“Монголын лектор” төвийн гүйцэтгэх захирал, Ардчилсан залуучуудын
холбооны дэд ерөнхийлөгч Ц.Баатархүүг “Ярилцах танхим”-даа урилаа.

-Өөрийг тань МУИС-ийн лек­цийн дугуй танхимд “Ажил хэрэгч хүн гэж хэн
бэ” гэсэн лекц зохион бай­гуулж байх үеэс танина. Энэ арав хүрэх­гүй
жилийн хугацаанд олон зүйл өөрчлөгдсөн нь ойл­гомж­той. Боловсролын
сал­барт эхлүүлсэн биз­нес тань өргөжиж, Ардчил­сан залуучуудын дэд
ерөн­хийлөгч болсон гээд л дурд­вал чамгүй урт жагсаалт гар­на байх.
Тийм үү?

-Тийм ээ. Тэр үед оюутан цагийн гурван найзынхаа хамт “Мон­голын лектор”
төвийг бай­гуулж, яг үнэндээ хаана хүрэ­хээ мэдэхгүй нэг их хүсэл
мөрөөдөл дүүрэн залуус ураг­шаа зүтгээд байсан санагдаж байна. Гэхдээ
одоо ч гэсэн эцсийн цэгийг харчихаад зүт­гэж байна гэж хэлж болохгүй л
дээ. Бүх зүйл гэнэтийн байдаг ч гэсэн шийдвэртэй байхыг шаардаж байна.
Ямар ч байсан тэр үеийн тухай одоо хоорондоо ярилцаад суухад зоригтой,
шийдэмгий байж чадсанаараа бахархдаг шүү.

-Жаахан ч гэсэн ухрах, чиг­лэлээ өөрчлөх со­нирхол төрж бай­гаагүй гэж үү?

-Үгүй ээ, бид бүгдээрээ амьдралд дөнгөж хөл тавьж байсан залуус болохоор
амьд­рал үзсэн, хилийн чинадад сурч болов­сор­сон, өөрийнхөө сал­барт
амжилт гаргасан дээд үеийнхнийхээ үгийг сон­сох, тэндээс өөрсдийн гарцыг
хайх нь их чухал байсан. Тийм болохоор лекц зохион байгуулах нь бидний
хувьд өөрт ч ашигтай, өрөөлд ч тустай үйл хэрэг байсан юм.

-Харилцан ашигтай гэсэн үг үү?

-Тийм ээ. Олон нийт хошин ур­лаг, рок по­пын тоглолт, зохиолын дуу гээд
ур­лагийн үзүүлбэр бүрийн төлөө мөнгө төлж, түүнээсээ таашаал авахыг яг
тэр үед чухалчилж байсан. Урлагийг үгүйсгэж байгаа хэрэг огт биш. Харин
бид боловсролын үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх, эрдэм мэд­лэгийг түгээх нь илүү
чухал гэж шийдсэн. 

-Танайх лекц зохион байгуулж, илтгэх урлагийг олны анхаарлын төвд
оруулснаар өнөөдөр олон ар­ван залуус “Би илтгэгч” хэмээн өөрийгөө
өргөмжлөх болж. Яг л халд­варт өвчин шиг… Уучлаарай, энэ миний хувийн
бодол шүү. Тэд­ний олонх нь ямар ч ирээдүйгүй жүжигчин шиг харагддаг.
Дээр нь, өөрийгөө илтгэгч гэж хэт их ит­гэсэндээ болоод ч тэрүү олонх нь
улс төр рүү хошуурч байна. Тэдний ярьдаг нийтлэг сэдэв нь “Чингисийн
Монгол сэрцгээ”, “Би бол дэлхийн талыг эзэлж бай­сан Чингисийн удам.
Одоогийн Чин­гис” гэх маягийн зүйл болчихлоо. Энэ нь “Оюуны хийрхэл
илтгэх урлагаас эхтэй юу” хэмээн асуухад хүргэж байна?

-Залуус санаа бодлоо нээлттэй илэр­хийлж, түүндээ эзэн болж ирээ­дүйгээ
зурах юу нь буруу гэж. Гэхдээ ингэж хэлснээрээ өөрийн тань асуултад
хамрах тэр залуусыг өмөөрч байгаа юм биш шүү. Үнэ­хээр хэт явцуурсан,
өөрийнхөө фан­тазыг илтгэх урлаг гэж итгэсэн залуус цөөнгүй байдаг нь
үнэн. Гэсэн ч би хувьдаа тэднээс илүү бо­ловсролтой, мэдлэгтэй, өөрийн
гэсэн зөв бодолтой залуус хүч түрэн орж ирж байгаа гэдэгт итгэлтэй
байна.

