“Улаан асрын зүүд” хэмээх эл зохиол бол Хятадын эртний сонгодог уран зохиолын гэрэлт хөшөө юм. Номыг зохиогч Цао Шюэчинь ийм гайхамшигт зохиол бичиж чадсан нь тvvний төрөлх авьяас чадвар, мэдлэг боловсролтой холбоотойгоос гадна туйлын баян чинээлэг байснаа туйлын ядуу зүдүү байдалд орсон амьдралын нөхцөл байдлынх нь өөрчлөлттэй нь холбоотой байсан юм. Цао Шюэчиний өвөө нь Манж Чин улсын Кан Си Ди буюу Энх амгалан хааны үед хааны хайр итгэлийг гүн хүлээсэн хvн байжээ. Гэвч хожим нь Цао овогтын ноён зэргийг нь хурааж, эд хөрөнгийг нь хураан авснаар тэднийх нь өмнөд нутгаас Бээжин хотноо нүүж ирсэн. Залуу насандаа Цао Шюэчинь хvний амьдралын жаргал зовлонг бүхнийг үзэж өнгөрүүлжээ. Өтлөх насандаа Цао Шюэчинь Бээжин хотын баруун дүүрэгт туйлын ядуу амьдарч байх үедээ “Улаан асрын зvvд” хэмээх алдарт зохиолоо бичиж эхэлсэн. Гэвч 80 бүлэг бичээд хүнд өвчлөн дахин үзэг барьж чадсангүй байсаар насан эцэслэжээ.

“Улаан асрын зүүд”-ийг бас “Чулуун тэрийн тэмдэглэл” гэж нэрлэдэг. Цао Шюэчинь зохиолоо бичиж дуусгахаас өмнө, амьд сэрүүн байх үед нь гар бичмэлээр олон нийтийн дунд өргөнөөр тархсан байлаа. Тvvнийг нас барсны дараа Гао Э гэдэг нэртэй бичгийн хvн Цао Шюэчиний зохиолын санааг төсөөлөн бодож, 40 бүлэг нэмжээ.

Зохиогч: ЦАО ШЮЭЧИНЬ, ГАО Э

Гучин дөрөвдүгээр бүлэг

АМРАГААС АМРАГ ХАЛУУН ЯНАГ ДҮҮГИЙН СЭТГЭЛИЙГ ИВЭЛГЭЖ, АНДУУГААС АНДУУ АЛАГ СЭТГЭЛЭЭР АХЫГАА ХИЛС ЗЭМЛЭВ

Өгүүлэх нь: Жя Мү, Ван Фүрэнь нарыг явсан хойно Ши Рэнь, Бао Юйн дэргэд ирж суугаад нулимс мэлтэгнүүлсээр: “Юунд энэ мэт занчуулахад хүрэв дээ” гэж асуув. Бао Юй санаа алдаж:
-Мөн тэдгээр учрын тулд бий. Асуух хэрэггүй. Доогуур их өвдөж байна. Хаагуураа яаж шархалсаныг чи нэг сайн үзээтэх гэсэнд Ши Рэнь зөөлхөнөөр гараа оруулж өмдийг нь шувтлах гэсэнд цаадах нь ёолж дуун алдаад шүд зуухад, гараа татавч ахиж оролдсоор арай гэж тайлав. Гуяны нь хагас хөхөрч, нэлдээ дөрвөн хуруу хэртэй гүрийтэл хавдсан байв. Ши Рэнь ч дуу алдаж, бурхан минь, юунд ингэнэ вэ. Чи миний хэлсэн нэг үгийг анхаарсан бол арай ч ийм байдалд хүрэхгүй байсан юм. Золоор, яс бэртэж, шөрмөс гэмтээгүй байгаасай. Зэмдэг доголон болчихвол юугаа хэлэх вэ гэнэ. Энэ үед зарц ирж: “Бао авхай ирлээ” гэв. Ши Рэнь сандарч өмдийг нь өмсгөж амжихгүйг мэдээд торгон хөнжлөөр Бао Юйг хучив. Бао Чай гартаа нэг үрэл эм барьсаар орж ирээд Ши Рэньд:
-Үдэш энэ эмийг архиар найруулаад түрх. Нөжирсөн цусны халуун хорыг гаргахад сайн гээд өгсөнөө, гайгүй болж байна уу гэсэнд Бао Юй:
-Гайгүй болох байлгүй. Суугаач гэв. Бао Чай, нэг үеийг бодвол Бао Юй харж, ганц хоёр үг хэлж байгааг хараад дотор нь нилээд уужирч толгой дохисноо, сулавтархан санаа алдаад:
-Хэдийнээс хүний үгийг авч байсан бол хараахан иймд хүрэхгүй байсан даа. Лао тайтай бусад тайтай нарын зүрх шимширч байгааг хэлэх байтугай бид харж байсаар дотроо бас… гэж үгээ дутуу хэлээд нүүр нүдээ улайлган дув дуугүй болов. Бао Юй түүний энэ мэт халуун дотно бөгөөд утга учиртай үгийг сонсоод хэсэг дуугүй болсноо царайгаа улалзуулан, нулимс мэлтэгнүүлж хувцасныхаа хормой бүчээр оролдож суугаа тэрхүү булбарай зөөлөн, цэвэр ичимтгий овор байдал шингэсэн зузаан янаг сэтгэлгээг нь үг хэлээр илэрхийлэх хэцүү тул бодох тусам сэтгэл нь хөдөлж, эвдэх