Та гемофилийн талаар хэр сайн мэдэх вэ, Та гемофилитэй юм биш биз!!! Анагаах ухааны хэллэгээр тайлбарлавал энэ нь тун ярвигтай ойлголт. Энгийнээр тайлбарлавал цус алдах аюул юм. Монголд энэ өвчинтэй 100 гаруй хүн бүртгэгдээд байгаа ч улсын хэмжээнд 300 гаруй хүн байх магадлалтай гэнэ. Учир нь, 10000 хүн тутамд нэг гемофили өвчин тохиолддог аж. Гемофилийн өвчтэй хүний цусанд цус бүлэгнэлийн фактор буюу нэг төрлийн уураг хангалттай байдаггүйгээс  цус алдахад хүргэдэг аж. Сонирхолтой нь, гемофили нь удамшлын өвчин бөгөөд эрэгтэй хүн өвчилж, эмэгтэй хүнд тээгч байдлаар удамшдаг юм байна. Одоогоор уг өвчнийг төгс эмчлэх аргыг нээгээгүй байгаа. Мөн шинжилгээгээр уг өвчнийг илрүүлэхдээ цусанд ямар нэгэн өөрчлөлт илэрсэн тохиолдолд тухайн хүний удмын зураглалыг гаргаснаар оношилдог юм байна. Тиймээс шинжилгээ, болон эмчилгээ нь бусдаас харьцангуй үнэтэй байдаг ажээ.

Дэлхийн гемофилийн өдөр өчигдөр /2018.4.17/ тохиов. 28 дахь жилдээ зохин байгуулагдаж буй уг өдрийг 130 гаруй орон тэмдэглэдэг. Монгол Улсын хувьд 2000 оноос тэмдэглэх болсон. Дэлхийн гемофилийн өдрийн үйл ажиллагааны үеэр Цусны эмгэг судлал, чөмөг шилжүүлэн суулгах төвийн эмч Т.Саруултай ярилцлаа.

-Гемофили өвчнийг энгийнээр тайлбарлахгүй юү?

–Гемофили хэмээх өвчин нь удамшлаар эхээс эрэгтэй хүүхдэд дамждаг өвчин юм. Эх нь тээгч бол тухайн эхээс гарсан эрэгтэй хүүхэд өвчилдөг. Эцгээс бас дамжиж болно. Нарийн тайлбарлавал, эрэгтэй хүн x, y хоромсомтой. Эмэгтэй хүн x, x хоромсомтой. Энэ өвчин х хромсомыг даган удамшдаг. Тэгэхээр эрэгтэй хүний х хоромсом нь гэмтвэл нөгөө хромсом нь у учраас гэмтсэн хоромсомоо нөхөж ажиллаж чаддаггүй. Тиймээс эмгэг илэрдэг. Эмэгтэй хүний хувьд х, х  хоромсомтой учраас нэг х хоромсом гэмтвэл нөгөө х хоромсом нь нөхөж болдог. Тиймээс эмэгтэй хүнд илрэлгүй, эрэгтэй хүнд илэрдэг эмгэг гэж ойлгож болно.

-Зөвхөн шинжилгээгээр л тогтоодог уу. Ямар шинж тэмдэг илэрдэг вэ?

-Цусархагшлын байдлаар илэрнэ. Биеэн дээр хөхрөлт бүхий тууралт гарч болно. Цус гоожоод тогтохгүй байх, сарын тэмдэг олон хоногоор ирэх, шүргэх төдийд хөхрөлт үүсэх зэрэг шинж тэмдэг илэрвэл эмнэлэгт хандаж, шинжилгээ өгөх хэрэгтэй. Нэгэнт онош нь тогтоогдсон өвчтөнүүдэд үений хүндрэл үүсдэг. Ингэснээр үе нь хавдаж, дотроо цус хурна. Зарим хүмүүс өвчний шалтгаанаа хайж эмнэлэгт хандаад санамсаргүй байдлаар өвчнөө илрүүлэх тохиолдол бий. Шинжилгээ өгөөд, тухайн хүний шинжилгээнд өөрчлөлт илэрснээр удам зүйн зураг зуруулж удамшлын эсэхийг тогтоодог. Их нарийн шинжилгээ л дээ. Жишээ нь, шинжилгээн дээр өөрчлөлт илэрсэн хүний эх нь тээгч байж болно. Эхийнх нь талын ах, дүү дотор нь эрэгтэй хүн байна уу, үгүй юу гэж удам зүйн зураг зурдаг. Хэрэв удамд нь ямар нэг гемофилийн эмгэгтэй хүн байвал гемофили өвчин байна гэдэг онош тавьдаг.