-Тэгвэл найдах хэрэгтэй байх нь?

-Тийм ээ. Хамгийн гол нь илтгэх урлаг бол өөрийнхөө санаа бодлыг бусдад
итгүүлээд, бусдыг араа­саа дагуулаад өнгөрөх тухай асуу­дал биш гэдгийг
манайхан ойл­гох хэрэгтэй. Энэ салбарыг дэлхийд шинжлэх ухаа­ны хэмжээнд
судалж байна. Илтгэх ухаан бол зөв ярих ухаан. Хэн ч бу­руу ярихыг
хүсдэггүй шүү дээ. Эмч өвчтнөө эдгээхийн тулд, багш хи­чээлээ сайн
ойлгуулахын тулд, дар­га ажилтнуудаа урамшуулан зориг­­жуулахын тулд зөв
сайхан ярих хэ­рэгтэй.  Нийгмийн сэтгэхүйг өөрчлөх нэг том багана
хэмээн үзэж болно. Бид ч бас үүний төлөө л явж байгаа.

-Ардчилсан намын “Монгол хүн 2020” хөтөлбөрийн лекцийг өөрөө уншиж
байгаа. Тэр лекц бо­дит байдал хоёрын хооронд ялгаа бий юу. Нэг ёсны
“Ардчилал би­дэнд ийм зүйлийг өгсөн” гэж цугларсан олны өмнө ярих “Та
гараад хар. Ардчиллын бодит үр дүн энэ байна” гэх хоёрын хооронд асар их
зөрүү бий шүү дээ?

-Би нэг л зүйлд итгэлтэй байдаг. Тэр нь юу гэхээр Монголд ардчилал бий
болоогүй бол би бусдын өмнө өөрийгөө хэн бэ гэдгийг одоогийнх шиг эрх
чөлөөтэй илэрхийлж чадахгүй байсан гэдэгт. Мөн хөдөлмөрлөж чадсан шигээ
түүнийхээ үр шимээр сайхан амьдарч чадахгүй байсан гэдэгт итгэдэг. Ийм
итгэл найдвар Монголын мянга, мянган залуусын урам зоригийг хөгжүүлж
байдаг. Би тэдний л нэг. Наад зах нь бод л доо. Социализмын үед амьдарч
байсан аав, ээжийн дурсамж бүхэлдээ нэг загварын хувцас, нэгэн хэвийн
цалин, нэг стандартын талхны түүх л байдаг биз дээ. Дээр нь сургууль
төгсөөд хийх ажил нь ч хязгаарлагдмал. Харин өнөөдөр бас ч гэж өөрөө л
хөдөлмөрлөж, шантрахгүй зүт­­гэж чадвал өөрийнхөөрөө амьд­рах боломж
бүрэн дүүрэн байна. Гу­дамжинд гараад харахад со­циализмын үеэс ялгарах
бодит ялгаа нь энэ. Хэрэв чин сэтгэлээсээ харахыг хүсвэл шүү дээ.
Ардчилсан нам “Ардчилал бидэнд үүнийг өгсөн байна” гэж хэлэхдээ үүнийг л
ярьж байгаа. Миний илтгэл ч адилхан. Түүнээс бус бид “Та нарыг бүгдийг
нь ардчиллын хүчээр шилэн хоргонд амьдруулж, алмаз зүүлгэнэ” гэж
яриагүй. Тэгэхээр илтгэл, бодит байдал хоёрын дундаас нэг их ялгааг олж
харахгүй болов уу.

-Гол нь ирээдүйн 20 жилийн төсөөллийг Ардчилсан нам зура­хыг хүсч байгаа
нь нууц биш. Миний хувьд гэхэд тэр зурагт өөрийнхөө амьдралыг хэрхэн
буу­хыг төсөөлбөл утгагүй хэрэг болно байх. Хувь хүний амьдрал хувь
хүний л гарт байдаг гэдэг итгэл үнэмшлээрээ хандвал шүү дээ. Харин
ерөнхий нийгмийн дүр зураг бүхий төсөөллийг бол анхааралтай ажиглах нь
ойлгомжтой?