эвэршилээ аль хэзээний эсаруа тэнгэрийн цаана мартаж орхив. Дотроо ийн санаашран: “Би бага сага зодуулсан төдий байхад эд нар дор дороо л хөөрхийлэн өрөвдөцгөөх нь үнэхээр эрхэм халуун сэтгэл ажээ. Би хэрэв нэгэн цагт ийм тийм болоход хүрвэл эд нар яаж гаслан гашуудах болоо. Хэдий тийм боловч би нэгэн цагт үхээд, эд нар миний төлөө энэ мэт гашуудвал нэгэн насны явдал талаар дууссан ч харамсан зовох газаргүй” хэмээн бодож байтал Бао Чай, Ши Рэнигээс: “Юунд зүгээр, мөрөөрөө байж байгаад гэнэт уурлаж занчиваа” гэж асуув. Ши Рэнь түрүүнд Бэй Мингийн хэлснийг сэм дамжуулав. Бао Юй урьд нь, Жя Хуаний үгийг сонсоогүй байсан бөгөөд сая Ши Рэний хэлэхээр л мэдэв. Бас Шюэ Панийг дурьдвал Бао Чайн сэтгэл эмзэглэхээс айж, Ши Рэньд: “Шюэ ах угаас тийм хүн биш. Та нар битгий санааны зоргоор сэжиглэ” гэж хориглов. Бао Чай сонсоод, өөрийн санааг зовно гээд Бао Юй хориглосныг мэдэв. Тэгээд Бао Чай: “Энэ мэт зодуулж үхэх гэж байж, хүнийг гомдоох вэ” хэмээн сэтгэлээ зовооно. Иймхэн юманд ч сэтгэлээ зовоох дуртай мөртөө юунд гаднах их явдалд санаа тавьдаггүй юм бэ. Ийнхүү түүнд санаа тавьсан бол Лаое ч баярлах бөгөөд энэ мэт зодож, занчих юм ч болохгүй байв. Чи одоо намайг сэтгэлээ зовоох вэ гэж Ши Рэний үгийг хорьж байна. Гэтэл би ахынхаа тэр мэт зоргоор аашилж байх огт болгоомжгүй зантайг мэдэхгүй юү. Тэр үед Чинь Зунгийн учирт тэнгэр газрыг урваж хөрөвтөл аашилсан бөгөөд харин одоо урьдаасаа их хэцүү болчихжээ гэж бодоод:
-Та нар үүнд гомдоод түүнд хорсоод байх хэрэггүй. Ерөөсөө Бао Юй дүү тэр хүмүүстэй үргэлж харилцсаар ирсэн учраас Лаое сая уурлажээ. Миний ах, хайхрамгүйгээр Бао Юй дүүг хэлснээр бодоход санаатай өдөөсөн явдал бишээ. Нэгд бол угаас үнэн үг. Хоёрт бол ерөөсөө эдгээр ялимгүй явдалд санаа тавьдаггүй хэрэг. Ши Рэнь хараахан багаасаа Бао дүү мэт ийм нарийн бодлоготой хүнийг мэдэхээс биш, яахин миний ах мэт юунаас ч айдаггүй, дотроо юу бодвол түүнээ дор нь гаргачихдаг хүнийг яахин мэдэх вэ дээ гэв. Ши Рэнь, Шюэ Паний тухай Бао Юйд хэлээд алдсанаа мэдээд, Бао Чайг дургүйцнэ гэж бодож байсны дээр одоо түүний ярихыг сонсоод ичингүйрэн дуугүй болов. Бао Юй ч, Бао Чайн яриаг сонсоод хагас нь шулуун чигч үг, хагас нь намайг хайрласан дотно халуун үг гэдгийг мэдээд нэн их сэтгэл нь догдолж, үг хэлэх гэтэл Бао Чай босож зогсоод: “Маргааш дахиад ирье. Чи биеэ сайн арчил. Би эм авчраад Ши Рэньд өгсөн. Сайн түрх. Тус болно” гээд гарав. Ши Рэнь түүнийг хашааны гадна гартал үдээд: “Охин минь сэтгэлээ битгий зовоо. Хоёр хоногоос Бао Юйн бие сайн болноо. Тэгэхэд хариу талархъя” гэсэнд Бао Чай: “Элдэв хоёрыг бодуулалгүй сувилбал сайн болноо. Идэх зооглох дуртай зүйлийг нь манай тэндээс сэмхэн авахуулж бай. Лао тайтай болон бусад тайтай нарт дуулгах хэрэггүй. Лаоегийн чихэнд хүрвэл яршиг болно шүү” гэсээр цааш явав. Ши Рэнь, Бао Чайд үнэнээсээ бишрэв. Дотогш орвол Бао Юй дув дуугүй, бодлогошрон унтаа, сэрүүн хоёрын хооронд хэвтэнэ. Түүний шарх зүүгээр шивж, хутгаар огтолж байх мэт өвдөхийн хажуугаар заримдаа галаар төөнөх мэт болоход өөрийн эрхгүй ёолно. Ши Рэнь угааж цэвэрлэхээр гарсан тул хэдэн зарц охид үлдсэнийг Бао Юй хараад: “Та нар бас угааж арчихаар явж болно. Намайг дуудахаар ир” гэсэнд тэд гарцгаав.
