“Улаан асрын зүүд” хэмээх эл зохиол бол Хятадын эртний сонгодог уран зохиолын гэрэлт хөшөө юм. Номыг зохиогч Цао Шюэчинь ийм гайхамшигт зохиол бичиж чадсан нь тvvний төрөлх авьяас чадвар, мэдлэг боловсролтой холбоотойгоос гадна туйлын баян чинээлэг байснаа туйлын ядуу зүдүү байдалд орсон амьдралын нөхцөл байдлынх нь өөрчлөлттэй нь холбоотой байсан юм. Цао Шюэчиний өвөө нь Манж Чин улсын Кан Си Ди буюу Энх амгалан хааны үед хааны хайр итгэлийг гүн хүлээсэн хvн байжээ. Гэвч хожим нь Цао овогтын ноён зэргийг нь хурааж, эд хөрөнгийг нь хураан авснаар тэднийх нь өмнөд нутгаас Бээжин хотноо нүүж ирсэн. Залуу насандаа Цао Шюэчинь хvний амьдралын жаргал зовлонг бүхнийг үзэж өнгөрүүлжээ. Өтлөх насандаа Цао Шюэчинь Бээжин хотын баруун дүүрэгт туйлын ядуу амьдарч байх үедээ “Улаан асрын зүүд” хэмээх алдарт зохиолоо бичиж эхэлсэн. Гэвч 80 бүлэг бичээд хүнд өвчлөн дахин үзэг барьж чадсангүй байсаар насан эцэслэжээ.

“Улаан асрын зvvд”-ийг бас “Чулуун тэрийн тэмдэглэл” гэж нэрлэдэг. Цао Шюэчинь зохиолоо бичиж дуусгахаас өмнө, амьд сэрүүн байх үед нь гар бичмэлээр олон нийтийн дунд өргөнөөр тархсан байлаа. Тvvнийг нас барсны дараа Гао Э гэдэг нэртэй бичгийн хvн Цао Шюэчиний зохиолын санааг төсөөлөн бодож, 40 бүлэг нэмжээ.

Зохиогч: ЦАО ШЮЭЧИНЬ, ГАО Э

Хорин тавдугаар бүлэг

БЭРГЭН ДҮҮ ХАРААЛ ИДЭЖ ТАВАН ОНГОДОД ТОХИОЖ, БИЛИГТ ХАШ ӨНГӨ БУУРАН ХОЁР АРШТАЙ УЧРАВ

Өгүүлэх нь: сэтгэл уймран байснаа Шяо Хун зүүрмэглэж эхэлтэл гэнэт Жя Юнь ирж түүнийг барьж авах гэсэнд зайлж гүйхдээ босгонд таварцаглан унаад айн цочиж бархирснаа сая зүүд болохыг мэдэв. Түүнээс болоод шөнө турш урван хөрвөсөөр олигтой унтаж чадсангүй. Өглөө үүр цаймагц бостол зарц охид хашаа байшин, хаалга үүд шүүрдэн ус цас зөөхөөр хүрч ирэв. Шяо Хун, үс гэзгээ ч самналгүй, толинд нүүрээ хальт хараад, нүүр гараа усаар хэд илээд шүүрдэж цэвэрлэх ажилдаа оров. Бао Юй бас түүнтэй уулзсанаа бодоод нэр зааж авчран зарцаа болгомоор санагдсан боловч нэгд Ши Рэнь нар сэжиг авахаас болгоомжлоод хоёрт, түүний зан аашийг мэдэхгүй тул түдгэлзэж өглөө боссон хойноо мөн л угааж самналгүй гөлрөн суув. Цаасан цонхыг нээж, хөшиг бүрхүүлийг яраад гадагш харвал, оо энгэсэг түрхэж, хуар цэцэг зүүсэн хэдэн зарц охин хүрээ хашаа шүүрдэж байгаа харагдавч тэдний дунд өчигдрийн охин үзэгдсэнгүй. Бао Юй шаахайгаа углан гадагш гараад цэцэг үзэж байгаа хүн болж зогсохдоо, нүдний булангаар нөгөө охиныг харсаар л байв. Баруун урд талын саравчны тэнд нэг хүн хашлага түшин зогсож байх шиг харагдсан боловч наанаа байгаа хайтан цэцгийн бутанд халхагдаад танигдахгүй тул дөхөж очоод харвал өчигдрийн охин гөлрөн зогсож байв. Бао Юй дэргэд нь очъё гэж бодсон боловч яагаад ч юм жаахан төвөгшөөгөөд арга сүйхээчлэх гэж бодож байтал Би Хэнь ирж нүүр гараа угаа гэж дуудсаныг үл өгүүлэн өгүүлэх нь:

Шяо Хун баахан гөлөрч байснаа Ши Рэнийг даллахаар хүрч очвол: “Манай шүршүүрийн сав эвдэрсэн тул чи очоод Линь авхайгаас нэгийг зээлээд ир” гэсэнд шалавхан явж Шяо Шян гуаньд хүрч Цүй Яньчяо гүүрийн дэргэд очоод харвал, хиймэл уулын дээгүүр халхавч хөшиг татчихсан байсан учир, өнөөдөр хүмүүс ирж цэцэг мод суулгана гэж ярьсныг санаад орчныг харвал тэртээх буланд хэсэг хүн газар ухаж, шороо гаргаж байхын дэргэд Жя Юнь чулуун дээр суугаад хүмүүсийг захирч байв. Тэрүүгээр явахаа болиод зүгээ буруулж, явсаар Шяо Шян гуаньд очиж шүүрээ авч буцаж ирээд гонсгорхон царайлсаар байрандаа орж хэвтэв. Хүмүүс түүний биеийг хариугүй байх шиг байна гэж бодоод хайхарсангүй.