-Удамшихаас гадна олдмол байдаг гэсэн.  Ямар хүчин зүйлээс олдмол гемофили үүсэх вэ?

-Олдмол гэж байдаг. Тэр нь тодорхой хэмжээний хүчин зүйлийн нөлөөллөөс шалтгаална. Олон шалтгаан бий. Кодолдог генийн хувьд өөрчлөлт орсон ч байж болно.

-Нэгэнт гемофили гэж оношлогдсон тохиолдолд ямар эмчилгээ хийлгэдэг вэ. Эмчилгээний зардал үнэтэй байдаг гэсэн үү?  

-Хүний х хоромсом дээр байдаг генийн дараалал нь 8 юм уу, 9 дүгээр факторыг үйлдвэрлэж гаргаж ирэх ёстой. Ингэж үйлдвэрлэгдсэн фактор нь цус бүлэгнэлтэд оролцож, цус бүлэгнэлтийг хэвийн ажиллуулах ёстой байдаг. Гэтэл кодолсон дараалал нь байхгүй болохоор 8, 9 дэх фактор нь үйлдвэрлэгдэж гарч ирдэггүй. Ингэснээр хэвийн бүлэгнэлт явагдаж чадахгүй цус гоождог. Эмчилгээ нь бусдаас харьцангуй үнэтэй байдаг.

-Бүрэн эмчлэгдэх боломж бий юү?

-Дэлхийд сүүлийн жилүүдэд генийн эмчилгээг түлхүү хийх зорилттой байгаа. Гэхдээ энэ нь тийм ч амжилттай болохгүй байна. Бүрэн эмчлэх аргыг хайж л байна.

-Ямар тохиолодолд амь насанд нь аюултай вэ?

-Тухайн хүн гэмтээд, гэмтсэн даруйдаа буюу 30 минутын дотор фактороо сэлгүүлэх, аль эсвэл урьдчилсан байдлаар фактороо тогтмол хийлгэсэн үед цус алдах эрсдэл бага байдаг. Хагалгааны өмнө урьдчилсан байдлаар, хагалгааны явцад, дараа нь гэх зэргээр фактороо хийлгэвэл бусад хэвийн хүмүүстэй адил амьдрах боломжтой.

-Бага насны хүүхдэд ямар шинж тэмдэг илрэх вэ?

-Бага насны хүүхэд мөлхөж эхэлмэгц арьсаа дагаад хөхрөлт үүснэ. Үүгээр нь оношилдог. Сургуулийн насны хүүхдүүд үе мөч  нь гэмтэх эрсдэл гарч эхэлбэл шинжилгээ өгөх хэрэгтэй. Шүргэлт, үрэлтийн төдийд хөхөрвөл анхаарах шаардлагатай.

-Гемофили хүндэрсэн тохиолдолд яах вэ?

–Нэгэнт оношлогдсон бол насан туршдаа урьдчилан сэргийлэх фактор эмчилгээ хийлгэнэ. Эмчилгээний явцад хүндэрвэл нэмэлт эмчилгээ хийдэг. Факторын эмчилгээг нарийн технологиор гаргаж ирдэг учраас маш үнэтэй. Бага насны хүүхдүүдэд анхнаас нь энэ эмчилгээг хийвэл хавсарсан хүндрэлүүдээс сэргийлэх боломжтой.

-Хавсрах хүндрэлд юу багтах вэ?

-Хуучин цус, цусан бүтээгдэхүүн сэлбэдэг байхад түүнтэй холбоотой харшил өгөх зэрэг эрсдэл гардаг байсан. Энэхүү эрсдэлийг бууруулж чадсан. Гемофилитэй хүн хүнд өвчтөн биш. Фактороо хийгээд байвал бусад хүмүүстэй адилхан хагалгаанд орж, тэдэнтэй адилхан амьдрана. Гол нь цус алдах эрсдэл өндөртэй учраас дасгал хөдөлгөөн, физик эмчилгээ хийх шаардлагатай. Цус хурвал хийх тусгай хөдөлгөөн заслын эмчилгээ бий. Эдгээрийг эмчийн заавраар тогтмол хийх хэрэгтэй.