Бао Юй мансууран хэвтэж байтал, Жян Юйхань орж ирээд шударга дөлгөөн ордоноос түүнийг барих болсон учрыг тоочтол, нэг мэдэхэд Жинь Чуань бас хүрч ирээд Бао Юйгээс болоод худагт унаснаа уйлан уйлан хэлнэ. Бао Юй ийнхүү зүүрмэглэн хэвтэж, урьдын найрсаг сэтгэлээ сөхөн ярихыг завдтал гэнэт хүн түлхэх мэт болон хүний эмгэнэн уйлах дуун бүрэг бараг сонсогдоно. Бао Юй зүүднээс цочин сэрээд нүдээ нээн харвал Дай Юй сууж байв. Зүүд болов уу гээд санд мэнд өндийн лавлан харвал, хоёр нүд нь тоор мэт хавдаж, нүүр дүүрэн нулимас урссан тул Дай Юй биш, өөр хэн байна вэ? Бао Юй өндийх гэтэл доод биеийн өвчнийг хэрхэн тэсвэрлэж чадах вэ. Тэсэж ядаад ёо ёо гэж дуун алдаад хэвтэв. Бао Юй санаа алдан: “Чи бас ирж яах нь вэ. Нар сайхан шингэсэн байхад газар бас л халуунаараа ажээ. Халуунд наршвал яана? Би зодуулсан боловч арьс минь төдий л эвэршихгүй байна. Миний энэ бол зоргоор овлон байж тэднийг хуурч, гадуур ярилцуулан Лаоегийн чихэнд хүргэх гэсэн санаа болой. Үнэндээ хуурмагласан учир юм. Чи битгий итгэгтүн” гэнэ.
Энэ үед Дай Юй дуу тавин уйлахгүй боловч амьсгал нь бөглөрч таглартлаа зангирч мэгшин шогширон уйлах нь нэн хэцүү болов. Бао Юйн сая хэлсэн үгийг сонсоод дотор нь мянга түмэн үг бодогдсон боловч ганц ч үг гарган хэлж чадсангүй. Удаж удаж, мэгшин байснаа: “Чи хойшид бүгдийг өөрчилтүгэй” гэв. Бао Юй энэ үгийг сонсоод уртаар шүүрс алдаж: “Чи санаа амар байгтүн. Битгий ийм үг хэл. Би эдгээр хүмүүсийн төлөө үхсэн ч дуртай байна” гэв. Үгээ хэлж бараагүй байтал хүрээний гадна: “Эр найнай ирэв” гэсэн үг сонсогдоно. Фөн Жегийн ирсэнийг мэдээд Дай Юй сандран босож: “Би арын хүрээгээр явсугай. Сүүлээр дахиад ирсүгэй” гэсэнд Бао Юй түүнийг татаж зогсоогоод: “Сонин байна. Зүв зүгээр байж байгаад юунд түүнээс айх болов” гэж асууна. Дай Юй сандран газар дэвсэлж шивнэн: “Чи миний нүдийг харахгүй юү. Тэр намайг шоолно” гэв. Бао Юй гарыг нь тавина. Дай Юй санд мэнд ор тойрч гараад арын хүрээ рүү явна. Тэгтэл Фөн Же урд үүдээр нь орж ирээд Бао Юйгээс: “Сайжирч байна уу. Дуртай идээгээ миний тэндээс авчруулж бай” гэнэ. Мөн тэр даруй Шюэ Има орж ирэв. Түүнтэй ярьж байтал Жя Мү хүн явуулжээ. Дэн асаахын үеэр Бао Юй хоёр ооч шөл уух аядаад зүүрмэглэсээр унтжээ. Төдөлгүй Зөү Рүйн эхнэр, Ү Шиньдөнгийн эхнэр, Жөн Хаошийн эхнэр зэрэг үргэлж энүүгээр ирдэг ахимаг насныхан, Бао Юйн зодуулсаныг үзэхээр орж ирцгээв. Ши Рэнь санд мэнд угтан гарч инээмсэглэн өгүүлэх нь: – эгч нар ялимгүй оройтлоо. Эр Еэ нэгэнт унтжээ гээд, тэднийг нөгөө өрөөнд оруулан залж цай аягалан барина. Тэр хэдэн эхнэр хэсэг дуугүй суугаад Ши Рэньд: “Эр Еэг сэрсэн хойно чи биднийг төлөөлөн амар асууж өгөөрэй” гэнэ. Ши Рэнь хүлээж аваад, тэднийг үдэж гаргаад буцаж иртэл Ван Фүрэний илгээсэн нэг эмгэн ирж: “Тайтай Эр Еэгийн бие хамгаалагчдаас нэгийг нь дуудаж байна” гэв. Ши Рэнь хэсэг бодож байгаад эргэж очин Чин Вэнь, Шө Юэ, Чю Вэнь нарт сэмхнээр: “Тайтай хүн дуудаж байна. Та нар гэрт байж бай. Би хурдхан очоод ирье” гээд мөнөөх эмгэний хамт хүрээнээс гарч дээд өргөө рүү явна.
