-Үзэгчдийн шимтэн үзэх дуртай “Утгын чимэг” богино өгүүллэгийн наадам энэ сарын сүүлээр болно. Энэхүү наадамд олон уран бүтээл ирсэн бөгөөд энэ удаад бид “Алтан өд” наадмын шагналт, “Дайсику”, “Амуль” роман, туужаараа уншигчдын танил болж, “Дурлалын золиос” киногоороо  “Улаанбаатар” кино наадмын шилдэг кино зохиолч шагнал хүртэж байсан зохиолч, сэтгүүлч Н.Бадамжавын “Диваажингийн зун” өгүүллэгийг хүргэж байна-

-Ганцхан зоосоор шүү. Юуг ч ганцхан зоосоор худалдана гэнэ
-Цаадах чинь галзуурчихаж
-Галзуурах ч энүүхэнд ээ. Үхэх нь дөхөөд урьдийн нүглээ цайруулж байгаа нь тэр. Тэглээ гээд ямар нимгэрэх биш дээ
-Манууст л зол завшаантай хэрэг боллоо. Сав суулгаа бүгдийг нь аваарай. Сезам сезам баялаг нээгд. Бас дахиад сезам сезам…
    Ийм яриа багахан суурингийн өнцөг булан бүрт хоромхон зуурт хүрчээ. Гайхаж алмайрсан, эргэлзэж тээнэглзэсэн, итгэж ядсан хүнэн урсгал зээлийн талбай тийш чиглэв. Зээл төдхөн хүнээр дүүрлээ. Нэрэлхүү захирагч, мөнгөний авдар болсон дэлгүүрийн эзэдээс өгсүүлээд өлсгөлөнгийн энэ жилүүдэд хамгаа алдсан ядуус гээд хүн толгойтой болгон ирцгээжээ.
Гурван сар болж баймааж нь сая л нэг ирж хүнс голдуу бараагаа тэнгэрт тулсан үнээр арилжаалж орхиод дараагийн суурин руу талийж өгдөг наймаа эмгэнийг эндхийнхэн Айшхи гэж хочлоно. Хэнбугайд чиг өр зээлээр бараагаа өгнө гэсэн ойлголт түүнд байхгүй. Үмх мах, талхны үртэс ч гэсэн түүнд аминаас нь илүү үнэтэй. Үнэндээ замбуулинд түүнээс өөр хахир харамч, хүйтэн цэвдэг сэтгэлтэн гэж даанч үгүй. Гэзар даахааргүй ашиг орлого олж байвч хөгцөрч хатсан талхны зах, аяга төдийхөн усаар шидмэсэн голоо зогооно.
Тэр байтугай зуд турхнаар өлдөж, хөлдөж үхсэн амьтны сэг зэмээр хүртэл хооллож байсан гэдэг. -Тэртэй тэргүй энүүнд зовлого нь хэрэггүй болсон. Харин маньд бол хэрэгтэй гэж нэг ч шүдгүй улаан буйлаараа зулгалан идэж инээж суусан, харсаар байтал өлсч харангадаж унасан эхэд зүсэм талх, балга усаа харамлан, -Үхэх заяа нь ирсэн хүнд өглөг хэрэггүй гээд жишим ч үгүй явчихсан гэх жихүүдэс яриа өч төчнөөн. Улирал бүрийн шинэдээр болзсон мэт ирэх айшхийн гурил будаа, бал дарс, чихэр давсгүй бол энэ бөглүү хязгаарынхан амьдрах арга даанч хомсхон.
-Ердөө нэг зоос. Ганцхан зоос.. гэж хамаг сүнс сүлдээ гээж орхисон зэвхий эмгэн уйлагнах шахам шивнэнэ. Олноос төвөгшөөсөндөө байсхийгээд л уухчин орилох луусынхаа гэдсэн дор бэмбэгнэтлээ чичрэн суух түүний өвөр дээр хүмүүс ганц зоос шидчихээд л сав суулганыхаа багтах чинээгээр гурил будаа, бал дарс, амтат боов жигнэмэг савлан авцгааж байлаа. Уртаас урт дараалал багасч шингэрэхгүйтэй адил жижигхэн хавчиг тэргэн дээрх хүнс тэжээл хорж дундарна гэж үгүй. Саяхан л байдгаа дүүргээд буцсан нэгэн олны дундаас, -Хурдлаач ээ. Баялаг гэж хэзээ ч хорогдоно. Бүгдээрээ л тэгшхэн хүртэцгээе л дээ гэж хашгична.         
