Хүнс хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамнаас энэ сарын 7-9-ний өдрүүдэд нийслэлд Жижиг, дунд үйлдвэрлэгчдийн улсын зөвлөгөөнийг зохион байгуулж байна.  Бага, дунд орлоготой иргэдийг дэмжих зорилгоор Жижиг, дунд үйлд­вэр­лэлийн зээлийг төрийн зүгээс олгож эхэлснээр багагүй хугацаа өнгөрсөн. Хүнс хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамнаас 2009 оноос хойш олгосон зээлийн үр дүн болон зээл хүсэгчдэд тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлэх зорил­­­гоор  “ЖДҮ, бичил, өр­хийн үйлдвэрлэл”, “Хөдөө аж ахуй, хоршоолол” сэдэвт зөв­лө­гөөн Тусгаар тогтнолын ордонд, харин  “Боловсруулах үйлдвэрлэл” сэдэвт зөвлөгөөн Төрийн ордонд болов. Зөв­лөгөөнд хот хөдөөгийн жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчид болон бусад албаны 900 гаруй төлөөлөл оролцсон юм.

Энэ удаагийн зөвлөгөөн  нь Жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдэд тулгамдаж буй асуудал болон цаашид авах арга хэмжээний талаар санал бодлоо солилцсон юм. Жижиг, дунд, бичил, өрхийн үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд гурван өөр газар хуралдсан ч тэдэнд тулгамдаж байгаа асуудал нь нэг. Тулгамдаж буй гол асуудал нь банкны зээлийн барьцаа өндөр байх нь хамгийн их тулгамдаж буй асуудал гэлээ. Орон нутгийн иргэд тухай аймаг, сумддаа өөрсдийн тодорхой хүрээнд үйлдвэрлэлээ явуулж, борлуулалт хийж эргэлтэнд оруулдаг учраас бүтээгдэхүүнээ зарж борлуулахад хүндрэл учирдаггүй гэж байсан. Зээл олгохдоо банкнуудын тавьж буй шаардлага нь тухайн зээл хүсэгч нь барьцаа хөрөнгөөө банкиар үнэлүүлдэг. Харин банк үүнийг нь бага үнээр үнэлдэг гэсэн гомдол зөвлөгөөнд орол­цогч­дын гол асуудал байсан юм. Бас нэг тулгамдаж буй асуудал нь татварын хөнгөлөлт. Дотооддоо болон гадаадын зах зээлд борлуулалт хийхээр татварын хөнгөлөлт өндөр, мөн тоног төхөөрөмж оруулж ирэхэд татварын хөнгөлөлт хэрэгтэй байгааг онцолж байлаа.  Жижиг, дунд үйлдвэрийн газрын дарга Ц.Ням-Осор хэлэхдээ “Өнгөрсөн хугацаанд зээл олгосон үр дүн, зээл хүсэгчдэд тулгамдаж байгаа асуудалыг сонсох зорилгоор энэ­хүү зөвлөгөөнийг зохион бай­гуулж байгаа. Иргэдтэй уулз­санаар бид тэдэнд тулгарч байгаа асуудлыг сонсч, цаашид зээл олгохдоо юуг анхаарах зэрэг асуудлыг шийдвэрлэнэ. Иргэдийн хэлж буйгаар татварын хөнгөлөлт, барьцаа хөрөнгө гэсэн асуудлыг хэлж байна. Энэ талаар бид шинэ хуулийн төслийг УИХ-д өргөн барьсан байгаа. Ирэх намар гэхэд батлагдах байх. Мөн батлан даалтын хууль гэж байгаа. Энэ хуулинд зааснаар зээл авахыг хүссэн ч барьцаа хөрөнгө нь бага иргэдийн тодор­хой хувийг төр дааж, тухайн ир­гэнд зээл олгохоор болж байгаа юм. Тэгэхээр энэ их хүртээмж­тэй бас олон иргэдэд хүрэх хууль  болж байгаа юм” гэсэн юм.