Сэрүүн сандал дээр гадилын дэвүүр барин дэвж суусан Ван Фүрэнь, Ши Рэнийг орохоор: “Чи хэн нэгнийг ирүүлбэл болно. Одоо түүнийг ганцаар байхад хэн сувилж байна вэ” гэсэнд Ши Рэнь сандарч: “Эр Еэ сая унтсан. Түүнийг дөрөв таван охин сайхан сувилж байгаа. Тайтай санаа амар байна уу. Тэднийг энд ирүүлбэл тайтайгийн хэлснийг сайн тогтоож очихгүй гээд би өөрөө ирэв” гэсэнд Ван Фүрэнь: “Хэлэх юм алга. Түүний өвдөх нь намдаж байна уу, үгүй юү гэдгийг асуух гэж дуудсан юмаа” гэв. Ши Рэнь: “Бао авхайн аваачсан эмийг уулгаж, түрхэхийг нь түрхэж байна. Бузгай засарч байна. Нэг үе өвдөөд хэвтэж чадахгүй зовж байснаа, одоо хэвтдэг, унтдаг болсоон” гэнэ. Ван Фүрэнь: “Хоол умд бага сага идэж, ууж байна уу” гэж асуусанд Ши Рэнь: “Тайтайгийн шөлнөөс хоёр удаа уусаан. Хоолой ам нь хатаад байхаар хар гүйлсний шүүс уулгасаан. Хар гүйлс бол тогтоогч чанартай халуун эд юм. Зодуулсаны дараах шиг ёолж хашгирах нь больсоон. Айж цочсоноос, зүрхэнд нь халуун шургасан байна. Саргайн шүүс сайн гэхээр хийж өгсөн. Хагас аяга уугаад амтгүй юм гээд түлхэж байна лээ” гэв. Ван Фүрэнь, эвий эвий гээд: “Чи юунд эрт хэлсэнгүй вэ. Манайд амтатны нэрмэл хэдэн лонх бий. Би түүнд бага сага өгье гэж бодсоноо, сүйтгэчих вэ гэж бодоод өгөөгүй. Тэр саргайн шүүсийг амтгүй гэж голж байгаа бол энэ нэрмэлээс хоёр лонхыг аваачиж өг. Их бол дэмий болж мэднэ. Хэрэгтэй бол дахиад авна биз” гэнэ. Тэгтэл Цай Юнь сонсоод явж нэрмэлээс хоёр лонхыг авчирч Ши Рэньд өгөв. Түүнийг эргүүлж тойруулж үзвэл, мөнгөн амсартай, гурван ямхын хэртэй хоёр шилэн лонхон дээр ангир шар цаас нааж нэг дээр нь “Гавирын ариун нэрмэл” хэмээн бичиж, нөгөөх дээр нь “Саргайн ариун нэрмэл” гэж бичжээ. Ши Рэнь инээсээр: “Юутай эрхэм сайн эд вэ. Ийм бяцхан лонхонд хэдийхэн багтана вэ” гэсэнд Ван Фүрэнь: “Энэ бол ордны сангийн эд юм. Чи тэр ангир шар цаасан дээрх бичгийг үзсэнгүй юү. Чи шальж сүйтгэлгүй хадгалж сайхан байлгаж байгаад өгөгтүн” гэнэ. Ши Рэнь нэрмэлийн шүүсийг хүлээн аваад явахыг завдтал Ван Фүрэнь дуудаж: “Байз. Би чамаас нэг үг асууя” гэв. Ши Рэнь яаран буцаж ирэхэд нь Вэн Фүрэнь гэрт хүнгүй байгаа үед чамаас юм асууя гээд:
-Би бүүр түүр сонсвол, Хуань Эр Лаоед очиж, ямар нэгэн үг хэлсэнээс, Бао Юй зодуулсан гэнэ. Чи тийм юм сонсов уу гэсэнд Ши Рэнь:
-Тийм юм сонссонгүй. Нэг л юм мэдэхээс, Эр Еэ аль нэгэн вангийн ордны ший дэглэгчийг танихын учир хүн ирж Лаоед хэлснээс зодсон гэнэлээ гэв. Ван Фүрэнь толгой сэгсэрч:
-Үүнтэй холбоотой ч өөр бас юм бий байхаа гэсэнд Ши Рэнь:
-Өөр шалтгаан юу болохыг үнэхээр мэдсэнгүй… гээд тонгойсноо хэсэг зуур түгдрээд, аймшиггүйгээр тайтайгийн чихийг халууцуулах үг сонссоон. Зүй нь… гээд чимээгүй болов. Ван Фүрэнь:
-Хамаагүй хамаагүй, чи хэлэл дээ гэхэд цаадах нь:
-Тайтайг уурлахгүй гэвэл хэлж болох юм гэсэнд:
-Чи зүгээр л хэлчих гэв. Ши Рэнь:
-Бао Юйг Лаое сайтар хүмүүжүүлэх нь зүй. Лаое дахиад хайхрахгүй болчихвол хожим бас ямар хэрэг үйлдэхийг хэлэхэд хэцүү гэв. Ван Фүрэнь, толгой дохин санаа алдаж өөрийн эрхгүй:
-Охин минь ээ, чи энэ үгийг миний бодсонтой адилхан их зөв хэлж байна. Үнэнийг хэлбэл, Бао Юйг хүмүүжүүлэх хэрэгтэй гэгчийг би мэдэлгүй яахав. Урьд Жу даяаг чинь байхад би түүнийг сургаж байгаад одоо болохоор түүнийг хүмүүжүүлэхээ болих ёсон байхгүй. Нэг шалтгаан бий. Түүнийг хэлбэл, одоо би нэгэнт тавин нас хүрээд, ганц энэ Бао Юйтэй хоцорсоны дээр түүний маань бие нь сул дорой, бас хажуугаар нь Лао тайтай эрдэнэ мэт энхрийлэх тул түүнийг чанд хатуу захирах гэхээр ийм тийм болоод тайтайг уурлуулбал их багагүй тайван байж чадахаа болиод уршиг татуузай гэж бодоод зөнгөөр нь байлгасан юмаа. Би үргэлж