-Би хөгжил, дэвшлийг хүнтэй л холбож ойлгодог. Хэдийгээр өөрийн тань
хувьд ирээдүйгээ хувь хүнийхээ онцлог дээр тулгуурлан тайлбарлаж байгаа ч
тэр хөгжил нийгмийн хөгжилтэй л хамт явна. Энэ утгаараа Ардчилсан нам
нийгмийн хөгжлөөр дамжуулан хувь хүний хөгжлийг хөндөж байна гэж би
ойлгож байгаа. Өнөөдөр хөрсөн доорх толгой биш мөрөн дээрх толгой илүү
үнэ цэнтэйг ухаарах нь, бас ухааруулах нь нэн чухал болоод байна. Хорин
жилийн дараа гэхэд л байгалийн баялаг тойрсон хийрхлээс ангижирч, бодит
баялгийг өөрсдийн гараар бүтээдэг үйлдвэрлэгч улс болох ёстой. “Монгол
хүн 2020” хөтөлбөрийн зорилго нь ч бодит баялгийг хэрхэн бүтээх вэ
гэдэгт чиглэж байгаа. Монгол хүн бүр бүтээлч байж чадвал улс орны
ирээдүй хаана хүрэх вэ гэдгийг гол асуултаа болгож байгаа. Үүгээрээ ч
бусад улс төрийн хүчнүүдтэй харьцуулахад харьцангуй холын бодлого барьж
байгаа болов уу гэж бодож байна.

-Холын бодлого гэдэг тэр байндаа хэр оновчтой тусахыг хэлэх байх. Тийм
болохоор өнөөдрийн хувьд тэр үеийн дүрслэлийг төсөөлж ярихад хэцүү юм.
Гэхдээ итгэл найдвар тань биелнэ гэж найдая. Харин Ардчилсан намын
залуучууд ардчилалд бодит хувь нэмрээ оруулж чадаж байна уу гэдэг
асуултад өөрийг тань илүү цаг үеийн мэдрэмжтэй хариулах болов уу гэж
бодож байна?

-Ардчилсан залуучуудын хол­бооноос “Монгол залуу хүн-2020” хө­төлбөрийг
хэрэгжүүлж, бүх айм­­гуудад чуулга уулзалт зохион бай­­гуулаад явж
байна. Ардчилсан нам бүх ард түмэнтэйгээ хэлэлцэж байгаа бол бид тэд
дундаас нь залуучуудтайгаа ярилцаж байна гэсэн үг. Үнэндээ энэ
хэлэлцүүлгээс харж байхад бид хөдөөгийн залуусыг орхигдуулчихсан юм шиг
санагдсан. Залуу хүний тодорхойлолтыг зөв­хөн нийслэл хот тойрсон энэ
хэсэг бөөгнөрлөөр авч үздэг юм байна. Тэгээд залуусаа ажилтай,
мэргэ­жилтэй болон ажилгүй залуус гээд хоёр хуваачихсан. Гэтэл хөдөөгийн
залуусын нийгмийн асуудал, цаг үеэ даган хөгжиж дэвжих боломж, гэр бүл
төлөвлөлт гээд олон зүйл дээр зөвхөн амьдралын тогтсон хэв маягаар л
хандаж байна. Үүнд бид онцгой анхаарал хандуулах хэрэгтэй. Энэ нь
хөдөөгийн залуусыг хотжуулах тухай асуудал биш шүү дээ. Хамгийн гол нь
яг биднийг нэгдүгээр ангид орж байх үед олон аав, ээж хүүхдээ сургуулиас
гаргаж, мал маллуулахаар шийдсэн. Тэд одоо аав, ээж болчихсон явж
байна. Тэр хэрээр салалт, архидалтад их өртөх болж. Энэ мэтээр бид
хөдөөгийн залуус руу чиглэсэн бодлогыг боловсруулж, төр засагт уламжлах
хэрэгтэй гэсэн бодолтой байгаа. Нэг ёсны залуусаа орхигдуулахгүй,
хамтдаа хөгжиж дэвжих нь Ардчилсан залуучуудын холбооны зорилго гэж
ойлгож болно.

-Танай холбооны залуус ба­раг­тай бол хэвлэлээр мандаад бай­даггүй.
Харин сүүлийн үед “Ардын намын залуус бол итгэл үнэмшилгүй. Бид л чин
сэт­гэлээрээ Ард­чилсан намаа сон­госон” гэсэн өдөөн  хат­галга хийх
болж. Адил­хан залуус байж нэг нь нө­гөө­гийнхөө сон­голтыг ингэж
до­ромжлох хэ­рэг байдаг юм болов уу гэх бо­дол төрсөн шүү?

