“Улаан асрын зүүд” хэмээх эл зохиол бол Хятадын эртний сонгодог уран зохиолын гэрэлт хөшөө юм. Номыг зохиогч Цао Шюэчинь ийм гайхамшигт зохиол бичиж чадсан нь тvvний төрөлх авьяас чадвар, мэдлэг боловсролтой холбоотойгоос гадна туйлын баян чинээлэг байснаа туйлын ядуу зүдүү байдалд орсон амьдралын нөхцөл байдлынх нь өөрчлөлттэй нь холбоотой байсан юм. Цао Шюэчиний өвөө нь Манж Чин улсын Кан Си Ди буюу Энх амгалан хааны үед хааны хайр итгэлийг гүн хүлээсэн хvн байжээ. Гэвч хожим нь Цао овогтын ноён зэргийг нь хурааж, эд хөрөнгийг нь хураан авснаар тэднийх нь өмнөд нутгаас Бээжин хотноо нүүж ирсэн. Залуу насандаа Цао Шюэчинь хvний амьдралын жаргал зовлонг бүхнийг үзэж өнгөрүүлжээ. Өтлөх насандаа Цао Шюэчинь Бээжин хотын баруун дүүрэгт туйлын ядуу амьдарч байх үедээ “Улаан асрын зvvд” хэмээх алдарт зохиолоо бичиж эхэлсэн. Гэвч 80 бүлэг бичээд хүнд өвчлөн дахин үзэг барьж чадсангүй байсаар насан эцэслэжээ.

“Улаан асрын зүүд”-ийг бас “Чулуун тэрийн тэмдэглэл” гэж нэрлэдэг. Цао Шюэчинь зохиолоо бичиж дуусгахаас өмнө, амьд сэрүүн байх үед нь гар бичмэлээр олон нийтийн дунд өргөнөөр тархсан байлаа. Тvvнийг нас барсны дараа Гао Э гэдэг нэртэй бичгийн хvн Цао Шюэчиний зохиолын санааг төсөөлөн бодож, 40 бүлэг нэмжээ.

Зохиогч: ЦАО ШЮЭЧИНЬ, ГАО Э

Арванзургадугаар бүлэг

ЖЯ ЮАНЬ ЧҮНЬ ЭРДМЭЭР ФӨН ЗАО ГУНД1 СОНГОГДОЖ, ЧИНЬ ЖИН ЧИН, ЕСӨН БУЛГИЙН ДОР ОРОВ

Өгүүлэх нь: Чинь Жун Бао Юй хоёр Фөн Жэг дагаж, Те Кань Сы сүмд очиж шалгаж үзсэний дараа хот руу ороод гэртээ харьж, Жя Мү, Ван Фүрэнь нартай уулзаад өрөөндөө орж унтсанаар энэ бүлэг эхэлж байгаа ч тэр тухай үл өгүүлэн өгүүлэх нь:

-Маргааш өглөө нь, гаднах бичгийн өрөөг нэгэнт цэвэрлэснийг үзээд, шөнө тэнд очиж бичиг үзэхээр Бао Юй, Чинь Жун хоёр тохиров. Гэтэл цаадах нь угийн сульдуу ядмаг биеэ хотын гадаа гарахдаа салхи жаварт хайхраагүйн дээр Жы Нөнтэй хэдэн удаа явалдсанаас болж бүр сулран ханиалгаж, сүүлдээ хоол унданд ч дургүй болоод улмаар хичээлдээ явж чадахгүйд хүрчээ. Тэгээд гэртээ сувилуулсан нь Бао Юйн урмыг хугалж эдгэрэхийг нь хүлээхээс аргагүй болов.

Тэр үес Фөн Же, Юнь Гуан хариу захидлыг аваад уг явдлыг нэгэн тийш болгож, түүнээ мөнөөх сүмийн чавганцад мэдэгдэв. Энэ явдлын дараа хот сахигч түшмэл уураа барьж нулимсаа залгин бэлгийн юмаа буцааж авав. Гэтэл эрх ашигт шунагч эцэг эхэд журмыг мэдэгч сэтгэл зузаан охин заяасныг хэн мэдэх вэ. Түрүү нөхрөөс нь салгаж, дахин Ли овогтын үүдэнд сүйлсэнийг нь сонсоод сэмхэн боомилон үхэв. Тэр хот сахигч түшмэлийн хөвгүүн ч шунахай сэтгэлт хүн ажээ. Жин Хигийн боож үхсэнийг сонсоод бас усанд үсэрч үхэв. Хөөрхий Жан, Ли хоёр айл уйтгар гунигаар дүүрч, хүн ч үгүй, хөрөнгө ч үгүй хоосон хоцорчээ. Хооронд нь Фөн Же харин зүв зүгээр байж байгаад гурван мянган лан мөнгө олсныг Ван Фүрэнь олж мэдсэнгүй. Түүнээс хойш Фөн Жэгийн зориг улам их болж цаашдаа улам ч дур зоргоороо болж, тэр мэтийн үйлийг тоо томшгүй олныг үйлджээ.