хэлээ хөштөл хэлж, ятгаж гуйж, сүүлдээ уйлдаг байсаан. Үглэж янших нь тэр үедээ тус болох боловч сүүлдээ мартагдана л даа. Бидний эрхлүүлж, зоргоор нь байлгасан маань яваандаа хор л болж байна. Түүнийгээ мэдэхгүй, баахан нүдээд ч яах юм билээ. Энэ маань шархдаж, гэмтсэн бол хожим би хэнийгээ түших вэ гээд нулимас унагав. Түүний ингэж эмгэнэн хайлахыг үзээд Ши Рэнь өөрөө ч сэтгэл уярч нулимас гаргав. Тэгээд: “Эр Еэг тайтай та төрүүлсэн тул яаж зовж, элгээ эмтрүүлэхгүй байхав даа. Бидний зарц нар ч асран харгалздагийн хувьд бүгдээр амгалан тайван байвал бидэндээ ч буянаа хайрлаж байгаа хэрэг. Энэ мэтийн юм гараад байвал яаж амар тайван байхав. Би хувьдаа, Эр Еэд аль өдөр, аль цагт хэлж яриагүй гэхэв. Даанч, ганц ч үг авдаггүй нь хэцүү. Тэр хүмүүс ч түүнтэй учраад салахгүй байдгаас түүний энэ мэт авирлах нь бас ч аргагүй. Заримдаа бидний хэлж үглэсэн маань хэтрээд муу болсон юм болов уу гэж боддог. Өнөөдөр тайтай энэ үгийг ярьсаны далимд нэг учрыг дурьдаж, таныг анхаараачээ гэж хүсэж байна. Гагцхүү тайтай сэжиглэвэл, миний хэлсэн үг талаар болохоор үл барам хожим ясаа тавих газар ч олдохгүй болох вэ гэхээс эмээнэ гэж хэлэв. Ван Фүрэнь түүний үгийг анхааран сонсоод, энэ охины холч ухаантайг мэдээд:
-Охин минь, чи хэлэх юмаа хэл. Би чамайг хүмүүс ил далдгүй магтаж байхыг ойрноос их сонсож байна. Би чамайг зөвхөн Бао Юйд санаа тавих, хүнтэй эвтэй найртай харилцдаг төдий гэж ялигүй явдал боддог байж. Гэтэл сая надтай ярьж байгаа үгийг чинь бодохоор их үнэн бөгөөд миний бодолтой яв цав нийлж байна. Чи юү л надад хэлье гэвэл хэлж бай. Харин бусдад хэлэх дэмий байх гэсэнд Ши Рэнь:
-Надад өөр хэлэх юм байхгүй. Ер нь хожим Эр Еэг аргалж байгаад хүрээлэнгийн гадна суулгавал зүгээр юм гэж боддогоо энэ далимд тайтай танд хэлье. Та бодох биз гэсэнд Ван Фүрэнь хэрдхийн цочиж түүний гараас барин:
-Бао Юй хэн нэгэнтэй хэрэг үүсгэсэн биш биз гэж асуув.
-Тайтай та битгий сэжиглэ. Тийм үг огт биш. Энэ зөвхөн миний мунхаг бодол. Одоо Эр Еэ том болжээ. Дотор байгаа охид ч өсөж байна. Тэр ч байтугай Линь авхай, Бао авхайг хоёр ч бүл зээ эгч дүү болно. Хэдий эгч дүүс гэх боловч бас эр эмийн хувиар байх тул өдөр шөнийн хувьд хэзээд хамт байвал босож суухад дөхөмгүй учир эрхгүй санаа алгасан зовно. Лао тайтай болон тайтай нарын хайр ивээлээр би Эр Еэгийн дэргэд томилогдоод одоо хүрээлэнд дагалдаж сууж байгаа тул цөм миний үүрэг хариуцлагатай холбоотой. Тайтай бодохдоо, олонх явдлыг санаандгүйгээр хийв гэнэ. Өөр бодолтой хүн үзвэл, санаатай үйлдлээ гэнэ. Ийнхүү муу хэлэгдэхийн оронд урьтаж сэргийлсэн нь дээр байх. Тэрчлэн, Эр Еэ бол бидний дунд хутгалдан явдаг зантай ч тайтай та сайн мэднэ. Хэрэв анхаарал болгоомжгүйгээс өчүүхэн осол эндэл гаргавал үнэн худлыг ялгахгүй явдал бий. Хүн олон, ам сул шүү дээ. Муу хүний аманд орвол яана. Тэгвэл тайтай та байтугай бид мэдэхгүй байж байгаад л оруулчихна гэсэн үг. Сэтгэлд нийцвэл бодьсадвагаас энэрэнгүй, эс нийцвэл ямар ч цээргүй болно. Эр Еэг хожим улс сайн гэвэл, бүгдээр гавъяагүй боловч гай үгүй өнгөрнө. Хэрэвзээ улс муу гэвэл бидний бие үнс шороо болж дуусах ч ерийн хэрэг. Хожмын Эр Еэгийн нэг насны нэр алдар, явдал мөр нэгмөсөн дуусах бишүү. Тэр цагт хүрвэл, Лаое, тайтай нарын энхрийлэн хайрласан бүхэн талаар болно. Одоогоос болгоомжлон сэргийлж байх нь харин зүйтэй мэт. Тайтай олон юманд оролцдог болохоор тэр бүхнийг яаж бодож байх вэ. Тэгэхээр бид бас бодож байх ёстой. Хэрэв бодож санаснаа тайтайд хэлэхгүй бол ял нүгэл минь хүндэрнэ. Ойрноос би энэний тухай өдөр шөнөгүй бодол болж байгаа боловч тайтайг уурлуулах вэ гэж айгаад хэлж чадсангүй дээ гэлээ.