-Хэнийг юу гэж хэлэх нь ту­хайн хүний л асуудал. Яаж дүг­нэж ойлгох нь ч
мөн адил. Би хувьдаа хүн аль нэг намыг сонгох нь өөрийнх нь эр­хийн
асуудал гэж боддог. Энэ бол ардчиллын мөн чанар. Харин намд хүсэл
сэтгэ­лээрээ элсэх, хү­чээр шахуу элсэх хоёрт ялгаа бий. Нам байтугай
ном зохиолоо ойл­гохгүй ша­хам байгаа ах­лах ангийн хүүх­дүүдийг
улс­төр­жүүлж байгаад бид шүүмжлэлтэй ханд­даг. Улс төр битгий хэл өмнөө
байгаа асуудлын учрыг шийдээгүй байгаа хүүхдүүдийг улс төрд уруу татах
хэрэг огт байхгүй. Бид гишүүн элсүүл­сэн тоогоор биш за­­луусын төлөө
хэ­­рэгжүүлж чадах бод­логоороо өр­сөл­дөх хэрэгтэй. Бид­ний ажлыг
за­лууст утга учиргүй та­рааж байгаа медаль, тэмдгээр үнэлж дүгнэнэ гэж
байх­­гүй шүү дээ. Бид цаашдаа улс төрийг ёс зүйтэй, утга учиртай
бол­гоё гэвэл хэн нэг­ний хэлсэн үгэнд дөрөөлж хэ­рүү­лийн алим тарих
хэрэггүй. Мэ­дээж улстөрч хүн хариуцлагатай ярих ёстой ч улс төрийн
намыг сонгоод, итгэл үнэмш­лээ илэрхийлж, тэр намынхаа ялалтын төлөө
зүтгэнэ гэж шийдсэн бол санаа бодлоо тойруу замаар бус шууд утгаар нь
илэрхийлэхийн буруу гэж байхгүй.

-Ардчилсан намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Д.Эрдэнэбат өнгөрсөн долоо
хоногт болж өнгөр­сөн танай холбооны Удирдлагын зөв­лөлийн хурал дээр
“Нам за­луу­­саа дэмжинэ” гэж хэлсэн дуулд­сан?

-Энэ хариуцлагатай хүний мэ­дэгд­лийг сонгууль дөхөхөөр хэл­дэг хоосон
лоозон гэж бодохгүй байна. Энэ үг бидэнд төдийгүй ма­най намын олон
мянган залууст урам зориг өгсөн гэхэд хэтрүүлсэн бо­лохгүй байх. Дэмжлэг
гэдгийг мөнгө төгрөг эсвэл эрх мэдэл, сандал ширээ мэтээр төсөөлж
болохгүй. За­луусыг улс төрд өөрсдийгөө зөв бүтээх, харуулах, шударга
үнэн өрсөлдөөн бий болгох талаас нь харж байгаа. Ядаж л залуусын шударга
өрсөлдөөнд саад болохгүй байх нь чухал. Аль ч улс төрийн бай­гууллагад
“цус сэлбэх” үйл явц бай­даг. Бид энэ жишгээр л явж байна. Нэгэнт намын
байгууллага учраас шат шатны сонгуульд залуусын орол­цоог нэмэгдүүлэх
бодлого барьж ажиллана. Энэ тал дээр манай хол­бооны ерөнхийлөгч, Гадаад
харил­цааны дэд сайд Б.Болор бас их санаа­чилгатай ажиллаж байгаа.

-Өөрөө “Намын гишүүн залуу”, “Намын гишүүнчлэлгүй залуу” гэсэн энэ хоёр
тодорхойлолтоос ялгаа олж хардаг уу. Энэ асуултыг ам­бицтай холбон тавьж
байгаа юм шүү?

-Хэрэв тухайн хүн хувь хүн мөн л бол их, бага хэмжээгээр амбицтай байх
нь ойлгомжтой. Манайхан амбицыг улс төрөөс хайдаг. Гэтэл хүн өөрөө
нийгэмд амьдарч л байгаа бол өөрийн гэсэн амбицад хөтлөгдөж амьдрах нь
зүйн хэрэг шүү дээ. Наад зах нь, өрх гэртээ гэхэд эр хүн гэр бүлээ сайн,
сайхан авч явахын төлөө зүтгэдэг. Гэрийн эр хүн ажил хийхгүй, архи
уугаад суугаад байвал үр хүүхэддээ, хань ижилдээ үнэлэгдэхээ болино. Энэ
чинь амбицын бас л нэг хэлбэр. Ажлын талбарт ч тэр. Бүгд удирдлагадаа
хэн ч биш харагдахыг хүсдэггүй биз дээ. Намын гишүүн залуугийн тухайд
цаашид идэвхитэй ажиллая гэж бодсон бол олон нийтийн өмнө ил байж,
нийгмийн шинж чанартай ажилд идэвхитэй оролцож бодлого боловсруулах
чадварт суралцах хэ­рэгтэй байх. Намын гишүүнчлэлгүй залуугийн хувьд улс
төрийн зорилго тавиагүйгээрээ л ялгаатай байх. Түү­нээс бус амбиц бол
хүн бүрт байх бодит шинж чанар гэж бодож байна. Гол нь, залуус нэгдэж
ажиллаж чаддаг байх л хэрэгтэй.

