Олимп уулын хормойд анхны олимпын бамбар бадамлан ассан тэр цагаас хойш ОЛИМП гэгч нь хүн төрөлхтний түүхийн салшгүй хэсэг болон үлджээ. Дэлхийн сая сая хүний адил монголчууд бид ч спортын гайхамшигтай түүхийг бүтээгчид. Монголчуудын олимпын түүхийг эхлүүлсэн Токиогийн олимпын жим, монгол хүн олимпын медаль энгэртээ гялалзуулсан Мехикогийн олимп, Монгол Улсын алтан соёмбот далбаа тэртээ дээр мандсан Бээжингийн олимп гээд АНХНЫ бүхэн мартагдашгүй.

Тэгвэл, хүн төрөлхтний хэдэн мянган жилийн түүхийн улбаатай ОЛИМП-ын АНХНЫ гэх тодотголтой 10 баримтыг хүргэе.

 10 

ТҮҮХЭНД ТЭМДЭГЛЭГДЭН ҮЛДСЭН АНХНЫ ОЛИМП

Түүхэн сурвалж бичигт тэмдэглэгдэн үлдсэн анхны олимп МЭӨ 776 онд Грекийн Олимпия хотноо, Олимп уулын хормойд болжээ. Эртний олимп орчин цагийнхаас нэлээд ялгаатай байв. Олимпод зөвхөн Грекийн овог, аймгууд оролцох бөгөөд олимпын өрсөлдөөний талбарт зөвхөн эрчүүд л гардаг байжээ.

Анхны олимп нэг өдөр, ганцхан гүйлтийн төрлөөр зохиогдож байсан гэдэг.

 9 

АНХНЫ АВАРГА

Олимпын анхны аваргыг Короебус гэдэг. Эртний олимп зөвхөн гүйлтийн төрлөөр зохиогддог байсан бөгөөд Грекийн овог, аймгуудаас шилэгдэн ирсэн эрчүүд нэг стадий /180 метртэй тэнцэх Грекийн эртний уртыг хэмжих нэгж/ зайд уралддаг байжээ. Короебус эртний бурхдын хот гэгдэх Элис хотоос ирсэн тогооч байсан гэдэг.

 8 

ОРЧИН ЦАГИЙН АНХНЫ ОЛИМП

Орчин цагийн анхны олимп Грекийн нийслэл Афин хотноо 1896 онд 100 метрийн гүйлтээр эхэлсэн гэдэг. Анхны аварга нь АНУ-ын тамирчин гурвалсан харайлтын төрөлд түрүүлсэн АНУ-ын тамирчин Жеймс Брэндан Конноли байв. Энэ олимпын түүхэнд тэмдэглэгдэн үлдсэн анхны гэх тодотголтой өөр нэгэн амжилт бол ах, дүү хоёр алтан медаль хүртсэн явдал байлаа. АНУ-ын тамирчид болох Жон ба Самнер Пейн нар цэргийн гар буу болон энгийн гар бууны төрөлд түрүүлжээ.

 7 

АНХНЫ ЭМЭГТЭЙ ТАМИРЧИД

Парист 1900 онд болсон олимпын наадамд анх удаа эмэгтэйчүүд өрсөлджээ. Тэр жилийн анхны эмэгтэй аварга нь талбайн теннисний ганцаарчилсан төрөлд түрүүлсэн Английн тамирчин Шарлотт Купер гэгч байв.

 6 

АНХНЫ “ХАР” ТАМИРЧИН

1900 онд болсон Парисын олимпын наадамд өөр нэгэн анхны тохиолдол бүртгэгдсэн нь анх удаа өнгөт арьст тамирчин олимпод оролцсон явдал байв. Францын тамирчин Константин Энрикез де Зубьета олимпын өрсөлдөөнд хүч сорьсон анхны өнгөт арьст тамирчин болжээ. Гэхдээ анхны өнгөт арьст аварга найман жилийн дараа төрсөн юм. Тэр түүхийн эзэн нь АНУ-ын буухиа уралдааны тамирчин Жон Тейлор байлаа. Харин олимпын аваргын алтан медаль хүртсэн Африк тивийн анхны төлөөлөл нь Этиопын тамирчин Абебе Акила байв. Тэрбээр Италийн Ром хотноо болсон 1960 оны зуны олимпын марафон гүйлтийн төрөлд түрүүлжээ. Сонирхолтой нь, тэр хөл нүцгэн гүйсэн гэдэг.

 5 

АНХНЫ БАГИЙН СПОРТ

Олимпын хөтөлбөрт багтсан анхны багийн спорт нь хөлбөмбөг байв. “Парис-1900” олимпын наадмын хөлбөмбөгийн тэмцээнд Английн шигшээ баг түрүүлсэн түүхтэй, Мөнгө, хүрэл медалийг Франц ба Бельгийн баг тус тус хүртэж байжээ.

 4 

АНХНЫ МАСКОТ

Олимпын түүхэн дэх анхны маскот 1972 оны Мюнхений олимптой холбогдоно. Маскот нь Вальди нэртэй такс нохой байв. Өнгө алагласан ноосон цамцтай такс нохойн бодит гэрэл зураг харамсалтай нь байдаггүй. Зөвхөн компьютер график, зурмал зургууд л үлджээ.

 3 

АНХ УДАА ТАВАН ТИВИЙН ТӨЛӨӨЛӨЛ ОРОЛЦСОН НЬ

Шведийн нийслэл Стокгольм хотноо 1912 онд болсон зуны V олимпод Япон улсын баг тамирчид оролцсон нь Ази тивийн анхны төлөөлөл байв. Ингэснээр таван тивийн тамирчид олимпын далбаан дор нэгдсэн анхны тохиолдол тэр болжээ.

Стокгольмын олимп өөр нэгэн бараан түүхийн гэрч болжээ. Олимпын марафон гүйлтийн төрөлд өрсөлдсөн Португалын гүйгч Франциско Лазару 29 км зам туулаад гэнэт ухаан алдан унажээ. Наранд цохиулж, дээр нь зүрх нь ачааллаа дийлэлгүй маргааш өдөр нь амьсгал хураасан байна.

 2 

ОЛИМПОД АНХ УДАА ЗУРАГТ АШИГЛАСАН НЬ

Зурагт ашигласан анхны олимп 1936 оны Берлины олимп байв. Нацист удирдагч Гитлер Берлин даяар том том дэлгэц байрлуулж, олимпын тэмцээн, уралдааныг гаргах үүрэг өгчээ. Харин олимпын наадмыг телевизээр дамжуулсан анхны олимп 1948 оны Лондоны олимп, олон улсад дамжуулсан анхны олимп нь 1960 оны Ромын олимп байв.

 1 

ӨМНӨД АМЕРИКТ ИРСЭН АНХНЫ ОЛИМП

“Рио-2016” зуны олимп Өмнөд Америкт зохиогдсон анхны олимп байлаа. Олон улсын олимпын хороо /ОУОХ/-ноос 2009 онд Бразилын Рио-де-Жанейро хотод зуны олимп зохион байгуулах эрхийг олгосон юм. Спортын 28 төрлөөр зохиогдсон тус олимпод гольф болон регби шинээр багтсан нь бас нэгэн онцлог байлаа.

Риогийн олимптой холбоотой анхны гэх бас нэгэн түүх нь ОУОХ-ны ерөнхийлөгч Томас Бахын шийдвэрээр анх удаа дүрвэгсдийн баг өрсөлдсөн явдал байв.

С.ЦЭЛМЭГ