“Роснефтийг хувьчлах ажил­лагааг сэм эхэлжээ” гэ­сэн мэдээлэл дэлхий ний­тийн сонорт хүрч эхэллээ. “Рос­нефть” бол ОХУ-ын хувьд Мон­голыг атганд байлгадаг цо­рын ганц зэвсэг нь билээ. Монголын төрийн өндөр ал­баныхан өмнөх зууны түүхийн жи­мийг дагаж өгөхгүй үг­нээс нь гажвал “Роснефть” шата­хуу­ны цоргоо хаагаад л гүй­цээ. Хэрэв өнгөрсөн сард дизель түлшийг нь сойж чанга­лаагүй бол Тавантолгойн кон­сор­циумд шалгараа ч уу, үгүй ч үү. Ийм маягаар манай ул­сын эдийн засаг “Роснефть”-ийн хувь заяатай амин чухал хамааралтай бай­даг билээ.
ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Д.Мед­­ведев ноднин өдийд “Роснефть”-ийн ерөн­­хий­лөг­чөөр Эдуард Худай­натовыг томил­сон. Үүнээс өмнөх 12 жилд монголчууд Сергей Бог­данчиков гэгчийг царайчилдаг байлаа. Тэр­бээр энэ албыг ха­ших ху­гацаандаа үүнийг нефть олборлолтын хурдац эр­чимтэй нэмэгдүүлсэн, түлш үйлдвэрлэгч компаниуд хий­гээд “Юкос”-ийн үндсэн акти­выг худалдан авсан. Тиймээс ч Орос орон даяар хүлээн зөв­­шөөрөгдөж, энэ салбартаа бүхэл бүтэн эрин үед дуур­саг­дах гавьяатай хэмээн өр­гөм­­жлөгддөг байв. Түүнийг “В.Пу­тины хүн” гэлцдэг.

Тэгээд ч Д.Медведев, В.Путин на­­рын ха­­рилцаа муудаж эхлэх үед Ерөн­­хийлөгч захирамжаа гар­ган С.Бог­­данчиковыг Э.Ху­дай­на­товоор “сольсон” нь тэд­ний сөр­­гөлдөөний сонир­­холтой үр­­­гэлж­­лэл болсон гэж үзэх нь бий.

Э.Худайнатовын хувьд салбартаа туршлагатай, сайн менежер хэмээн үнэлэгддэг. Тэрбээр “Газпром”-ын зарим салбарыг удирдаж байгаад “Роснефть”-д тэргүүн дэд захирлаар очоод, ердөө жил гаруйхны дараа ¹1 суудалд нь заларч чадсан юм. Ха­­рин эдүгээ  “Роснефть”-ийг хөгж­­лийн шинэ шатанд гаргах уу, хувьчлаг­­дахын өмнөх сүүлчийн ерөн­­хийлөгчөөр үлдэх үү гэдэг нь эргэлзээтэй болоод байна. Ер нь энэ хоёр салаа замын аль нь Монголд ашиг­тайгаар эргэх бол.

Нөгөөтэйгүүр “Рос­нефть”-ийн талаар мон­голчуудад түгшүүр тө­рүүлэхүйц нэгэн тоо дурьдагдсан. Юу гэвэл Орос, Хятадын хамтарсан нийгэмлэгийн 49 хувийг “Роснефть”, 51 хувийг БНХАУ-ын “CNPC” ком­пани эзэмшдэг. Тиймээс БНХАУ-ын Эрчим хүчний сайд Зян Гу Бао “Роснефть”-ийнхэнд найр тавьсаар байгаа явдал юм. Мөн “Газпром”, “CNPC” компаниас мөнгө зээлээд оронд нь хий нийлүүлж байгаа. Гэх­дээ байгалийн хийнийхээ үнийг хоёр тал тохиролцож чадахгүй байгаа юм билээ. “Роснефть” одоогоос хоёр жи­лийн өмнө “CNPC” компанитай мөн ийм гэрээ хийж, 25 тэрбум ам.доллар зээлээд одоо нефтиэ хямд үнээр ний­лүүлэн зээлээ төлж байгаа аж. Орос, Хятадын ийм өгөө, аваа Мон­голын талд ээлээ өгч байсан удаагүй. Өөрөөр хэлбэл, биднийг тойруулан най­маалцаад ашиг олоод байгаа билээ.