Нэг мэдэхэд Жя Жөнгийн төрсөн өдөр болоод Нин, Рун хоёр ордныхон нийтээрээ баяр хүргэн цэнгэлдэж байтал гадаа үүдний хүн орж ирж “Зургаан ордны2 ерөнхий захирагч, тайган Шя Лаое, эзний зарлигийг авч ирэв” гэсэнд, Жя Жөн, Жя Шө хоёр юун зарлиг болохыг мэдээгүй учир айн сандарч, ший жүжгийг зогсоон хуримын ширээг хурааж, хүжийн ширээ засаж, гол хаалгаа нээж мэхийн ёсолж угтав. Харвал, ерөнхий захирагч тайган Шя ШөүЖун, дотоод ордны олон тайганы хамт мориор хүрч ирэв. Тэр Шя тайган, хааны жуух бичиг ч авчирсангүй шууд явсаар гол танхим хүрээд мориноосоо бууж баяртай инээмсэглэсээр танхимд орж олны зүг хандаж: “Эзний онц зарлигаар Жя Жөн даруй түргэн бараалхахад бэлтгэж, Линь Жин диянь харшид эзэнд бараалхагтүн” гээд цай ч уусангүй мордон одов. Жя Жөн нар ямар хэрэг болсныг таамаглаж чадахгүй учир аргагүй хувцсаа сольж өмсөн ордонд орохоор явав. Жя Мү тэргүүлэн бүгдээр сэтгэл түгшин, хүмүүс нааш цааш мордуулж элдэв мэдээ чимээ сураглана. Хоёр цаг хэртэй болоод гэнэт Лай Да зэргийн гурав дөрвөн хэрэг мэдэгч дотор хаалгаар амьсгаа давхцуулан гүйн орж ирээд баярын мэдээ зарлав. Эзний зарлиг ёсоор Лао Тайтай биеэр Тайтай нарыг дагуулан ордонд орж хишигт мөргөгтүн” гэв. Тэр үед Жя Мү сэтгэл санаа тайвангүй, их саравчны дор зогсон, Шин, Ван хоёр Фүрэнь, Ёу хатан, Ли Вань, Фөн Же, Ин Чүнь эгч дүү нар ба Шюэ нагац эгч зэрэг хүмүүс нэгэн газар цугларч мэдээ сураг хүлээнэ. Жя Мү, Лай Даг дуудан нарийн учрыг асууна. Лай Да:

-Боолчууд бид гадаах ордонд хүлээж байсан учир доторх явдлыг огт мэдсэнгүй. Сүүлд Шягийн тайган, гарч ирээд баярын мэдээ сонсгож хэлэхдээ, манай ордны их авхай Фөн Зао гун ордны Шаншу түшмэл бөгөөд мэргэн эрдэмт хатнаар өргөмжлөв. Сүүлээр Лаое гарч ирээд бас ингэж хэлсэн. Одоо Лаое дахиад зүүн ордонд очсон бөгөөд Тайтай нарыг түргэн очиж хишигт мөргө гэсээн гэж хэлэв. Жя Мү нар энэ мэдээг сонсоод, сая санаа нь амарч агшин зуур баярлан, зэрэг хэргэмийн их багаар ёсчлон хувцаслаад Жя Мү, Шин, Ван хоёр Фүрэнь хийгээд Ёу хатныг дагуулан дөрвөн их сүйхээр цувран явсаар ордонд очив. Жя Шө, Жя Жэнь ч төрийн хувцас өмсөж Жя Чиян, Жинь Рун нарын хамт Жя Мүг дагалдан явав.

Нин, Рун хоёр ордны дээд доод, гаднах доторх хүмүүс цөм баярлажээ. Ганцхан Бао Юй үл мэдэгч болон явна. Юу гэвэл, саяхны нэг өдөр Шүй Юэ Ань сүмийн Жы Нөн сэм дутаан хотод ирж, Чинь Зүнг эрж яваад аавд нь мэдэгдчихсэн тул охиныг хөөн явуулж, хүүгээ нэвширтэл зоджээ. Өвгөн уурласандаа ужиг өвчин нь хөдөлж төдөлгүй нас баржээ. Чинь Жунгийн бие ч угаас сул дорой бөгөөд саяын өвчин эдгээгүй байсны дээр зодуулаад сүүлдээ эцгээ уурлуулж үхүүлснээс болоод гашуудан гэмшсээр өвчин нь улам хүндрэв. Иймээс Бао Юй асар их уйтгарлаж явлаа. Хэдий Юань Чүнь зарлигаар өргөмжлөгдсөн явдал байвч түүний уйтгарыг яаж тайлж чадах вэ.