-Ердөө ганц зоос. Хэчнээнийг л авсан нэг л зоос гэж эмгэн үнсэн хөх гэзгээ базлан улам бүр цааш орж буй хоолойгоо хяхтнуулан арай ядан шивнэнэ. Суурингийхан хамаг л сав суулгаа хоол хүнсээр дүүргэсэндээ сэтгэл ханасангүй. Усны ган, үр тариа нөөцлөх торхоо ч дүүргэж авцгаалаа. Эцэстээ гахай тахианы хонуурь, малын хашаа саравч үр тариа, гурил будааны агуулах болж хувирав. Тэр байтугай нохойны идүүр хүртэл зөгийн бал, улаан буудай, жимсгэнээр бялхжээ. Одоо дүүргэе гэсэн ч багтааж шингээх онгорхой цоорхой зай завсар үлдсэнгүй.
Үдэш гэхэд авгай хүүхнүүд гэр гэрээсээ тогоо шанагаа барьсаар зээл дээр эргэн ирж тэр даруйхнаа хоол унд хийж, ширээ засч, эрчүүд торх торхоор дүүргэсэн архи дарсаа сөгнөж найр наадам үүсгэлээ. Дарсны торх дундраад ирэхээр л эмгэний өвөр дээр ганц зоос шидчихээд л ахиад дүүргэчихнэ. Архи дарс гудамжаар гол горхи шиг урсч, нарийн боов жигнэмэгээр байшин барих нь холгүй аягалцгаана.  
…Үдшийн гэгээ тасарч зуны богинохон шөнө ирэхэд айшхи эмгэн орилоо луусаа чарлуулсаар хэдийн явчихсан байлаа. Дуу хууртаа хөөрч, дарсанд халамцсан суурингийнхны хэн нь ч түүнийг явсныг мэдсэнгүй. Хожим сонсох нь ээ энэ найр наадам зээлийн талбайд хэдэн хоногийн турш үргэлжилсэн гэдэг юм. Гэхдээ хэний ч хөрөнгө зоорь барагдсангүй
Бүх зүйл нь элбэг хангалуун, өдөр хоногууд нь дуу хуур инээд наргиан, наадам цэнгүүнээр үл тасрах диваажингийн зун цаг байлаа. Хэн ч тариа ногоо тарьж, мал сүргээ адгуулах гэж зовсонгүй. Хураасан баялаг нь энэ жилдээ байтугай ойрын хэдэн жилдээ хүрэлцэхүйц байсан болохоор хэн ч санаа зовсонгүй. Ингэж санаагаа зовоосон нэгнийгээ хамгийн тэнэг хүнээр шалгаруулж түүнд нь зориулсан найр наадам зохиох далим шалтаг хүртэл гаргаж байлаа. Ердөө ганцхан зоосны үнэтэй диваажин хүмүүст хумсын толион чинээ сүүдэргүй аз жаргал авчирчээ.  
…Дөнгөж цас унах үесд өргөн тайга, өндөр уулсын цаадах нийслэлээс тэргүүн татвар хураагч бараа бологчдынхоо хамт гэнэтхэн ирцгээв. Улсад тушаах 300 зоосны татвараа л нэхэх гэж тэр шүү дээ. Хүмүүсийн хөх инээд хүрэв. Зарим нь 10 нугалаад өгье гэж байхад нөгөө нэг нь 100 ч байсан яахав гэж таахалзав. Харин тэргүүн татвар хураагч тавласан янзтай муухан инээмсэглэн,
-Айшхийн гурил будаа, бал дарсаар уу гэх нь тэр. Бага зэрэг гайхсан хүмүүс ч тийм ээ л гэцгээв. Тэгсэн татвар хураагч,
-Айшхи аль түрүү хавар л үхчихсэн. Нөгөө гайтай сүнс нь танайхыг хүртэл чаджээ дээ янз нь. Гэр гэртээ очоод хурааж цуглуулсан болгоноо үз. Үнс болсон байх вий хэмээн нуг нуг хөхрөв.
Үнэхээр айшхийн худалдаалсан бүхэн элс болон хувирчихсан байлаа. Зуны турш гэрэлтсэн мөнөөх гал цог бүхний нүднээс ул мөргүй замхран арилжээ. Авгай хүүхнүүд орь дуу болон уйлалдаж, эрчүүд үг хэлэх ч тэнхэлгүй болж хөмсөг зангидан хөмхий зуусан амьд сүгнүүд болжээ.
Уртаас урт хахир хүйтэн өвөл уул овоо шиг элсэнд дарагдсан энэ сууринг хүссэн хүсээгүй ч өршөөлгүй арчиж хаяхаар анаж байв. Одоо тэдний сэтгэлийг цайруулж, тайвшруулж байгаа ганцхан зүйл нь айшхи эмгэний үхлийг мэдсэн хязгаарын суурин болгон ийм гамшгийн өмнө тулж ирчихсэн, бид ганцаархнаа биш гэх бодол л байв.