-Хэвлэл мэдээллээр ихэнхдээ “Рос­нефть” компаниас шатахуун импортолдог тухай мэдээллэдэг. Энэ бол ташаа мэдээлэл юм. Манай улс өмнө нь ОХУ-ын ганцхан компаниас газрын тосны бүтээгдэхүүн авдаг байсан бол одоо дөрвөн компаниас шатахуун импортолж байна. Ту­хайл­бал, “Роснефть”, “ТНК-ВР”, “Газпром нефть”, “Урал нефть” -ээс авах талаар хэдийнэ харил­цан тохиролцож са­намж бичиг бай­гуулсан. Гэхдээ газ­рын тосны бүтээгдэхүүний 50-60 хувийг “Рос­нефть” компанийн нийлүүлэлт эзэлж байгаа. Мөн БНХАУ-ын “CNPC”, “Sinopek” зэ­рэг корпорациуд 5-10 мянган тонн шатахуун нийлүүлж байгаа. Түүнч­лэн Казахстан улсын “Каз Мунай газ”-ын “Павладор НПЗ”, БНСУ-ын “GS”, “Хьюндай Ойлбанк” зэрэг компаниудаас шатахуун импортлох хэлэлцээр хийж, санамж бичиг бай­гуулсан.

-Одоогоор манай улсын хэм­жээнд шатахуун түгээх станц, агуу­лахууд хэр байдаг юм бол?

-Өнөөгийн байдлаар улсын хэмжээний газрын тосны бүтээг­дэ­хүүний хэрэгцээг 117 агуулах, 1167 шатахуун түгээх станц 10 гаруй хийн байгууламжаар дам­жуулан хангаж байна. Үүнээс Улаанбаатар хотод 180 шатахуун түгээх станц байдаг.

-Манай улсын шатахууны жилийн хэрэгцээнд энэ онд нэмэг­дэв үү?

-Өнгөрсөн жил шатахууны жи­лийн хэрэгцээ 860 сая тонн байсан бол энэ жил нэг сая тонн болж арав гаруй хувиар өссөн. Энэ  нь уул уурхайн олборлолт болон автомашины тоо нэмэгд­сэнтэй холбоотой юм.

-Хэд хоногийн өмнө Засгийн газ­раас шатахуун нэмж нөөцлөх шийдвэр гаргасан. Үүнийг хэ­лэл­цэж байх зуур зарим нэгэн шатахуун түгээх станцууд шата­хууны хязгаарлалт хийсэн. Энэ нь ир­гэдэд шатахууны хомсдол үүсэж байна гэх айдас төрүүлсэн болол­той. Энэ талаар тайлбар өгөхгүй юү?

-УИХ-аас 2005 онд шатахуун нөөцлөх асуудлаар 48 дугаар тог­тоол гаргасан. Уг тог­тоолыг Зас­гийн газар хэлэлцээд тэр жилдээ 38 орчим тэрбум төгрөгийн өртөг бүхий ша­тахуун нөөцөлсөн. Харин өнгөрсөн жил УИХ-аас нөөцийн шатахууныг борлуулах шийдвэр гарсны дагуу бид худалдаж, нийтдээ 40 гаруй тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт шилжүүлсэн. Ер нь дэлхийн бусад улс оронд 180 хоногийн нөөц бүрдүүлдэг. Япон улс гэхэд 240 хоногийн нөөцтэй байх жишээтэй. Тиймээс манай орны хувьд төсөв мөнгө нь хүрэлцэх тохиолдолд цааш­даа илүү хэмжээний нөөц бүрдүүлэх хэрэгтэй. Зарим импортлогч ком­пани шатахууны хязгаарлалт хий­сэн нь тухайн компанийн дотоод зо­хион байгуулалт, менежменттэй хол­боотой асуудал. Үүнийг газрын тосны бүтээгдэхүүний хомсдол үүс­­сэн мэтээр мэдээлэх нь ташаа ойл­голт юм. Тээвэрлэлт, санхүүгийн хүнд­­рэлээс эхлээд олон асуудал бий. Тухайн импортлогч компанид алдагдал үүсвэл нэг түгээгүүрийн цэгээ хаах нь тухайн компанийн өөрийн мэдэл. Алдагдлаа нөхсөний дараа үйл ажиллагаагаа явуулж болно шүү дээ.

