гэж өчигдөр болсон хэвлэлийн бага хурлын үеэр Д.Бяарсайхан сэтгүүлчдэд ярилаа.

Харин “Хотдоо сайхан амьдармаар байна” уриатай Улаанбаатарын нутгийн зөвлөлийнхөн “Том хотыг зохион байгуулахдаа зам, нийтийн тээврийн асуудлыг чухалчилдаг. Овоорсон автобус, орилсон микро автобустай нийслэл сайхан харагдахгүй” гэдгийг онцлоод төслийг хэрэгжүүлж, соёлтой хот болохыг дэмжиж буйгаа илэрхийллээ.

Харин “Том оврын автобусны үйлчилгээ эрхлэгчдийн холбоо” ТББ-ын гүйцэтгэх захирал Х.Дамдинсүрэн:

-Энэ төслийг илүү нарийвчлан тооцоолох, санхүүжүүлэх ажлыг Засгийн газар хийх хэрэгтэй. Эхний ээлжинд бүх хүнийг нэг жилийн хугацаанд үнэ төлбөргүй зорчих боломжоор хангачих. Тэгээд жилийн дараа тодорхой төлбөрийг 100 төгрөг ч юм уу, түүнийг бүх хүн төлдөг болно. Энэ хугацаанд төлбөргүй зорчих талаар заасан хуулиндаа өөрчлөлт оруулах шаардлагатай. Ийм л систем тогтоох гэсэн юм. Одоо зургадугаар сараас 21 мянган төгрөг өгөхөө боливол иргэд маш хэцүү байдалд орно. Нэг хүн л өдөрт нэг дамжлаа гэхэд 1600 төгрөгийг зөвхөн унаанд зарцуулж байгаа гэдгийг сайн бодох хэрэгтэй гэлээ.

Ямартаа ч иргэдийг автобусаар үнэгүй зорчуулах төслөө Нийслэлийн захиргаанд дахин өгөхөөр боллоо. Өмнө нь уг төслөө танилцуулсан ч ямар нэгэн хариу ирүүлээгүй аж.

Хэвлэлийн бага хуралд суусны дараа ажил руугаа автобусаар буц­лаа. Жолооч нь “Тамхи татахыг хо­риг­лоно” гэсэн бичгийн доор хээв нэг тамхи уугиулан сууна. Бүтэн цагийн турш үнэгүй зорчих, мөнгөө төлсөн үйлчлүүлэгчийг дээдлэх талаар сонссондоо тэр үү дөхөж очоод:
-Тамхиа болиоч, ах аа гэчихсэн чинь хэрэг мандлаа.
-Чи муу буугаад өөр автобусанд суухгүй юу гээд хөөж байна. "Ахаа байя аа" гэх нь халаггүй болоод кондукторт картаа шалгуулж буй оюутнуудын эгнээнд нэгдлээ. Мөнгөө төлчихсөн байхад ингэж байгаа хойно үнэгүй болгочихвол зодох байх шүү гэж бодлоо.

Ямартаа ч Улаанбаатарын нут­гийн зөвлөл төслийг дэмжчихэж. Харин Улаанбаатар хотын иргэн та энэ төслийг дэмжих үү?