Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлд­­вэрийн салбарын уламжлалт “Нам­­рын ногоон өдрүүд-2011” нэгд­сэн арга хэмжээ болж байна. Уг үйл ажиллагааны албан ёсны нээлт өнөө­дөр эхлэх ч нийслэлчүүддээ шинэ ургац, хүнсний ногоогоо санал бол­го­хоор тариаланчид яарснаар албан ёсны нээлтээсээ хоёр хоногийн өм­нө худалдаа нь эхлээд байсан юм. Улаанбаатар хотноо энэ сарын 24-30-ны өдрүүдэд үргэлжлэх энэхүү арга хэмжээ хүнсний ногооны “Алтан намар-2011” шинэ ургацын баяр, “Шил­мэл мал-2011”, “Эрүүл хүнс-2011”, “Жижиг дунд үйлдвэр-2011” үзэс­гэлэн гэсэн чиглэлүүдээр зохион бай­гуулагдаж байна. Өмнөх жилүүдэд энэхүү арга хэм­жээ зо­хион байгуулах газар, зай талбайн хувьд хязгаарлагдмал байсан би­лээ. Харин энэ жилийн хувьд зо­хион байгуулалт сайтай байгаа нь цэнгэлдэх хүрээлэнгийн дотор болон гаднах асар, хүлэмжүүдээс илт анзаарагдаж байв. Мөн энэ жил “Намрын ногоон өдрүүд” арга хэмжээ энгийн нэг худалдаа төдийхнөөр дуусахгүй бололтой. Цэнгэлдэх хүрээлэнгийн төвд том тайз засаж намар, ургац, хөдөлмөрийн сэдэвт дуу, хөгжим явуулж байв. Мөн арга хэмжээний хөтөлбөрийг олонд танилцуулах аж.

Тайзны дэргэдэх асарт “Жимсний хаан” хэмээгддэг чацаргана, түүгээр хий­сэн бүтээгдэхүүнүүдийн үзэсгэ­лэн, амталгаат худалдаа болж байв. Чацарганы тариалалтаар сүү­лийн хэдэн жилд чамгүй амжилт үзүүл­сэн Увс аймгийнхан болон “Ча­цар­гана” үндэсний хөтөлбөрийн бүтээг­дэ­хүүнүүдэд нийслэлчүүд ам сайтай байлаа. Тэндээс үргэлжлүүлэн төв тал­байд босгосон хоёр том хүлэмжийн нэг рүү зүглэв. Хүнсний болон на­рийн ногоо, зөгийн бал, мод, бутны худалдаа энд болж байв. Цэвэр зө­гийн балыг хиймэлээс нь ялгах сур­галт маягийн арга хэмжээ хүртэл энэ хүлэмжид өрнөх аж.  Зөгийн балны хувьд сүүлийн жилүүдэд Дархан-Уул аймгийнхан нэлээд амжилттай бай­гаа гэнэ. Тэдний хэлж буйгаар зөгийн бал гэж нэрлэж дэлгүүрүүдээр худалдаалдаг зүйл бол хайлуулсан элсэн чихэр байдаг аж.

“Эх оронч хэрэглээ” гэх үгийг сүү­лийн үед манайхан нэлээд хэрэг­лэдэг болжээ. Энэ үгийг онцлох ногоочид ч олширсон байв. Ногоочдын дун­даас нэгийг нь онцлон танилцсан юм. Энэ бол өнгөрсөн онд Улсын тэргүүний тариаланчаар шалгарсан Ц.Даваасамбуугийн гэр бүл. Тэд Сэлэнгэ аймгийн Шаамар сумаас ирцгээжээ. Улсын тэргүүний тариа­лан­чийн гэргий тарьсан ногоогоо өөрөө зарахаар зогсож байлаа.

Тэрбээр өөрийгөө Ногоочин И.Али­маа хэмээн танилцуулсан юм. Түүний хувьд энэ зун 45 киллограм жинтэй хулуу тарьжээ.