Маргааш нь Ван Зытөнгийн хатны мэндэлсэн өдөр учир тэндээс хүн ирж урилга заллага өгөв. Уригдсан улсаас Жя Мү, Ван Фүрэнь хоёр очих боломжгүй учир Шюэ Има, Фөн Же, Жя овогт хэдэн охин, Бао Чай, Бао Юй нарын хамт явцгаасан боловч орой буцаж ирцгээв. Ван Фүрэнь, Шюэ Имагийнд очиж ярилцаж суухад Жя Хуань сургуулиасаа буцаж ирсэнд, Түүнийг “Доржжодовын тарни”1 хуулж унш гэв. Жя Хуань ханзан дээр сууж, лаа асаалган их л ямбатай хуулан суув. Төдөлгүй Цай Юниэр цай аягалуултал, Юй Чуаниар лааны голыг засуулан бас Жинь Чуанийг гэрэл халхлав хэмээн загнана. Шивэгчид угаас түүнийг жигших тул цөм үл ойшооно. Ганцхан Цай Шя л түүнтэй нийлдэг тул цай аягалан өгөөд “Чи баахан хэвээ сахигтүн. Хүнд ад болоод юү хийнэ” гэж сэмхэн хэлсэнд Жя Хуань нүдээ жартайлгаж “Би мэднэ. Чи намайг хуурах хэрэггүй. Чи одоо Бао Юйтэй сайн болоод намайг тоохгүй болсныг чинь би бас мэднэ шүү” гэсэнд Цай Шя, шүдээ тас зууж толгойг нь хуруугаар чичээд: “Эзнээ урагч эргүү муу нохой, хүний сайныг яаж мэдэх вэ. Хар санаат амьтан” гэв. Тэднийг ийн ярилцаж байтал Фөн Же ирэв. Ван Фүрэнь, өнөөдөр эмэгтэй зочид хэн хэн ирэв, ямар ямар ший дуулуулав, архин хурим хэр зэрэг байв гэхчилэн элдэв юм асууж байтал Бао Юй ирэв. Тэрбээр Ван Фүрэньд ёс болсон хэдэн юм хэлсэнээ, малгайн чимгээ авахуулж, магнаг дээл, түрийтэй гутал зэргээ тайлуулмагц, эхийнхээ өвөр дээр гарч эрхлэн өнхөрсөнд, түүнийг гараар илбэхэд хүзүүнээс нь тэврээд энэ тэрийг ярина.

-Хүү минь, архи чинь ихдээд хацар чинь чинэрч байна. Чи түүнтэй их зууралдвал архи чамайг мөд ууна шүү. Тэнд очиж тайван хэвт гээд дэр авахуулж өгөв.

Бао Юй, хэлсэн даруй Ван Фүрэний араар хэвтэж, бас Цай Шянийг дуудаж биеэ даруулав. Бао Юй түүнтэй ярьж инээлдэх гэсэнд цаадах нь дэмий ойшоохгүй мөртөө, хоёр нүд нь ганцхан Жя Хуанийг ширтэнэ. Бао Юй: “Сайн эгч минь, чи намайг жаахан ойшоогооч дээ” гээд гараас нь татвал, тэр гараа аваад: “Маяглаад байвал хашгирна шүү” гэнэ. Тэр хоёрын ийнхүү ярилцахыг Жя Хуань сонсчихов. Угаас тэрбээр Бао Юйд дургүй бөгөөд энэ удаад Цай Шятэй алиалж байхыг үзээд уур нь хүрч түүнээ дарж ядна. Тэгээд нэг арга олж, тэрхүү мэлмэлзэн асаж байгаа лааг, гар хальтарсан болж Бао Юйн нүүр рүү цалгиулсанд цаадах нь: “Халхай” гэж хашгирав. Гэрээр нэг хүмүүс цочиж, тэндээс бүрхүүлт зул авчирч харвал Бао Юйн нүүр цул тос болжээ. Ван Фүрэнь уурлан цухалдаж, Бао Юйгийн хацар нүүрийг арчуулан угаалгахын хамт Жя Хуанийг хараав. Фөн Же бас санд мэнд ханзан дээр үсэрч гараад Бао Юйг цэвэрлэлцээд: “Энэ гуравдугаар чинь, бас ийм алмай салан хэвээр үү. Би чамд хэлдэг л байсан даа. Жао Инян сайн сургаж додомдооч дээ” гэв. Ван Фүрэнь, энэ үгнээс санаа авч Жя Жөнгийн бага эхнэр Жао Инянг дуудан авчирч: “Төрүүлж гаргасан энэ хар санаатнаа чи сургаж хүмүүжүүлэхгүй юм уу. Хэд хэдэн удаагийн явдалд би ер дуугараагүй болохоор та нар ер нь улам зориг орж улам давшлах гэж байна уу” гэсэнд бага эхнэр Жао хүлцэн тэсвэрлэж тэдэнтэй хамжилцан Бао Юйг асран арчлалцав. Үнэндээ бол Бао Юйн зүүн хацарт нэг жаахан цэврүү үсэрснээс өөр юмгүй, нүд мүдэд юм хүрсэнгүй. Хэдий тийм боловч Ван Фүрэний элэг эмтэрч, Жя Мүд хэлэх үггүй хэмээн цухалдаж, Жао мөнөөх бага эхнэрийг дахин нэг хараагаад, Бао Юйг аргадаж тайвшруулан: “Хор тайлах тос” авчруулж шарханд нь түрхэж өгөв. Бао Юй:

-Хорсож өвдөж байвч гайгүй. Маргааш Лао тайтайг асуувал би өөрөө түлчихсэн юмаа л гэнэ биз. Юун ч айхтар юм бэ гэв. Фөн Же: “Чи өөрийгээ түллээ гэсэн ч, бид бүхнийг хайхарсангүй гэж уурлахаа мэдэх байлгүй. За ямар ч байсан хангинах нь лав” гэв. Ван Фүрэнь хүн зарж Бао Юйг гэрт нь хүргүүлсэнд, Ши Рэнь нар үзээд учиргүй айцгаав.
Дай Юй түүнийг гэрээс гараад бүтэн өдөр болсонд хүлээж ядан байснаа орой хүн явуулж асуулгавал Бао Юйг түлэгдсэн гэж дуулаад нүдээр үзэхээр ирэв. Цаадах нь толинд нүүрээ хараад сууж байв. Зүүн хацарт нь тэр аяар эм түрхсэнийг хараад их түлэгдэж гэж бодоод ойртож үзэх гэсэнд Бао Юй түүний сэжигч зантайг мэдэх тул үзүүлэхгүй гэж нүүрээ халхлан, цааш бай гэж гараар дохив. Дай Юй ч үзье гэж хичээсэнгүй.

-Аль хэр өвдөж байна вэ гэж Дай Юйг асуусанд:
-Нэг их өвдөөгүй. Хоёр нэг өдөр сувилахад эдгэрнэ гэж Бао Юй хэлэв. Дай Юй дахиж юм асуусангүй, жаахан сууж байгаад гарав.

Маргааш нь Бао Юй, Жя Мүд бараалхав. Тэгээд би өөрийгөө түлчихсэн юм гэсэнд эмгэн, дагаж явсан улсыг нь хараав. Дараагийн нь өдөр Бао Юйгийн шургуулсан эх2 болох бумба эхнэр Ма Даопо, ордонд ирж, Бао Юйг үзээд их л цочиж, учрыг асуун түлэгдсэнийг сонсоод толгой сэгсрэн шүүрс алдаж, гараараа Бао Юйн нүүрийг хэдэнтээ домнож, ам хөдөлгөн баахан тарни уншаад:

-Эрх биш эдгэнээ. Энэ бол нэгэн цагийн гай барцад юм гээд Жя Мүд хандаж, буурай эмээ, амьд бурхан минь, тэр бурханы номд аймаар хэлснийг та яахин мэднэ. Их төлөв ван, гүн, сайд түшмэдийн гэрийн хүүхэд, ач нарыг эхийн умайнаас унамагц даруй хичнээн олон ад чөтгөр далдуур дагалдаж, эгзэг л таарвал чимхэх буюу багалзуурдаж авах эсвэл хоол идэхэд аягыг нь алгадан унагах ч юм уу замд явахад түлхэж унагана. Тийнхүү тэдгээр сурвалжит гэрийн үр язгуурын олонх нь урт насалдаггүй юм гэв.
Жя Мү ингэж хэлэхийг сонсоод: “Үүнийг зайлуулах арга байна уу” гэж асуув. Ма Даоупо,