Ван Фүрэнь түүний яриаг сонсож байхдаа, Жинь Чуанийг бас санаад, урьд хождын явдлыг эргэцүүлэн бодоод Ши Рэнийг улам их хайрлав. Тэгээд:
-За охин минь, чи ийм сайхан санаатай, энэ бүхнийг бүрэн төгөлдөр бодолхийлж байхад би яагаад энэ мэтийг бодож олохгүй байна вэ. Ажил явдлаас болоод олон юмыг мартах юм даа. Өнөөдөр чиний ярихыг сонсоод олон юмыг эргэж саналаа. Юмыг ингэж нарийн боддог чи бол олдошгүй сайн охин байна. Би ойлголоо. Ойлгосны хэрээр өөрөө мэдье. Чиний өнөөдрийн энэ үгний чинь тулд би түүнийг чамд шууд тушаасугай. Юу ч болсон, түүнийг бие махбодио сүйтгэчих вэ гэж их анхаарч байгаарай. Чиний санасан, хэлснийг би газар хаяхгүй гэв. Ши Рэнь толгой бөхийлгөж: -Тайтайгийн захисныг ёсоор болгоноо гээд алгуурхан ухран гарч хүрээн дунд хүрэх үеэр сая Бао Юйг санав. Ши Рэнь, амттаны нэрмэл авчирсанаа ярихад Бао Юй ихэд баясан даруйхан усанд хийлгэж уусанд амт үнэр нь этгээд сайхан гэж магтав. Бао Юй дотроо Дай Юйг бодож, хүн явуулах гэтэл Ши Рэнь хориглохоос эмээж, түүнийг урьдаар Бао Чайн тэндээс ном авчруулахаар явуулав. Ши Рэнийг явмагц Чин Вэнийг дуудуулж:
-Чи Линь авхайнд очоод юу хийж байгааг нь үзээд ир. Хэрэв намайг асуувал сайн болсон гэж хэл гэсэнд цаадах нь:
-Шалтаг учиргүй юү хийж очих юм бэ. Ямар ч гэсэн нэг юм хэлж очвол дээр бишүү гэсэнд Бао Юй:
-Хэлэх юм олдохгүй байна гэв. Чин Вэнь:
-Ядаж нэг юм хүргүүлэх юмуу, эсвэл нэг юм авчруулаач дээ. Тэгэхгүй бол би очоод яах юм бэ гэтэл Бао Юй жаахан бодолхийлээд, гар сунган хоёр хуучин алчуур таарсанд авч Чин Вэньд шидэж өгөөд инээж: 
-За болтугай, үүнийг өөрт чинь өгчилгөлөө гэж хэл гэсэнд Чин Вэнь: 
-Бүр сонин юм болох нь. Тэр ийм хоёр хуучин алчуурыг юү гэж авдаг юм бэ. Чамайг тоглолоо гэж уур нь хүрвэл яах юм бэ гэв. Бао Юй:
-За чи зүгээр бүү санаа зов. Тэр учрыг нь мэднэ гэсэнд Чин Вэнь арга буюу алчуурыг аваад Шяо Шянгуаньд очив. Түүнийг очиход, хэцэн дээр алчуур тохож байсан Чүнь Шянь хараад гараар сэжиж: “Унтсаан” гэв. Чин Вэнь тоолгүй цааш явж Дай Юйнд ороход: “Хэн бэ” гэв. Чин Вэнь: “Би Чин Вэнь байна” гэсэнд: “Юу гэж яваа юм бэ” гэж асуув. Эр Еэ, авхай танд алчуур илгээв гэсэнд Дай Юй их л гайхаж: “Юунд алчуур илгээх нь энэ вэ” гэж бодоод:
-Түүнд хэн алчуур өгсөн юм бол. Бодвол сайхан алчуур байхдаа. Хадгалж байгаад өөр хүнд өгөгтүн гэж хэлээрэй. Би энэ хэр алчуур зарахгүй гэсэнд Чин Вэнь инээж: 
-Шинэ юм бишээ. Гэрт хэрэглэж байсан хуучин алчуур байна гэв. Дай Юй сонсоод ухааныг нь олж ядна. Бодож, бодож сая ухаараад: “Наанаа тавиад явагтүн” гэв. Чин Вэнь арга буюу тэнд тавиад буцахдаа хичнээн бодоод ухааныг нь олсонгүй.
Дай Юй энэхүү хуучин алчуурын учрыг бодоод: “Бао Юй миний сэтгэлийн зовлонг мэдсэн нь баярлалтай. Миний энэ хадгалж яваа сэтгэлийн зовлон хожим санасанчлан арилах эсэх нь бас ч зовнилтой. Ийм санаа биш бол зүв зүгээр байснаа гэнэт хоёр хуучин алчуур илгээсэн нь бас ч инээдтэй. Цаашид нууцаар юм хүргэлцсэн учрыг бодохул бас ч аюултай. Тэр ийм байхад би харин бухимдан зовж ирснээ бодох нь харин ч ичингүйрэлтэй” гэх мэтээр ахин дахин эргэцүүлэн бодсоор нэг мэдсэн таван цул нь буцлах мэт болж, тэсгэлгүй санаа бодол эвхрэн ороолдож, дэн бариулан ажиг сэжиг авуузай хэмээн хичээж сэрэмжилсэн ч үгүй, бэх зууран бийр нийлж, тэр хоёр хуучин алчуур дээр бичиж эхлэв.
