3,381.24
Дээрхийн гэгээн XIV Далай ламын хойд дүр тодорчээ. Энэ мэдээллийг уншаад Дээрхийн гэгээнтнийг жанч халсан гэж эндүүрүүзэй. Тэрээр энх тунгалаг төдийгүй удахгүй Франц улсад айлчлахаар зэхэж буй. Харин энэ айлчлалынхаа дараа Монгол Улсад ирэхээр төлөвлөсөн гэх мэдээлэл байна. Учир нь, түүний хойд дүрээр есөн настай монгол хүү тодорчээ. Эх сурвалжийн мэдээлж байгаагаар, Далай ламын хойд дүрийг тодруулахдаа Балба, Энэтхэг, Монгол, Халимаг үндэсний 300 гаруй хүүхдээс сонгосон гэнэ. Тэрээр өнгөрсөн хавар АНУ-ын томоохон хэвлэлд ярилцлага өгөхдөө “Миний хойд дүр яаж тодрохоос Төвдийн цаашдын хувь заяа хамаарна. Намайг жанч халсны дараа Хятадын Засгийн газраас өөрийн хүнийг XV Далай ламаар тодруулах вий гэсэн болгоомжлол бидэнд бий. Ингэх аваас Төвдийн асуудал бүдгэрч, бүгд Төвдийг мартах буй заа. Тиймээс би амьд ахуйдаа хойд дүрээ тодруулж болох юм. Уламжлалт зан заншилд үл нийцэх ч ингэхээс өөр аргагүй” гэж хэлсэн нь дэлхий нийтийн анхаарлыг татсан билээ. Энэхүү мэдэгдлийн дараа “Далай лам Буддын шашны уламжлалтай харшилдсан улс төрийн шинжтэй шийдвэр гаргалаа” гэх шүүмжлэл тодорхой хүрээнээс гарч байв. Гэвч XIV Далай лам Данзанжамц өөрийн санаснаар амьд ахуйдаа хойд дүрээ тодруулж, санасандаа хүрчээ. 1990-ээд оны үед Далай ламын тодруулсан XI Панчин лам, зургаан настай Гэдүн Чокэй Няма-г Хятадын эрх баригчид хүлээн зөвшөөрөөгүй. Улмаар 1995 онд гэр бүлийнхээ хамтаар ор сураггүй алга болсон. Үүний дараа 2000 онд XI Панчин ламыг хятадын эрх баригчид дахин тодруулж, шинээр тодорсон Панчин лам Бээжинтэй хамтран ажиллахаа амлаж Төвдийн шашны эрх мэдлийг гартаа авсан юм. Үүнийг Төвдөөс дүрвэсэн цагаач иргэд Хятадын эрх баригчдын Төвд дэх эрх мэдлээ бэхжүүлж, Төвдийн ард түмний дунд Далай ламын нэр нөлөөг бууруулах гэсэн далд бодлого гэж үзэж, Хятадын Засгийн газарт эсэргүүцэл илэрхийлж байжээ. Энэ явдлаас санаа авсан Далай лам өөрийг нь жанч халсны дараа дараачийн Далай ламыг Хятадын нөлөөллийн бүсээс тодруулах вий гэсэн болгомжлолоо хэвлэлээр илэрхийлсэн нь тэр аж. Одоо Далай лам болон түүний ойрын хүрээнийхэн ирээдүйд XV Далай лам болох монгол хүүгийн хувь заяанд ихээхэн зовниж байна. Түүнд XI Панчин ламын хувь заяа давтагдахгүй гэх баталгаа байхгүй. Тиймээс Далай лам өөрийгөө ил далд дэмждэг АНУ, Франц зэрэг улсаар явж, дараачийн Далай ламын байр суурийг бэхжүүлэхэд дэмжлэг хүсч байгаа бололтой. Дээрхийн гэгээнтэн ч өөрийн амь ахуйд улс төрийн эрх мэдлээ өөр хүнд шилжүүлж, хойд дүрээ аюулгүйгээр тодруулж, байр суурийг нь бататгаж өгөх чин хүсэлтэй байгаа аж. Тийм учраас Монгол Улсын аль аймгаас хэн гэдэг хүүхдийг тодруулсныг одоогоор ихэд нууцалж байна. Зөвхөн есөн настай нэгэн монгол хүүхдийг тодруулсан нь баттай гэдгийг эх сурвалж хэлж байгаа юм.Далай лам ба их гүрнүүдийн бодлого