-Энэ амархаан. Амьддаа буян их үйлдвэл болно. Бас бурханы номд айлдсанаар бол, баруун тэнгэрт, нэг тухайлсан далд дамын гай түйтгэрийг толилон айлдагч түгээмэл гэрэлт бодисадва бий. Сүжиг бишрэл бүхий өвгөд эмгэд чин сэтгэлээсээ түүнийг тахиж шүтвэл, үр ач нарынхаа өнөдийн мэндийг батлан гай түйтгэрт дахин адлагдах барцадгүй болгож болно гэж айлдсан юмаа гэв. Жя Мү дахиад л асуув.
-Энэ бодисадваг яаж тахивал сайн бэ гэхэд цаадах нь:
-Үнэндээ нэг их юм орохгүй. Хүж зул асаах нь мэдээж. Харин тосоо сайн нэм. Тэгээд нэг мөнх зул асаа. Энэ зул бол Бодисадвагийн номын биеийн илрэл болох тул өдөр шөнө хэзээ ч бөхөөж болохгүй гэж хэлэв. Жя Мү ахиад л асуув.
-Нэг хоногт хэдий хэр тос орох вэ. Би буян үйлдэе гэж бодож байна гэсэнд Ма Даопо,
-Энд их бага хамаагүй. Өглөгийн эзний сүжиг мэднэ. Манайд хэдэн вангийн хатан, өргөмжлөлт агаа3 нарынхаар үзвэл, өмнөд Жюань вангийн ордны эх хатны амалсан нь их. Өдөрт дөчин найман жин тос, нэг жин зулын гол өргөдөг. Тэр зулын цөгц нь гэхэд ган торхноос арай бага юм. Дараа нь Жинь Тяньхөүгийн өргөмжит ахынх орно. Өдөрт хорьхон жин тос өргөдөг. Бусад айлууд нь ес арван жин, тав гурван жин ч бий. Хоорондоо адилгүй. Харин өргөл барьц, зул өргөхөө таслахгүй гэсэнд Жя Мү толгой дохин бодолхийлэв. Ма Даопо,
-Бас нэг учир бий. Хэрэв эцэг эх, өвгөд дээдэстээ зул бариулбал илүү өгөх ч байдаг. Өндөр настан бол энэ Бао Юйд зул бариулах тул илүү өргөвөл бага агийн буянд таарахгүй. Буурч мэднэ. Өргөе гэж байгаа бол ихдээ долоон жин, багадаа таван жин өргөж болно гэв.
-Тийм бол би өдөрт таван жин гээд сарынхыг бөөгнүүлээд хүргүүлье гэж Жя Мүг хэлсэнд цаадах нь: “Ум сайн амгалан болтугай. Их нигүүлсэхүйт бодисадва өршөөн соёрх” гэв. Жя Мү хүн дуудаж:
-Үүнээс хойш, Бао Юй гадагш гарвал бараа бологсдод нь хэдэн хэлхээ зоос өгч замд тааралдсан хуушаан бумба болон ядуу зүдүү хүнд өглөг өгүүлж бай гэж захив. Дараа нь, бумба эхнэр бусад айлуудаар орж мэнд мэдэхээр гарч бага эхнэр Жао очиж золгоод цай уув. Түүнийг очиход бага эхнэр Жао зулаг нааж байв. Эхнэр, ханзан дээр овоолсон торго дурданы өөдсийг хараад: “Би гэртээ зулагны өнгө татаж байна. Бага найнай энэ торго дурдамынхаа өөдсөөс ямарч өнгө хамаагүй, нэг шаахайн өнгө өгчих” гэж гуйв. Жао Инян бөртхөн санаа алдаад:
-Үз,үз. Тэр дотор болмоор юм байна уу. Сайн юм бол над олдохгүй шүү дээ. Тэгэхээр тааруухан л юм байгаа гэсэн үг. Чи голохгүй бол хоёр хэсгийг ав гэсэнд цаадах нь хэдэн хэсгийг сонгож аваад ханцуйлав. Жао Инян:
-Уржигдар би таван зуун зоос илгээснийг чи отчийн сүмд тахил болгон өргөв үү гэсэнд цаадах нь:
-Хэдийнээ өргөсөөн гэв. Жао Инян шүүрс алдаж, ум мани бад мэ хум гээд, байнга л тахил өргөмөөр байна. Гагцхүү “Санаа байвч унаа хүрэхгүй” юм даа гэсэнд бумба эхнэр,
-Чи санаагаа бүү зовоо. Хожим Хуань агийг аятайхан өсгөөд, зэрэг жинс олж зүүлгэсэн тэр цагт чи хичнээн их өглөг буян үйлдэвч зовох газаргүй болой гэв. Жао Инян инээж: 
-За болтугай! Дахиж битгий ийм юм хэлэгтүн. Миний байгааг хараач. Ээж хүү бид хоёр энэ айлын хаана хүрнэ вэ. Бао Юй бага байна. Тэр бол хувьтай төрсөн хүн. Их бага хүмүүс түүнийг илүү энхрийлэх ч яамай. Би ганцхан энэ гэрийн залуу хүүхэн эзнийг биширдэггүй гээд хоёр хуруугаа гозойлгов. Ма Даопо түүний санааг ойлгоод:
-Лянь хоёрдугаар найнай юү гэж асуусанд цаадах нь учиргүй айсан царай гарган гараа сэгсэрч, өндийн орхиулыг сөхөж үзээд хүнгүйг мэдүүт:
-Тоглоом биш, тоглоом биш. Энэ эзнийг хар л даа. Энэ айлын хөрөнгийг бүгдийг зөөж төрхөмдөө аваачиж үгүй хийхээр, бид яаж амьдрах вэ дээ гэв. Бумба эхнэр, түүний санааг ойлгоод:
-Би чамаар хэлүүлэх юү байх вэ. Цөмөөр харж байгаа юм чинь. Та нар дотроо хайхрамжгүй байж байгаад түүний зоргоор болгочихлоо гэсэнд Жао Инян бурхан минь гэж уулга алдаад:
-Түүнийг зоргоор нь байлгахгүй гэж хэн чадах вэ гэсэнд бумба эхнэр, би ямар нүгэлтэй үг хэлэх биш гэж тэрхэндээ бувтнаснаа:
-Та нар чадалгүй байна. Бас арга ухаан ч алга. Илээр чадахгүй бол далдуур үйлдэх байсан юм. Өдий болтол хүлээж суух юун гэсэнд, Жао Инян үгэн дотор үг байхыг мэдрүүт алсхийн баярлаж:
-Яаж далдуур үйлдэх юм бэ. Надад тийм санаа төрлөө гэхэд дэмжих чадалтай хүн хаа байх вэ. Тийм хүн олдохгүй. Хэрэв чи тэр аргаа зааж өгөх юм бол би чиний ачийг сайн хариулна шүү гэв. Энэ үгийг сонсоод бумба эхнэр санаа нийлсэн янзтай:
-Бурхан гурван эрдэнэ минь ээ, чи саяын үгээ дахиж битгий хэлээрэй. Би хаанаас тийм юм мэдэх вэ. Нүгэл, нүгэл гэсэнд Жао Ниян:
-Гүй ээ мөн их маяглах нээ, чи бол гачигдаж зүдэрсэн хүнд туслах дуртай хүн мөртөө ээж хүү бид хоёрыг харсаар байж хүний гарт үхүүлмээр байна уу. Намайг талархаж чадахгүй гээд айж байгаа юм уу гэсэнд бумба эхнэр инээж: 
-Хэрэв намайг та хоёрын хүний гарт хилсдэж байхыг үзэж төвдөхгүй байна гэвэл яахав. Харин надад талархана гэвэл түүнийг би харин санадаггүй юм шүү гэв. Жао Инян энэ үгийг сонсоод баахан зам гарсан тул “Чи ийм ухаантай хүн байж яагаад бас балрав. Арга хэрэв бүтээд энэ хоёр хүнийг тонилговол, энэ айлын хөрөнгө цөм биднийх болохгүйгээс зовно уу. Тэр цагт чи юү авч болохгүй вэ” гэж асуув. Ма Даопо хэсэг зуур бодлогошроод,
-Хэрэг бүтсэн тэр цагт гэрч баримтгүй тул чи намайг юунд ойшооно гэв. Жао Инян:
-Энэ ямар хэцүү вэ. Би хувьдаа хэдэн лан мөнгө цуглуулав. Бас толгойн засал энэ тэр байна. Чи урьдаар хэдэн юм аваач. Би бас чамд өглөгийн гэрч бичиж өгөөд тэр цагт тоо ёсоор төлсүгэй гэв. Бумба эхнэр бодолхийлээд:
-За яамай, би урьдаар чамайг орлож гаргахаас өөр аргагүй гэж хэлэв. Жао Инян дахиж юм асуулгүй, шалавхан авдраа нээгээд, толгойн боолт, чимэглэл, мөнгө зэргийг гаргаад бас тавин лан мөнгөний өглөгийн гэрч бичиж бумба эхнэрт өгөөд: “За чи наадахаа аваачаад тахилгын хэрэгсэл болгож бай” гэсэнд цаадах нь эд юмс, өглөгийн гэрч зэргийг үзээд дуртайяа хүлээн аваад, дараа нь хоёр цаасан хүн хайчлаад, тэр хоёрын нас жилийг4–ийг дээр нь бичиж, бас нэг өнгөтэй цаасан дээр таван онгод5 хайчлан нийлүүлж зүүгээр сүлбээд “Би хариад увьдасласугай. Лав болноо” гэв. Энэ үед гэнэт Ван Фүрэний зарц охин ирж: “Бага найнай гэртээ байна уу. Тайтай чамайг хүлээж байна” гэж хэлсэний дараа бумба эхнэр тэндээс явсныг үл өгүүлэн өгүүлэх нь:
Бао Юй хацраа түлээд гэрээс гарахаа байсан тул Дай Юй байнга хамт байж ярьж хөөрч суудаг болов. Өнөөдрийн хоолны дараа хоёр хуудас захидал уншин, бас Зы Жюаньтай хамт үйл хийгээд ч засарсангүй дотор нь бухимдаад байсан учир хүрээлэнгийн өмнөх шинэхэн соёолсон хулсан шугуйг үзэхээр явав. Цааш нь хүрээлэн ороод дөрвөн зүг ажиглавал цэцэг алаглан шувууд жиргэхээс өөр юмгүй, хүн амьтангүй газар байв. Ахиад И Хун Юаньд хүрэв. Тэнд хэдэн зарц охин ус зөөж, их алаг бялзуухайн бие угаахыг үзэж байв. Тэдний инээж хөхрөлдөхийг сонсвол Ли Вань, Фөн Же, Бао Чай байгаа нь тодорхой бөгөөд түүнийг хармагц цөм хөхрөлдөв. Дай Юйгээс: “Бас нэг хүн ирсэнгүй юү” гэж асуухад: “Энд бүгдээр бүрдээ шив дээ. Хэн урьж залсан хэрэг вэ” гэв. Фөн Же: “Би цаад өдөр хоёр сав хүргүүлсэн, амт нь хэр юм бэ” гэсэнд Дай Юй: “Санаа тавьж илгээсэнд чинь баярласан. Харин хэлэхээ мартжээ” гэсэнд Бао Юй:
-Намайг амсахад тийм сайн бишээ. Бусдад ямар байсныг мэдэхгүй гэтэл Бао Чай:
-Амт нь яахав, болох л юм гэв. Фөн Же:
-Тэр чинь Шянь улсаас6 алба барьж ирсэн эд. Би амталсан боловч сайн санагдаагүй. Манай ерийн уудаг цайнд ч хүрэхгүй шиг юм гэсэнд Дай Юй:
-Намайг уухад сайхан байсан. Та нарын ходоод, гүзээ юмны амт мэдэхээ байсан юм байлгүй гэв. Бао Юй:
-Сайн гэвэл минийхийг аваад ууцгаа гэсэнд Фөн Же:
-Надад ч зөндөө бий гэхэд Дай Юй:
-Авчируулах уу гэсэнд Фөн Же:
-Хэрэггүй. Би хариад хүнээр явуулчихъя. Маргааш би чамаар нэг хийлгэх юм бий. Түүнийг бас явуулчихъя гэв.
-Та нар аан гэж бай. Жаахан цай уулгачихаад бас хүн зарах гэнэ гэсэнд Фөн Же:
-Чи манай цайг уусан атлаа юунд манай бэр болохгүй вэ гэсэнд охидууд хөхрөлдөв. Дай Юйн царай улайж дуугарсангүйд Бао Чай инээж: 
-Хоёрдугаар бэргэн үнэн сайхан алиаллаа. Шог юм гэсэнд Дай Юй:
-Ямар шог гэнээ. Хорт хоншоороороо хүний эгдүү хөдөлгөх төдий л юм гээд тэрхэндээ түй гэв. Фөн Же инээн:
-Чи манай бэр болбол, бид чамайг гомдоох юмуу гээд хуруугаар Бао Юйг зааж, чи хар! Өнгө зүс тэнцэхгүй юү. Үүд өрх таарахгүй юү. Уг сурвалж, хөрөнгө ахуй тэнцэхгүй юү. Юу нь чамайг гомдоох юм бэ гэсэнд Дай Юй хариу хэлэлгүй босоод явах гэтэл Бао Чай:
-Цухалдах юу байдаг юм. Хурдан эргэж ирээрэй. Тэр чигээрээ явбал муухай шүү гээд хойноос нь очиж зогсоов. Тэгтэл Жао Инян, Жөү Инян хоёр Бао Юйг эргэхээр хүрч ирэв. Бүгдээр босож найр тавихад ганцхан Фөн Же л тоосон янзгүй байв. Бао Чайг үг хэлэн завдтал Ван Фүрэний гэрийн зарц охин орж ирээд: “Нагац тайтай ирлээ. Найнай болон эгч нарыг дуудаж байна” гэсэнд Ли Вань, Фөн Же хоёр яаран босов. Харин Жао Жөү хоёр түрүүлэн явав. Бао Юй: “Би очиж чадахгүй. Та нар яасан ч нагац эхийг энд битгий ирүүл” гэснээ: “Линь охин дүү нар түр хүлээж бай. Би нэг юм хэлье” гэсэнд үүдэнд очсон Фөн Же эргэж хараад цаана чинь юм хэлээд байхад Дай Юй чи буц гээд түүнийг гэдрэг түлхчихээд Ли Ваний хамт хөхрөлдөөд гарч одов. Бао Юй, Дай Юйн гарыг бариад дуугүй инээсэнд, түүний царай улсгээд гараа татан явах гэв. Бао Юй гэнэтхэн: “Ёо гэм, толгой өвдлөө” гэсэнд Дай Юй: “Хохь чинь” гэв. Тэгтэл Бао Юй чанга дуугаар хашгиран гурав дөрвөн тохой дээш үсрэн, эх адаггүй юм ярьж солиорсон мэт юм болов. Дай Юй болон бусад шивэгчид айн ширвээдэж яаран сандран Ван Фүрэнь, Жя Мү хоёрт дуулгав. Ван Зытөнгийн хатан ч ирэв. Бао Юй хутга шөвөг эргүүлж, үхэж хатна хэмээн бархирч тэнгэр газрыг хөрөвтөл үймүүлэв. Ван Фүрэнь, Жя Мү хоёр яаран ирэв. Тэр хоёр хараад л гар хөл нь салгалж: “Үр минь, зүрх минь” гэж дуу тавин орилолдов. Бүгдээр сандарцгааж, Жя Шө, Шин Фүрэнь, Жя Жөн, Жя Жөнь болон Жя Лянь, Жя Рун, Жя Юнь, Жя Пин, Шюэ Има, Шюэ Пань, Жөү Рүйн эхнэр зэрэг энэ их айлын том бага хүмүүс шивэгчин, бэрүүд хүртэл цугларан ирж агшин зуур эх толгойгүй бужигналдав. 
Яах учраа олохгүй тэвдэж байтал гэнэт Фөн Же хутга барьчихсан үсрэн орж ирээд тахиа нохой алж, нүдээ гөлийлгөн хутгаар сийчих дүр үзүүлэхэд бүгд айн сандрав. Жөү Рүйн эхнэр хэдэн чадалтай хүүхний хамт дайран очиж түүнийг тэвэрч аваад хутгыг нь салган, гэрт оруулсанд, Пин Эр газар тэнгэрийг дурсан бархирав. Жя Жөн ихэд бачимдав. Олон хүн тал тал тийш гүйлдэн асуун хэлэлцэхэд зарим нь зуурт хүргэе7 гэтэл зарим нь бөө буулгая8 гэцгээж, бас зарим нь хурмастын сүмээс Жан бумбыг авчирч буг даруулъя9 гэх мэтээр хагас өдөр үймэлдэж, тэр зуур хичнээн даатган залбирч, эмнэж домносон боловч огт тус болсонгүй. Нар шингэсний дараа Ван Зытөнгийн хатан чилээрхсэн тул буцаав. Маргааш нь Ван ЗыТөн10 үзэхээр ирэв. Дараа нь бага Шы Хөүгийн эхнэр, Шин Фүрэний дүү нар бусад төрөл садангийнхан ирж зарим нь Шаягийн рашаан11 авчрах буюу зарим нь хуушаан, бумба танилцуулж, бас зарим нь сайн эмч домчийг хэлж өгөв. Энэ зуур бэргэн дүү хоёр улам муудан мэдээ сэхээгүй болж, бие нь гал мэт халууран, орон дээрээ хэвтэн олиг солио ярьсаар шөнө нь бүр хүндрэв. Тийнхүү тэдгээр эмгэд шивэгчид цөм айж ойртох аргагүй болсон тул, мөнөөх хоёрыг Ван Фүрэний дээд өрөөнд оруулан, хүнээр ээлжлүүлэн сахиулаад Жя Мү, Ван Фүрэнь, Шин Фүрэнь нар төө хөндийрөлгүй сахин уйлалдав. Энэ хэр Жя Шө, Жя Жөн нар Жя Мүг уйлсаар муужрахаас болгоомжлон өдөр шөнөгүй, нойр хоолгүй дагаж, их багагүй түгшүүрлэв. Жя Шө газар бүрийн хуушаан, бумба нарыг залж үзүүлсэн боловч тус болсонгүйд Жя Жөн “Үр ач нарын насны хэмжээ болбол ер тэнгэрийн цагийг дагахаас биш, хүний чадлаар болохгүй. Энэ хоёрын өвчнийг элдвээр эмнэж зассан ч тус болохгүй байгааг бодвол тэнгэрийн зүй тул заяа нь мэдтүгэй” гэсэнд Жя Шө үл тоон яарч, элдвийг сүвэгчлэв.