Алаг нүдний нулимас юүгээ агшруулсан ч, нулимас талаар дуслав
Алгуур арчин, сэм ашиглах нь угтаа хэний төлөө юм бэ
Алга төдий дурдам алчуурыг зовон санаж илгээсэн
Абугай чамд, амраг сэтгэлийг яахин үл шаналгана вэ
•    
Эрдэнэ сувдын урт хэлхээг сэмхэн нууж сувруулна
Өдөржин сэтгэл тогтохгүй, өдөржин уйтгарлаж сууна
Энгэр, өвчүү, дэр дээрхийг арчиж цэвэрлэхүйеэ бэрх
Энд тэндгүй алаг цоохон хэвээр байх болтугай
•    
Илэрсэн ширхэг нүүрний сувдыг, хэлхэн хураахуйяа бурх
Илэрхий Шян Жянгийн хуучин мөр хэдийн бүдэгрэн балрав
Ялангуяа миний гэгээвчний цаана мянган хулс ургана
Ямагт миний нулимсны дусал тогтсон болов уу, үгүй болов уу1
Дай Юй ингээд л цааш бичээд байх гэтэл нэг мэдэхнээ, бүх бие нь халууран, хоёр хацар нь чинэрээд… босож толины өмнө очоод харвал хацар нь тэр аяараа улайгаад, тоорын цэцэгнээс хэтэрсэн байв. Харин өвчин олсон, эсэхээ мэдсэнгүй. Тэгээд орон дээрээ очиж, мөнөөх алчуурыг барьсаар бодол болон хэвтсэнийг үл өгүүлэн өгүүлэх нь:
Ши Рэнь очоод Бао Чайтай уулзах гэтэл тэрбээр хүрээндээ алга байв. Ээжийндээ очихоор явсан ажээ. Хоосон буцахгүйсэн гээд Ши Рэнь хүлээсээр байтал түрүүчийн жин цохисны дараа Бао Чай хүрч ирэв. Тэрбээр угаасаа Шюэ Паний занг мэдэх учраас дотроо: “тэрбээр лав хүн өдөөж Бао Юйг заалдуулсан байх” гэж хагас хугас сэжиглэж байсны дээр Ши Рэний хэлснийг дуулаад улам итгэжээ. Чухамхүү ухаж үзвэл, Ши Рэнь, Бэй Мингээс сонссон, тэр нь бас атгаг санааны үүднээс ор баримтгүйгээр тааварласан төдий бөгөөд яваандаа бүгдээрээ тааварласан юмаа үнэн болгосон ажээ. Тэрхүү Шюэ Пань бол угаасаа тийнхүү муу нэртэй тул, энэ удаа тэрбээр оролцоогүй байтал хүмүүс албаар түүнд энэ ялыг нөмөргөжээ. Тэр өдөр мань хүн гадуур архидаж яваад орой гэртээ харьсанд Бао Чай сууж байжээ. Энэ тэрийг ярилцан сууж байгаад гэнэтхэн: “Бао Юй яагаад зодуулсаныг сонсов уу” гэж асуужээ. Шюэ Има, түүний төлөө санаа зовж байсан учир, тэдний ярилцахыг сонсоод шүдээ зууж: “Сайн мууг үл мэдэх өшөөтөн чиний л үймүүлсэн хэрэг. Чамд асуух нүүр байгаа юм уу” гэсэн ажээ. Тэгэхэд Шюэ Пань ихэд цочиж, сандран: “Би юү үймүүлсэн юм бэ” гэсэнд Шюэ Има: “Чи бас заллих нь уу. Улс бүгдээрээ чиний хэлснийг мэдэж байгаа” гэсэнд цаадах нь: “Улс намайг хүн алсан гэвэл итгэх үү” гэв. Шюэ Има: “Охин дүү чинь хүртэл чиний хэлснийг мэднэ. Тэр бас чамайг гүжирдэх үү” гэж асуув. Бао Чай яаран хориглож:
-Ээж, ах хоёр битгий маргалдаач. Тайван ярилцвал үнэн цагааныг нь олж болно гэснээ, ах руугаа, та хэлсэн ч болог, хэлээгүй ч болог хэрэг нэгэнт өнгөрчээ. Зөвтгөх гэсээр байгаад ялимгүй явдлыг их хэрэг болгожээ. Танд зөвлөхөд, цаашдаа гадуур хэрэг өдөж явах хэрэггүй. Бусдын явдалд гар дүрэх хэрэггүй. Өдөржин олуулаа нийлээд л гадуур дэмий явцгаана. Чи бол болгоомжгүй хүн. Холбогдолгүй өнгөрвөл яамай. Чамайг үйлдээгүй ч байсан хүмүүс сэжиглэж байгаа шүү. Өөр хүнийг ярихгүй, би бол юуны урьд өөрийг чинь сэжиглэнэ гэв.
Шюэ Пань бол ийм иш мухаргүй явдлыг үзэж чаддаггүй ам түргэн, ааш шулуун хүн тул, Бао Чай: “Дэмий тэнэх хэрэггүй гэж ятгасан” болон эх нь: “Түүнийг хэл ам үүсгэж Бао Юйг зодуулсан” гэснийг сонсоод бачимдан үсэрч бурхан тэнгэрт ам гарч биеэ цагаатгахын хамт олныг хараан зүхэж: “Хэн намайг ингэж гүжирдэв. Түүний шүдийг булга цохино. Бао Юйгийн зодуулсан хэрэгт сайрхах арга олж ядахдаа, надаар тал засаж байна. Бао Юй гэгч тэнгэрийн хаан юмуу. Эцэг нь түүнийг нэг удаа зодсонд гэр хотлоороо хэдэн өдөр бужигналаа. Тэрбээр муудаа л нагац хүргэн ахад зодуулсан хэрэг. Сүүлд Лао тайтай яаж байгаад мэдсэнийг бүү мэд. Жэнь ахын уршгаас болов гэж дуудаж аваачаад гайгүй нэг хараасан байна лээ. Одоо болохоор намайг хэрэгт чирэх санаатай юү. Би айхгүй. Одоо шууд хүрч очоод тэр Бао Юй нь цохиж алаад амиараа төлье” гэсээр хаалганы хөшүүрэг мод бариад гадагш гарав. Эх нь хойноос нь гүйж барьж аваад: “Үхлээ дуудсан муу золиг. Хэнийг зодохоор явж байгаа юм бэ чи. Урьдаар намайг зод” гэж гуйв. Шюэ Пань нүдээ гуулин хонх мэт дүрлийлгээд чанга дуугаар “Намайг яагаад зүв зүгээр байхад гүжирдэж байгаа юм бэ. Бао Юй нэг өдөр амьд байвал би нэг өдөр хэл аманд өртөнө. Тиймээс цугаар үхэж дууссан дээр” гэж хашгирна. Бао Чай бас ятган аргадана.