-Нэгдэл хэрэгтэй нь үнэн. Гэхдээ юуны төлөө гэдэг нь бас чухал?

-Тийм ээ. Мэдээж энд боломж бололцоог хамтдаа ашиглах талаар л ярьж
байна. Түүнээс бус нийлээд хулгай хийх тухай яриагүй нь ойлгомжтой биз
дээ.

-Тэгвэл хоёр том намын залуу­чуудын холбоо яагаад залуусын төлөө гэсэн
бодлогын төлөө хам­тарч ажиллаж чаддаггүй юм бэ. Аль, аль холбоо нь
намынхаа удирдлагад нэгэн зэрэг лобби хийж болно шүү дээ. Наад зах нь,
анх ажлын талбарт гарч буй залуусын хөдөлмөр ерөн­хийдөө дадлага,
дагалдан нэрийн дор мөлжлөг хэлбэрээр эхлэх нь нийтлэг болсон байна.
Хамтрая гэвэл энэ сэдвийг ч гэсэн сон­гоход болох юм биш үү?

-Олон хүн хамтарсан Засгийн газар ажиллаж байгаа энэ үед танайх Нийгмийн
ардчилал Монголын за­луучуудын холбоотой хамтрахад болох юм биш үү гэж
хэлэх нь бий. Үнэхээр ч томчууд нь хамтарч бо­лоод байхад залуус нь
болохгүй юм байхгүй гэж бодох нь тэр хүмүүсийн зөв. Гэхдээ нэг зүйлийг
хоёр огт өөр талаас нь тайлбарлаж, хоёр өөр өнцгөөс нь харах тохиолдолд
бас их хэцүү байх л даа. Уг нь хоёр намын дэргэдэх залуучуудын холбооны
бод­логыг тодорхой нэг чиглэлд занги­даж, нэг зүйлд төвлөрүүлэх
бай­гууллага нь миний бодлоор Мон­­голын залуучуудын холбоо байж болох
юм. Энэ тохиолдолд бид Мон­голын залуучуудын төлөө гэ­сэн бодлогыг
хамтдаа дэвшүүлээд явбал улс тө­рийн намын дэргэдэх холбооны хувьд илүү
зохимжтой байх болов уу.

-Монголын Залуучуудын хол­­боо гэж байгаа, байхгүй нь мэдэг­дэх­гүй
бай­гууллага бий. Ерөн­хий­лөгчийнх нь Монголд бай­гаа эсэхийг ч мэдэхэд
хэцүү. Ойрын хэдэн өдөр л “Монголын залуу­чуу­дын холбооны 90 жилийн
ой” гэж гэнэт гарч ирээд байгаа болохоо биш?

-Энэ холбооны үйл ажиллагаа уналтанд ороод удаж байна. Залуу­чуудын
төлөө гэсэн үйл ажиллагаа явуулахаас илүүтэй холбооны байрыг
түрээслэхийг хамгийн гол ажлаа гэж үздэг. Ер нь ойн баяр болохоор одон
медаль тараадаг байж болох уу. Баяр наадам болохоор нэг даага гардуулдаг
ажлаа их зүйл хийсэнд тооцож болох уу. Би шүүмжлэхийн тулд шүүмжилж
байгаа юм биш. Ерөнхийлөгчтэй нь уулзана гэдэг бол сар руу нисэхтэй
адилхан тийм ховор завшаан гэж болно. Үнэндээ энэ холбооны хийх ёстой
ажлыг төрийн бус байгууллагын залуус төдийгүй хоёр намын залуучуудын
холбооныхон бас ч гэж ихээхэн нугалж өгч байгаа. Энэ унтаа байдлыг
өөрчлөх хүсэл сонирхол зарим нэг том улстөрчдөд байдаггүй болоод л бөх
бат гэгч нь “унтуулаад” байдаг юм болов уу даа. Гэхдээ залуус тун
удахгүй энэ асуудлыг сөхөж тавина байх.

-Өөрөө оролцох уу?

-Оролцоно. Би залуу хүнийг идэвхитэй, өөрийн гэсэн хийж бүтээсэн
бүтээлтэй байх ёстой гэж боддог. Үүн шигээ залуучуудын холбоог ч тэр
зорилготой, ажилтай, бодлоготой, залуусынхаа төлөө ажилладаг болгохын
төлөө цаашид санал бодлоо тууштай илэрхийлнэ.