Гурван өдөр өнгөрөхөд, Фөн Же, Бао Юй хоёр орон дээрээ хөдлөлгүй хэвтэж, амьсгал нь мэдэгдэхтэй үгүйтэй болжээ. Гэр хотлоороо цөм энэ хоёрыг хүн болохоос өнгөрлөө гэж хойтын явдлыг нь бэлтгэж зэхэв. Жя Мү, Ван Фүрэнь, Жя Лянь, Пин Эр, Ши Рэнь нар манарч түнэртлээ уйлахад ганцхан Жао Инян өнгөн дээрээ зовсон байдал гаргаад дотроо бах нь ханаж байв.
Дөрөвдөх өдрийн өглөө Бао Юй гэнэт нүдээ нээж Жя Мүд: “Үүнээс хойш би таны гэрт суухгүй, намайг хурдан мордуултугай” гэсэнд Жя Мүгийн зүрхийг нь сугалсан мэт болж сандаргав. Бага эхнэр Жао Инян хажуугаас нь ятган:
-Лао тайтай битгий хэтэрхий их эмгэнээч. Агь нэгэнт горьгүй болсон тул эртхэн хувцас хунарыг нь сольж өмсгөн цааш хандуулбал тэр бас бага зовно. Дэмий л салж ядаад байвал амьсгал нь тасарч өгөхгүй, энэ бас тэндээ зовоод амаршиж чадахгүй болно гэж хэлэхэд нь Жя Мү нүүр рүү нь нулимж хараан:
-Уруул ам нь сэтэрсэн муу өлөгчин чи, горьгүй болсныг нь яаж мэдэв? Үүний үхэхийг хүсээд чамд ямар олз ирэх юм бэ. Чи битгий сэрүүн зүүдэл. Энэ хүүхэд үхвэл би та нараас амийг нь нэхнэ. Та нар цөмөөрөө л өдөж албаар бичиг сачиг үзүүлсээр сөс зоригийг нь нэгэнт хэмлээд эцгээ үзвээс “Муур үзсэн хулгана” мэт болгосон. Энэ бол цөм та нар шиг өчүүхэн эмсийн өдөөсөн явдал мөн. Одоо түүнийг айлгаж үхүүлбэл та нарын сэтгэл ханана. Би алийг нь хэлтрүүлэх вэ гэж уйлан хайлан хараав.
Энэ үед гэнэт огторгуйд гандийн12 дуу бүдэгхэн сонсогдсоноо “Ума сувади13 өшөө атааг тайлагч бурхан бодисадва!Хэн хүн хэрэв өвчин тахалд автагдаж, гэр хотлоор айхтар барцад түйтгэрт адлагдан аюул зовлонд учирвал бид арилгаж өгсүгэй” гэх номын дуун сонсдов. Жя Мү, Ван Фүрэнь нар энэ дууныг сонсоод хүн гаргаж гудамжинд очуулбал нэг хожгор хуушаан, хазгар бумба хоёр байжээ. Хуушааны байдал төлөвийг харвал,
Хамар нь сөс мэт, хоёр хөмсөг нь урт
Харах нүдэн цолмон адил хувилгаан гэрэл цацарнам
Ханзархай дээл өвсөн шаахайтай энүүгээр тэнүүгээр тэнэж
Хамаг бие нь буртаг болж хар толгой нь хамуурчээ.
Бумбын байдал төлөвийг ажвал,
Өрөөсөн хөл нь урт атал өрөөл хөл нь татуу
Өвч бие нь ус шалбаагаас өөр юу ч үгүй
Барилдлага таарч уулзаад гэр орныг нь асуувал
Пөн Лай арлын живэх усны баруунаа нутагланам14 гэнэ.
Жя Жөн хүн явуулж тэр хоёрыг залж ирүүлэв. Тэгээд: “Аль ууланд ном бясалгаж байна вэ” гэж асуувал тойн инээж: 
-Ноёнтон та дэмий юм асуух хэрэггүй. Ордонд чинь хүн хар амар жимэргүй болсныг мэдээд эмнэж засахаар ирлээ гэж хэлэв. Жя Жөн,
-Манай хоёр хүнд ад оршжээ. Ямар увидасаар засахыг мэдэхгүй гэсэнд бумба инээж: 
-Чиний гэрт энэ өвчнийг засаж эдгэрүүлэх ховор эрдэнэ бэлэн байхад юуны увидас асууж байна гэв. Жя Жөнгийн сэтгэл доргиж:
-Өчүүхэн хөвгүүн хэдийгээр “Ад түйтгэрийг арилгана” гэсэн бичигтэй хаш үмхэж төрсөн боловч тэр чадлыг нь бид хараахан мэдээгүй байна гэсэнд тойн:
-Ноёнтон та мэдэхгүй байна. Тэр “Эрдэнийн хаш” бол гайхамшигт чадалтай юмаа. Гагцхүү өнгө дуун, эд ашигт мунхарснаас гайхамшигт чадлаа алджээ. Одоо тэр эрдэнийг авчирч над хэд адислуулбал чадал нь сэргэнээ гэв. Жя Жөн яаран Бао Юйн хүзүүнээс хашийг авахуулж, тэр хоёрт авчирч өгвөл хуушаан алган дээрээ тавиад уртаар шүүрс алдан,
-Хөх далант оргилын доороос салснаас хойш арван гурван жил болжээ. Хүний орчлонгийн сар жил өнгөрөх нь хурдан боловч улаан тоосны барилдлага нь тасраагүй тул хэрхэнэ вэ! Бахдалтай урт өдрийн сайн чинь,
Тэнгэр газар ч чамайг ногтлон чөдөрлөж эс чадаад
Тэргүүн баяр, туйлын зовлон алин ч чамд үгүй 
Төгс билгийг бясалган олсны харгайгаар харин чи
Тэргүүтэн амьтны орчлонд буугаад уршиг яршиг татав
Харамсалтайяа өнөөдрийн учрал чинь,
Оонд бялтан, энгэсэгт хиртэж, хувилгаан гэрэл чинь буураад
Орд харшид, өдөржин шөнөжин уран хажинд бүслэгдэв
Үгширтэлээ унтавч нэгэн зүүднээс эцэстээ сэрэх хэрэгтэй
Өр төлөөсөө өгч дуусваас салалцахуйд харин сайн… гэж номлож дуусаад бас нэгэн зэрэг хашийг арчиж илбэн хэдэн олиу солиу үг хэлсний дараа Жя Жөнд буцаан өгч:
-Энэ эд нэгэнт гэрэлтэв. Дахиад хиртээж болохгүй. Үүнийг унтах байшингийнхаа адраас өлгөж, өөрийн ойр төрлөөс өөр эм хүнийг ойртуулж болохгүй. Гучин гурван хоног өнгөрвөл лавтай илааршин эдгэх болно гэсэнд Жя Жөн яаран цай бариулах гэтэл мөнөөх хоёр хэдийн явж одсон тул хэлсэн үгийг нь ёсоор үйлдэхээс аргагүй болов.
Түүнээс хойш Фөн Же, Бао Юй хоёр өдрөөс өдөрт сайжран сэхэж, өлсөхөө мэдэхтэй болсонд Жя Мү, Ван Фурэнь хоёрын сэтгэл сая амсхийв. Олон эгч дүү нар гадаах өрөөнд чимээ чагнан байхад Дай Юй бүхнээс түрүүнд бурхан минь гэсэнд Бао Чай жуумалзан инээсэнд “Бао эгч юунд инээв” гэж Ши Чүнь асуув. Бао Чай:
-Би Шигмүни бурханыг хүнээс бас чадалтай байхын учирт инээлээ. Тэр бол зургаан зүйлийн хамаг амьтныг зовлонгоос гэтэлгэнэ. Бас хүнийг өвчин эмгэгээс салгаж эдгэрүүлнээ. Хүний ургийн явдлыг ч хамаарч түүнийг бүтээхийг боддог юмаа. Энэ чинь хүнд туслах гэж яардаг хэрэг бишүү. Баясан инээлтэй бишүү гэсэнд Дай Юй сонсоод агшин зуур царай нь улбалзаж, түй гэж нулимаад
-Та нар цөм сайн хүн биш. Сайныг дагаж сурахгүй, ганцхан тэр Фэн охины хорт хоншоорыг дууриана гээд орхиулыг өргөж гарч одов. Нарийн учрыг мэдье гэвэл дараах бүлгийг үзэгтүн!