Манай өмнөд хөршийн эдийн засаг1990-ээд оны дунд үеэс хүчээ авч эхэлсэн. Энэ хэрээр тус улсын олон улсын тавцанд эзлэх байр суурь өсч буй. Харин БНХАУ-ын энэхүү эдийн засаг, улс төрийн хүчирхэгжилтэд АНУ, Япон, БНСУ тэргүүтэй Европын зарим улс санаа зовж, бүс нутаг дахь “Хятадын нөлөө”-нөөс болгоомжлоход хүргэжээ. Саяхан л гэхэд Хятадын зэвсэглэл, батлан хамгаалах салбарын нууцлагдмал байдлын талаар Пентагоноос шүүмжилсэн мэдэгдэл дарааллан хийсэн. Тиймээс Хятадын хүчирхэгжилтээс болгоомжилсон их гүрнүүдийн бодлого Далай лам руу чиглэх болжээ. Жишээлбэл, хятадууд хэчнээн эсэргүүцэж байсан ч АНУ-ын Ерөнхийлөгч Барак Обама түүнийг хүлээн авч уулзсан, мөн Франц улс түүнийг хүлээн авахад бэлэн болоод байгаа зэргээс ажиглаж болно. Томоохон гүрнүүд Хятадын Засгийн газартай харилцаагаа хурцатгахгүйн тулд Далай ламтай дотно харилцахаас татгалздаг ч улс төрийн бодлогодоо Далай ламтай харилцах харилцаагаа хадгалсан хэвээр байгаа. Энэ дотроосоо АНУ, Герман, Франц, Тайвань, Япон зэрэг орон Дээрхийн гэгээнтнийг дэмжсэн харилцаатай байдаг. Тэгэхээр XV Далай ламыг Хятадаас тодруулах нь их гүрнүүдэд ашиггүй. Өөрөөр хэлбэл, тэдэнд Хятадын бодлогыг сөрж байх хүн хэрэгтэй байгаа юм. Нөгөөтэйгүүр Далай ламын хэлсэнчлэн түүний хойд дүр Хятадын нөлөөллийн бүсээс тодорвол, Төвд улс мартагдахад хүрч, Хятадын ирээдүйн эзэрхийлэл, түрэмгийлэлд хаалга нээж өгсөнтэй адил хэрэг болно гэдгийг дээр өгүүлсэн ярилцлага гарсны дараахан дэлхийн хэвлэлүүд онцолж байлаа. Дээр нь Монгол, Буриад, Халимаг, Тува, Бутан, Балба, Энэтхэг зэрэг буддын шашинт орнуудын хувьд шашин шүтлэг, соёлын хувьд Хятадаас улам хараат болох аюул нүүрлэж байгааг ч анхааруулж байв. Тиймээс Төв Азийн цээжинд цэцэглэн хөгжиж буй Монгол Улсаас дараачийн Далай лам тодрох нь дэлхийн улс төрийн байдалд ашигтайгаар тусна гэж Далай лам өөрөө ч, Төвдийн Засгийн газар ч, их гүрнүүд ч тооцоолж байгаа бололтой.
Монголчууд ба далай лам
Дээрхийн гэгээнтэн XIV Далай лам Данзанжамц 1979-2009 оны хооронд Монгол Улсад найман удаа айлчилсан байдаг. Тухай бүрт нь Хятадын Засгийн газар эмзэг хандаж, ямар нэгэн байдлаар эсэргүүцэл илэрхийлсээр ирсэн. Ойрын жишээ гэвэл, өнгөрсөн наймдугаар сард манай улсад айлчилсан БНХАУ-ын ХКН-ын Гадаад харилцаа, соёл урлагийн газрын хорооны төлөөлөгч “… Далай лам гадаад улсад айлчлахдаа улс төрийн далд үйл ажиллагаа явуулдаг…” хэмээн дургүйлхэн ярьсан гэх бор шувуу нисээд өнгөрсөн. Магадгүй энэ үг XV Далай ламыг Монголоос тодрох вий гэсэн болгоомжлол өмнөд хөршийн маань эрх баригчдад байгааг илэрхийлсэн байж ч мэдэх юм. Харин монголчууд тахин шүтэж явдаг буддын шашны тэргүүнийхээ хойд дүрийг яаж хүлээж авах нь сонирхол татаж байна. Бид өнө эртнээс буддын шашныг шүтэж дээдэлж ирсэн ард түмэн. Монголоос Өндөр гэгээн Занабазар, Дилав хутагт Жамсранжав, Донхор Манзушир ламтан гээд олон хутагт хувилгаад төрсөн. Энэ удаа Далай ламын хойд дүр Монголоос тодорлоо гэхэд гайхах хүн ховор гарах биз. Харин ч “Алдартай хутагт, хувилгаадыг тодруулдаг түүхэн уламжлалаа сэргээж байна” хэмээн хүлээж авах магадлалтай. Угаасаа монголчууд хутагт, хувилгаадаа өөрсдийнхөө сүсэг бишрэлээр тодруулаад л явж байгаа шүү дээ. Хамгийн сүүлд гэхэдл миний мэдэхээр л Архангай аймгийн Хайрхан суманд Халхын гэгээнтэний хойд дүрийг тодруулаад олон жил болж байна. Түүн дээр өнгөтэй мөнгөтэй бизнесмэн, нэртэй төртэй улстөрчдөөс өгсүүлээд жирийн ард иргэд ч сүслэн очдог болоод удаж байгаа шүү дээ.
Зохиогчийн эрх: “Үндэсний шуудан” сонин