Төрийн ордонд “Боловс­руу­лах үйлдвэрлэл” сэдэвийн дор зөвлөлдсөн үйлдвэрлэгчдэд тул­гамдаж буй асуудал нь  тат­варын хөнгөлөлт байлаа.  Хэдий­гээр төрийн зүгээс хараагүй иргэ­дийн эрхэлсэн ЖДҮ эрхэл­дэг аж ахуй нэгжид ал­бан татвараас нь чөлөөлдөг, харин хөдөлмөрийн чадвараа алд­­сан  иргэдийг ажиллуулж бай­гаа аж ахуй нэгжийг татва­раас чөлөөл­дөг. Мөн дотоод­доо гурил, сүү, мах махан бүтээ­г­дэхүүн үйлдвэрлэдэг аж ахуй нэгжийг НӨАТ-аас чөлөөлдөг гэсэн заалтууд бий. Гэвч бусад иргэдэд татварын хөнгөлөлт байддагүй гэдгийг онцолсон. Мөн зээл авсан иргэдэд дахин зээл олгодоггүй, Монголбанкны бодлогын хүү нэмэгдэхэд арил­жааны банкны хүү бас нэмэгддэг. Хүү нэмэгдэхээр зээ­лээ төлөхөд хүдрэлтэй болдог гэд­гийг ч хэлж байлаа. 

Хэрэв ирэх намар УИХ-д өргөн барьсан жижиг, дунд үйлд­вэрлэлийн зээлийн хууль батлагдвал энэ удаагийн зөвлө­гөө­нөөр тавьж буй иргэдэд тулгам­даж байгаа асуудлыг шийдвэрлэх боломжтой гэдгийг албаныхан хэлж байна. Орон нутгийн иргэд барьцаа хөрөнгө байхгүй учраас зээл авахад хүндрэлтэй байдаг бөгөөд арилжааны банкныхан барьцаа хөрөнгийг хамгийн бага мөнгөөр үнэлж тооцдог. Тухайлбал 10 сая төгрөгийн зээл авахыг хүссэн хүн  30 сая төгрөгийн барьцаа хөрөнгөтэй байж Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн зээл авах босго давна.  Мэдээж арилжааны банк эрсдэлээ өөрөө даадаг учраас зээл олгохдоо хэдэн хувийн барьцаа, барьцаалсан хөрөнгийг үнэлэх үнэлэмж нь тухайн банкны дотоод журам ч гэлээ үүнд төрийн зүгээс бодит арга хэмжээ авах болсон гэдийг орон нутгийн төлөөллүүд онцолсон.  Жижиг дунд үйлдвэрлэл  хөг­жүүлэхийн тулд хөдөө орон нутагт түлхүү зээл олгодог юм байна. Үйлдвэрлэл, дэд бүтэц буурай хөгжилтэй учраас орон нутгийн иргэд өөрсдийн бүтээгдэхүүнээ тухайн газар­­таа болон боломжтой нэг­жүүдэд худалдаалснаар орло­гоо төвөггүй олдог гэсэн. Гэх­­дээ хэрвээ бүтээгдэхүүнээ гадаа­дад худалдаалдаг болоод ирвэл үйлдвэрлэл ч өргөжиж, ажлын байр шинээр бий болох боломж бий юм байна.  Тухайлбал, Европын орнуудад хөнгөлөлттэйгээр манай улсаас цөөхөн бараа бүтээгдэхүүн бор­луулах зөвшөөрөл бай­даг. Энэ тоог нэмэгдүүлэх боломжийг бүрдүүлж өгөхийг албаныхнаас хүсч байсан юм. Тэгвэл зээл хүсэгчдэд тулгамдаж байгаа асуудлыг ирэх намар шийдээд өгвөл бага орлоготой ч зээл хүсэгчдийн тоо нэмэгдэж, мөн гадаад дотоодын зах зээлд нийлүүлэх боложмийг олгоод өгвөл орон нутагт, нийслэлд ч өрхийн хөгжлийг бүрэн ут­гаар нь дэмжлэг болно гэхэд хилс­дэх­гүй биз ээ.