Эрдэс
баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригт руу чиглэсэн ээлжит дайралт өрнөв.
Энэ удаад түүнийг УИХ-ын эрхэм гишүүд бус Дорнод аймгийн ИТХ-ын дарга
болон байгаль хамгаалах иргэний хөдөлгөөнүүд онилж буй юм. Ингэх болсон
шалтгаанаа тэд Газрын тосны тухай хуулийг шинэчлэн батлахгүй орон
нутгийнхныг хохироож байна хэмээн тайлбарлаж байлаа. Хуулийн
шинэчилсэн найруулгыг дорнодчууд газрын тосны салбарын
мэргэжилтнүүдээр хийлгэж өөрсдийнхөө эрх ашигт яв цав нийцэх үг,
өгүүлбэрүүдийг шигтгэсэн юмсанж. Гэтэл өнөөх хуулийн шинэчилсэн
найруулгын утгыг Д.Зоригт сайдаар ахлуулсан ЭБЭХЯ-ны ажлын хэсэг
өөрчилсөн байна. Тухайлбал, хуульд зүйлчилсэн Байгаль орчныг хамгаалах,
нөхөн сэргээх, газрын тосны боловсруулалтын тухай хэсгүүдийн хүчийг
сулруулж, нэр төдийхнөөр оруулсан гэнэ. Тэгээд өнөөх хуулийнхаа
шинэчилсэн найруулгыг Д.Зоригт сайд УИХ-д өргөн барих гэж байгаа нь
дорнодчууд болон байгаль хамгаалах хөдөлгөөнийхөнд таалагдахгүй байгаа
аж. Харин Монгол Улсын үндэсний эрх ашигтай зүй ёсоор холбогдох
Газрын тосны тухай хууль зөвхөн дорнодчуудын эмхтгэснээр батлагдах
ёстой юм гэнэ. Тэнд газрын тос байгаа нь үнэн. Гэхдээ Газрын тосны
тухай хууль зөвхөн Дорнод аймгийн Матад суманд байгаа газрын тосонд
хамаарах учиртай гэж хэн ч хэлэхгүй. Тэр утгаараа зөвхөн дорнодчуудын
эрх ашиг, нутгийн удирдлагуудын таалалд нийцүүлж уг хуулийг шинэчилж
батлуулах нь юу л бол. Дорнодчууд Газрын тосны хуулийг өөрсдийнхөөрөө
шинэчлэх гээд байгаа шалтгаанаа “Петрочайна Дачин Тамсаг” компанийн үйл
ажиллагаатай холбон тайлбарлаж байна. Тиймээс ч хуулийг шинэчлэн
батлахдаа дорнодчуудын хүслийг болгоохгүй бол “Петрочайна Дачин Тамсаг”
компани орон нутгийг түйвээх юм гэнэ. Энд “Петрочайна Дачин Тамсаг”
компанийг өмөөрөх гэсэн юм биш. Компанийн талаар өнөөг хүртэл хэвлэлүүд
Мэнэнгийн талыг хэрхэн сүйдэлснийг нь бичсээр байгаа. Асуудал нь
Дорнод аймгийн удирдлагуудад бий. Тэдний дунд “Петрочайна Дачин
Тамсаг”-тай холбоотой нэхэмжлэлээ 30 сая төгрөгийн хандив хараад
эргүүлэн татсан тохиолдол ч гарсан. Тэд 30 сая төгрөгийн хандив авснаар
1.3 тэрбум төгрөгийн хохирол амссанаа мартжээ.
Харин байгалийн
баялаг ашигласан нөөцийн төлбөр буюу Роялтийн татварыг Газрын тосны
газраас 10 хувиар тогтоосныг Д.Зоригт сайд таван хувь болгосныг шүүмжилж
буй үндэслэлийг нь буруутгах арга алга. Манайхаас бусад оронд Роялтиг
25 орчим хувиар тогтоосон байдаг хэмээн тэд ярьж байлаа.
Зарим орон нутагт аливаа төлбөр тооцоог шатахуунаар хийдэг гэх яриа шатахуун хомсдоход газар аваад байсан. Төөрсөн жуулчинг олж авраад таван литр түлшээр шагнуулсан нэгэн залуугийн тухай мэдээлэл өнгөрсөн зун гарч байлаа. Түүгээр ч зогсохгүй дизель түлшээр биеэ үнэлдэг бүсгүйчүүдийн талаар ч дурьдаж болно. Уг нь бид чинь өөрийн гэсэн мөнгөн дэвсгэрттэй. Тэр нь Монгол Улсын тусгаар тогтнолыг баталгаа болдог билээ. Шатахууны хомсдол ийнхүү үндэсний тусгаар тогтнолд заналхийлсээр удаж байна. Харин ийм үед бид боловсруулах үйлдвэр байгуулах асуудалд анхаарах ёстой байтал Газрын тосны хууль, түүхий тосны нөөц зэрэг явган хэрүүлээс ангижрахгүй яваагийн шалтгааныг хэрхэн тайлбарлах вэ. Монголыг газрын тосны нөөцөөр дэлхийд эхний 40 дотор жагсаасан талаар хэн хүнгүй сонсож байсан байх. Харин ингэж эрэмбэлэхэд хүргэж байгаа газрын тосны нөөцийн маань 80 гаруй хувь нь Дорнод аймагт илрээд байгаа билээ. Шатахууны хомсдол газар авч, үндэсний аюулгүй байдлын түвшинд ярихад хүрээд байхад дорнодчууд л түрүүлж боловсруулах үйлдвэрийн талаар дурьдах ёстой баймаар юм. Гэтэл өчигдөр хийсэн хэвлэлийн хурал нь л гэхэд хэрүүл төдий зүйл байв. Хурлыг зохион байгуулагчидтай уулзахад Роялтийн татварыг нэмэгдүүлэх талаар ярьж, Засгийн газар, салбарын сайдаас илүү санаа зовинож буйгаа хэлцгээж байна. Засгийн газрын ажлыг хийх завтай сонин хүмүүс вэ гэж энэ үеэр бодогдож байсныг хэлмээр байна. Уг нь түүний оронд “Дорнод газрын тос” нэртэй боловсруулах үйлдвэр байгуулахаар боллоо гээд сэтгүүлчдийг цуглуулж баймаар юм. Төрийн өмчийн хорооноос мэдээлснээр зүүн бүсийн гурван аймгийн шатахууны хэрэгцээг бүрэн хангах боломжтой боловсруулах үйлдвэр Дорнодод барих юм гэсэн. Газрын тосоо гадагш нь цутгаад байгаадаа харамсаж, байгаль орчиндоо санаа зовинож л байгаа бол үүнийг ярих хэрэгтэй баймаар юм. Түүнээс биш аль нэг хөдөлгөөн, иргэдийн төлөөлөгч гуай гарч ирээд “Д.Зоригт сайд огцрох ч багадана. Засгийн газартай хариуцлага тооцъё” гэж ярих нь үнэндээ сонин биш байна. Магадгүй ингэж ярих нь “моод”-ноос гарсан ч байж болох юм. Тэгээд ч “дорнодчуудын нэрийн өмнөөс” гээд ярьж байгаа эдгээр хүмүүс үнэхээр орон нутгийнхнаа төлөөлж байгаа болов уу.