-Танайхан хэдэн жил ногоо тарьж байна вэ?

-Нөхөр бид хоёр 24 гаруй жил ногоо тарьж байна. Үүнээс сүү­лийн 10 жилд нь ногоогоо  өр­хийн хэ­рэгцээний зориулалтаар бус хүмүүст за­рахаар зорьж, хөдөл­мөрлөсөн юм байна.

-Хэчнээн төрлийн ногоо байна вэ. Мөн хулууг яаж ийм том ургуулсан бэ?

-Ойролцоогоор 17 төрлийн но­гоо тарьдаг. Энд авчирсан нь 12 төр­лийнх байна.   Хулууны хувьд энд авчирсан хамгийн том нь 45 ки­лограмм орчим болж байгаа. Гадны орнуудад 100 килограмм болтол нь ургуулсан байдаг юм билээ. Манай оронд ч тийм том болгож ургуулах боломжтой. Хавар эрт тариад ганц­хан зуны хугацаанд ийм том болчихож байгаа юм.

-Ер нь Монголд ургуулахад байгаль, цаг уурын нөхцлөөс шалт­гаалаад ургуулахад түвэгтэй ногоо бий юү?

-Арчилж, ургуулж чадвал үр шимээ өгөхгүй хүнсний ногоо гэж байхгүй л дээ.

Түүний тарьсан хулууг иргэд нэлээд сонирхож байлаа. Мөн тэрбээр “Хулуугаа зүсэж, хагаслаж за­рах уу” гэж асуусан болгонд “Бүтнээр нь зарна” хэмээн уйгагүй тайлбарласаар байх аж.  Дараагийн хүлэмжинд мөн л монгол газарт тарьж ургуулсан хүнсний ногоо зарж байна. Мөн арчилгаа, тордолгоо их шаарддаг вандуй, амтат чинжүү зэргийг ч худалдаалж байв. Хүнсний ногооны хувьд энэ жил төмс, лууван, байцаа килограмм нь 600 төгрөгийн үнэтэй байна. Нарийн ногоогоор хийсэн амтат салатуудын үнэ 1500-3000 төгрөгт хүрчээ.

“Намрын ногоон өдрүүд-2011” арга хэмжээний хүрээнд зөвхөн хүнс­ний ногоо бус цагаан идээний өргөтгөсөн худалдаа болж байна. Сүү, цагаан идээний үндэсний үйлд­вэрлэгчид өөрсдийн асараа барьж, ам­талгаат худалдаагаа хийж байлаа. Мөн эх орны улаанбуудайнаас гар­ган авч буй архи, шар айрагны танилцуулгыг хийхээ ч зохион бай­гуулагчид мар­таагүй бололтой. Арга хэмжээний үеэр Мэргэж­лийн хяналтын ерөнхий газрын хамт олон байнгын хяналт, шалгал­тыг явуулж, худалдаалж байгаа бү­тээгдэхүүнүүдийг анхаара­хаар бол­сон байна.

Тус газрын Хүнс, хөдөө аж ахуй, үйлдвэр  үйлчилгээний хяналтын хэлт­­сийн дарга О.Нарантуяа ийнхүү ярьж байна.

-Саяхныг хүртэл бид хүнсний ногооныхоо 70 хувийг импортоор авч 30-хан хувийг нь дотооддоо тариалдаг байлаа. Харин өнөөдөр байдал эсрэгээрээ эргэж эх орныхоо хөрсөнд хүнсний ногооныхоо 70 хувийг тариалдаг болжээ. Энэ бол мэдээж сайхан хэрэг. Гэхдээ эх орны хөрсөнд ургасан гээд шин­жилж, шалгахгүй байна гэж юу байхав. Энэ өдрүүдэд манай мэр­гэжлийн хяналтын улсын байцаагч нар төлөвлөгөөний дагуу ажиллана. Мөн худалдаалагдаж бай­гаа бүтээгдэхүүнүүдийг газар дээр нь лабораторийн шинжилгээнд хамруулж байна.