Хэрэв  энэ салбарынхны анхаар­лыг татаж буй “Роснефть”-ийг хувьч­лах тухай таамаглал биеллээ олдог юм бол манай улсын нефтийн хараат байдал ОХУ-аас БНХАУ-д шилжих аюултай байж мэдэх юм. Тэртэй тэргүй нефтийн салбарт цус нь ойртчихоод байгаа энэ нэгдэл ашиг л олж байвал юун Монголын эрх ашигтай манатай хэмээн ямар ч гэрээ, хэлэлцээрийг үл тоох магадлалтай. Эрхбиш ОХУ-ын төрийн мэдэлд “Роснефть” байгаа цагт хоёр улсын Засгийн газар хоорондын гэрээ болон бусад хэлэлцээрийг хүндэтгэн одоохондоо бидэнд ээлтэй байгаа гэж хэлж болно. 

Дашрамд дурьдахад Монгол, Оросын Засгийн газар хоорондын хуралдаан өнгөрсөн долоодугаар сарын эхээр Улаан-Үд хотноо болсон. Энэ удаагийн хуралдаанаар нефть хангамжийн асуудлаар дэлгэрэнгүй хэлэлцсэн байдаг. Э.Худайнатовтой анx удаа хэлэлцээрийн ширээний ард суух нь С.Богданчиковтой хэлэлцээр хийхээс тэс өөр уур амьсгал мэдрэгдсэн гэж манай зарим эх сурвалж хэлж байсан удаатай. Дээрх хуралдааны үеэр Оросын талынхан “Роснефтийг танай жижиглэнгийн болон бөөний худалдаанд гүнзгий оролцуулмаар байна” гэсэн хүсэлтээ цөхрөлтгүйгээр дахин тавьсан. Хоёр улсын Засгийн газрын хоорондын комиссын хуралдаанаар уг асуудлыг хэлэлцсэний дараахан Оросын зарим сайтад “Монголд ШТС нь цөөндөөд хэрэглээгээ хангаж чадахгүй байна. Тэгсэн хэрнээ манай талаас нэмж 100 ШТС бариад өгье гэсэн санал тавихад монголчууд татгалзсан” гэхчлэн бичиж байсан. Татгалзсан тухайд одоогоос гурван жилийн өмнөх явдал. Харин энэ удаад ма­найхан “Судалж үзнэ” гэхээс өөр тойм­той хариу хэлээгүй.

Хэлэлцээр өндөрлөсний мар­гааш­наас шахам нефтийн крантаа “нээж”, эхний ээлжинд 10 мянган тонн шатахуун ачууллаа гэж дуулдсан. Тэгэхээр “Судалж үзнэ” гэдгийг В.Путины хэлсэнчлэн “Тохирлоо” гэдэг утгаар ойлгосон ч байж болох юм. Хэлэлцээрт оролцсон Монголын төлөөллийн хувьд Засгийн газрын түвшинд холбогдох яамд байр сууриа нэгтгэж чадаагүй байсан болохоор тоймтой хариу өгч чадаагүй болов уу. Харин энэ хооронд нефть боловсруулах гурван үйлдвэрийн шавыг тавьсан. Энэ ажил амар бүтэхгүй ч “Монгол Улс их мөнгөтэй болсон, эдийн засаг нь маш хурдацтай өсөж байгаа. Одоо өөрсдөө нефть боловсруулж эхлэх нь” гэсэн дохиог хөршүүддээ болон олон улсад өгч байгаагаараа чухал ач холбогдолтой юм. Гэхдээ шинэ үйлдвэр барьж байгуулах, тоног төхөөрөмжөөр хангахад БНХАУ жигтэйхэн санаачлагатай оролцож байгаагаас болгоомжлууштай гэд­гийг сануулахад илүүдэхгүй биз ээ.