-За чи хүлээж бай. Ээж ингэж бачимдаж байхад чи аргадаж ятгахгүй мөртөө яагаад ингэж авирлаж байгаа юм бэ. Ээж байтугай өөр хүн чамайг ятгана гэдэг бол чиний л төлөө гэсэн үг. Гэтэл чи яагаад ийн аашилна вэ гэж асуусанд ах нь:
-Чи одоо бас ингэж ярьдаг нь юү билээ. Энэ ер нь цөм чиний хэлсэн үг байх гэсэнд Бао Чай:
-Яахав, миний хэлсэнд гомдож болно. Тэгтэл яагаад өөрийнхөө бодолгүй хэлсэн үг, болчимгүй зандаа гомддоггүй юм бэ гэж асуусанд Шюэ Пань:
-Чи ганцхан миний хэлсэн үг, ааш занд гомддог байж. Тэгтэл Бао Юйгийн гадуур уршиг тарьж явдагт яагаад гомддоггүй юм бэ. Өөр юм ярилгүй, ганцхан тэр нэг өдрийн явдлыг ярья. Чи Хуаний явдлыг хэлбэл, бид түүнтэй арваад удаа учрахад, тэр надад нэг ч халуун дотно үг хэлээгүй. Харин Бао Юйтэй учирмагц нэр овгийг нь хүртэл мэдэхгүй мөртөө тэлээгээ өгсөн нь яаж байгаа юм бэ. Энэ бас миний хэлсэнээс болов уу гэв.
Шюэ Има, Бао Чай хоёр сандарч: “Бас үүнийг хэлж байна. Үүнээс болж Бао Юйг зодсон бишүү. Харсан чи л хэлсэн хэрэг дээ” гэсэнд Шюэ Пань:
-Үнэхээр хүнийг дэлбэрүүлнэ. Намайг гүжирдэхэд би уурлахгүй. Ганцхан Бао Юйд л, энэ мэт тэнгэр газрыг урвуулахад л уур хүрнэ гэв. Бао Чай:
-Хэн түйвээгээв? Чи урьдаар мод чулуу барьж аашилсан атлаа хүнийг түйвээлээ гэж ярина.
Бао Чайн үг бүр нь учир ёстой няцаахад хэцүү мөртөө эхийн үгийг хариулахаас бэрх санагдсан тул Шюэ Пань арга бодож, Бао Чайн амыг таглавал эсэргүүцэх хүнгүй болно гээд ид ууран дээрээ байсан тул үгний тусалтын хүнд хөнгөнийг тунгааж завдалгүй: -Дүү минь, чи надтай зууралдах хэрэггүй. Чиний санааг би хэдийн ойлгосон. Дээр үед ээж надад: “Чиний энэ алтан оньсыг хаш чулуунд тааруулбал зохино” гэж байсныг чи тогтоож аваад, Бао Юйд тийм чулуу байх тул өнөөдөр чи түүнийг өмгөөлж байна гэв. Бао Чай ихэд уурлан эхийнхээ гараас татан: “Ээж минь, ах ямар юм яриад байна” гэж асуув. Шюэ Пань дүүгийнхээ уурлаж уйлахыг хараад, болгоомжгүй юм хэлсэнээ мэдээд гэртээ орж амарсаныг үл өгүүлэн өгүүлэх нь:
Бао Чай гомдож багтран юм хэлэх гэснээ, ээжийгээ зовоогоод яахав гэж бодоод, нүд дүүрэн нулимас мэлтэгнүүлэн явсаар хариад орондоо орсон боловч нойр нь хүрэхгүй, шөнө турш уйлав. Өглөө эртлэн босоод, үс гэзгээ хааш яаш самнаж, хувцас хунараа зассан болоод эх дээрээ очъё гэж бодоод явж байтал цэцгийн сүүдэрт зогсох Дай Юйтэй таарав. Тэрбээр: “Хаачих нь вэ” гэсэнд: Бао Чай “Харинаа” гээд шууд явав. Түүний ерийн өдрөөс их өөр, нүд нь уйлсан байдалтай гонсгорхон явахыг хараад Дай Юй араас нь: “Эгч минь, биеэ хичээх хэрэгтэй. Хэдий усны хоёр ган дүүртэл уйлсан ч, зодуурын шархыг эдгэрүүлж чадахгүй” гэж хэлэв. Түүнд Бао Чай юу гэж хариулсныг доорх бүлэгт үзтүгэй!

Тайлбар:
1.    Шян Шянгийн хуучин мөр-Эртний Сүн улсын хааны бага хатан Э Хувань, Нюй Ин хоёр хаанаа ууланд эрж уйлан явснаар нулимс нь хулсан дээр дусаж хулсыг цоохор болгосон гэсэн домогтой ажээ.