-Одоогоор манай улсад шата­хууны хэд хоногийн нөөц байгаа вэ?

-Өнөөдөр 26 мянган тонн шата­хууны нөөц байна. Үүнээс А-80 шатахууны 14 хоног, АИ-92 ша­тахууны 20 хоног, дизель түлшний 15 хоногийн нөөц байна.

-Засгийн газрын нөөцийн шата­хуу­ныг ямар компаниас худалдан авахаар болсон бэ. Бас хадгалалтаа яаж зохицуулах гэж байна?

-Шатахуун импортолдог бүх ком­паниуд руугаа хөнгөлөлттэй үнээр авах талаар бичиг хүргүүлсэн. Заримтай нь харилцан тохиролцсон байгаа.

-Үнэ өртгийг нь зах зээлийн ханшаас доогуур авч чадаж байна уу?

-Ямар ч байсан зах зээлийн анх­ны үнээс доогуур авч байгаа. Өмнө нь улсын болон хувийн хэвшлийн агуулахуудад хадгалж бай­сан. Одоогоор энэ жилийн нөө­цийг хаана байршуулах талаар ярилцаж байна. Онцгой байдлын газар, Төрийн өмчийн хо­роо, Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сан болон холбогдох яамд хаана хадгалахаа шийддэг. Харин манай газар боломжит судалгааг гаргаж өгдөг.

-Монголд газ­рын тос боловс­руулах үйлд­вэр барих талаар нэ­лээд ярилцсаны үндсэн дээр арай гэж асуудлаа шийдэх шиг боллоо. Ер нь манай улсын газрын тосны нөөц хэр хэмжээтэй байдаг юм бэ?

-Манай улс нийт 1.5 тэрбум тонн газрын тосны нөөцтэйгээрээ дэл­хийд 33 дугаар байранд орж байна. Ирээдүйд дотоодынхоо цахилгааны асуудлыг бүрэн шийднэ гэсэн төлөв­лөгөөтэй байгаа.

-Гадаад, дотоодын олон компа­ниуд Засгийн газарт өөрсдийн хөрөнгөөр Газрын тос боловс­руулах үйлдвэр барих санал тавьж байсан. Яагаад зөвшөөрөл өгдөггүй байсан юм бол?

-Зөвшөөрөл өгч байсан. Анх 2008 оноос одоог хүртэл нийт 17 компани үйлдвэр байгуулах санал тавьж дөрвийг нь бид шаардлага хангасан гэж үзээд зөвшөөрөл олгосон. Харин тэд өөрсдөө хөрөнгө санхүүгийн асуудлаас болоод  одоо болтол бүтээсэн зүйл алга.

-Дундаж хүчин чадалтай бо­ловс­руулах үйлдвэр байгуулахад хэчнээн хөрөнгө зарцуулагд­даг юм бол?

-Нэгээс хоёр сая тонн бүтээг­дэхүүн үйлдвэрлэх хүчин чадалтай үйлдвэр байгуулахад 600-700 сая ам.доллар хэрэгтэй. Барихаар ба­тал­сан “Дорнод газрын тосны” үйлдвэр хоногт 120 мянган тонныг үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Энэ  нь зүүн гурван аймгийг шатахуунаар бүрэн хангана гэсэн үг. Цаашдаа бусад бүс нутгаар судалгаа хийж байгаад дахин үйлдвэр байгуулах асуудал ярьж болно.

-Энэ онд танай Газрын тосны газрын 70 жилийн ой тохиож байгаа. Энэ онд ямар ажил хийж амжуулав?

-Манай Улсад нийтдээ цооногийн 30 талбай байдгаас 19-өөс нь түүхий нефть олборлож байна. Энэ онд хайгуулын маш олон ажил хийсэн бөгөөд үр дүн нь удахгүй гарна. Мөн сүүлийн гурван жил их ашигтай ажилласан. Тухайлбал 1993 оноос нааш төсөвт орсон орлогын 60 хувьтай тэнцэх хэмжээний буюу 900 сая ам.долларыг улсын төсөвт суулгаад байгаа.