Тайлбар:

1. Доржжодовын тарни-Доржжодов гэдэг бол буддагийн шашны нэгэн номын нэр. Монголоор “Очироор огтлогч” гэсэн үг.

2. Шургуулсан эх-Хуучны мухар сүсгээр энхэр хүүхдээ насны буяныг нь уртасгах гэж олон хүүхэд, ач зээ нартай эх хүний хормой доогуур шургуулж домнодог байв. Тэр эхийг шургуулсан эх гэнэ.

3. Өргөмжлөлт агаа-Хаанд цоллогдсон хатад ба авхайчууд.

4. Нас жил-Төрсөн жил, сар, өдөр, цаг. Мухар сүсгээр бол хүнд хараал хийхэд тэр хүний нэр, нас, жилийг цаасаар хайчилсан юмуу, модоор хийсэн хүн дээр нааж, бичиж тавьдаг.

5. Таван онгод-Бумбын шашинтнууд ад чөтгөр, зуурдын сүнс, үнэг, туулай зэргийг ид шидээр зарцалж хүнийг хорлодог гэдэг ба ингэж зарцалсан зүйлээ онгод гэнэ.

6. Сянь улс-Одоогийн Тайланд улс

7. Зуурт хүргэх-Мухар сүсгээр хүн гэнэт, сонин маягаар өвчлөхийг зуурт сүнс ирж оршлоо гэж үзээд “Тэр зуурт сүнсийг залж мордуулахаар” алт мөнгөн цаас шатаахыг зуурт хүргэх гэдэг юм.

8. Бөө буулгах-Хүн өвчлөхөд ад түйтгэр оршив гэж үзээд, бөө залж, тэр ад чөтгөрийг хөөхөөр цам харайлгахыг хэлнэ.

9. Буг даруулах-Хүн өвдөхөд буг чөтгөр оршив гэж үзээд ид шидтэй хүнээр буг чөтгөрийг бариулахыг буг даруулах гэнэ.

10. Ван Зышэн -Үүнийг “Улаан асрын зүүдний” бусад хэвлэл баруудад Ван Зытөн гэж бичдэг. Гэтэл энэ үед Ван Зытөн хязгаарын цэргийн албанд яваад Жин балгасанд байгаагүй тул гэнэт гарч ирэх нь зүйд нийцэхгүй учир энэ хэвлэлд /тэнгэр тэтгэгчийн хар хулгана жилийн хэвлэл/ зориуд өөрчилж Ван Зытөнгийн ах дүүгийн зэргийн хүний нэр болгожээ.

11. Шаягийн рашаан-Цаасан дээр шунхаар тарни бичиж, түүнээ шатааж үнс болгоод усанд зуурч эм орлуулж уухыг шаягийн рашаан гэнэ.

12. Ганди-Хуушаан нар ном уншихдаа тогшдог эд.

13. Ум сувади-Ум сайн амгалан болтугай гэх мэндийн үг.

14. Пөнлай арлын живэх усны баруунаа-Энэ арал аршийн гурван орны нэг. Живэх ус гэдэг нь гаталж болшгүй гүн усыг хэлнэ. Эй Лин гэдэг номд бичсэнээр бол, “Живэх усны баруунаа, баруун Ван мү эх нутаглана. Төрвөөс өтлөхийг мэдэхгүй, өндөр тэнгэр лүгээ адил насална” гэжээ. Тийнхүү живэх усны баруунаа гэдэг бол хурмастын хатан ван Мү Нян нянгийн нутагшсан газар гэсэн буюу баруун тэнгэрийн тэнд гэсэн үг ажээ.