Жя Мү нар яаж хишигт мөргөсөн, дараа нь яаж гэртээ ирцгээсэн, ойр төрлийн хэн нь яаж баяр хөөр болсон, Нин Рун хоёр ордон ойрын үед хичнээн их наргиан хөгжөөнтэй байгаа, хамаг амьтан хэрхэн баярлалдаж байгаа зэргийг тэр л ганцаараа үзсэнгүй мэт огт санаанд орохгүй явна. Тийнхүү хүмүүс түүнийг улам ч зөнөгшив гэж дооглоно. Ганц баярлалтай нь, Жя Лянь хийгээд Дай Юй буцаж ирсэн явдал. Маргааш даруй гэртээ ирнэ хэмээн хүнээр хэлүүлснийг сонсоод сая л Бао Юйд баярлах дүр оров. Учир шалтгааныг нарийн асуугаад, сая Жя Юйцүнь ч хаанд бараалхахаар нийслэлд ирснийг мэдэв. Тэрбээр удаа дараа бодол саналаа айлтгаж байснаа сая л нэг хэрэг нь бүтэж нийслэлд сууж тушаал хүлээхээр ирж байгаа ажээ. Жя Юйцүнь бол Жя Ляньтай төрлийн ах дүүс бөгөөд бас Дай Юйн багш учраас түүнд хань болж ирсэн хэрэг. Линь Рүхайг нэгэнт өвгөдийн онгонд оршуулж алив явдлыг нь аятай дуусгажээ. Жя Лянь энэ удаа ирэхдээ хэрэв өртөө дамжиж явбал дараагийн сарыг гаргахаас наашгүй юм болох байв. Гэвч Юаньчүний баярын чимээг сонсоод шөнө өдөргүй яаран явахад нь санаснаар саад ч учирсангүй тул түргэн иржээ. Бао Юй ганцхан Дай Юйн биеийг асуугаад бусдыг нь нэг их хайхарсангүй.

Хүлээж ядсан маргааш нь үд хэвийхэд үнэхээр Лянь Эреэ, Линь авхай нар хүрч ирэв. Уулзах үес харилцан баяр гуниг хосолж, нэгэн зэрэг уйлалдаж төдөлгүй тайвширцгаав. Бао Юй, Линь Дай Юйг ажиглахад улам ч гоё сайхан болжээ. Тэрбээр, баахан бичиг авчран, байраа яаран цэвэрлэж, юмаа янзлан, бийр цаасны зүйлийг Бао Чай, Ин Чүнь, Бао Юй нарт түгээн өгөхөд Бао Юй бас умрыг төвшитгэгч Жюань вангийн бэлэглэсэн заартай сувдан эрхиэ Дай Юйд дурсгав. Тэгтэл цаадах нь: “Хэн нэгэн бузар эрийн гар хүрсэн юмыг авахгүй” гэв. Бао Юй аргагүйдэн эрхиэ буцааж авсныг үл өгүүлэн өгүүлэх нь:

Жя Лянь ирснээсээ хойш уулзах ёстой бүх хүнтэй уулзаж дуусаад гэртээ ороход нь, чөлөө завгүйдээ ихэд тэвдэж байсан боловч холын аянаас ирсэн хүнтэй цаг алдалгүй уулзах ёстой гэж бодсон Фөн Же хүрч ирэв.

Тэрбээр гэрт хүнгүйг ажиглан инээж: “Төрийн нагац ноён танд хүндэтгэлийн баяр дэвшүүлье. Алс холын аян замын тоосонд алжаан зүдэрсэн биз ээ. Өчүүхэн би, өчигдөр дуулснаар, эрдэнийн цогцос энэ өдөр морилж ирэхийг мэдээд, замын тоосыг гөвсүгэй гэж нэгэн хундага сархад бэлтгэснийг зооглон соёрхох ажааму” гэхэд Жя Лянь “За таны хишгийг аймшиггүйгээр хүртэнээ” гэх зуур Пин Эр хийгээд шивэгчин хүүхэн ирж уулзан цай авчрав. Жя Лянь, хөдөө явснаас хойших явдлуудыг сонирхож, Фөн Жэгийн чилж зүдэрснийг дуулаад өрөвдөв. Фөн Же:

-Би яаж эдгээр явдлыг хариуцаж чадах билээ. Үзсэн сурсан бага, хэл ам ядуу, санаа сэтгэл цагаан, “Хүний шийдмээр цохисныг зүүтэй зүйрлэж” үздэг, хүний хоёр сайхан үгийг даахгүй зөөлөн сэтгэлтэй, ялангуяа хэрэг явдлыг зүгээр өнгөрөөхгүй мөртөө зүрх багатай, Тайтайгийн бие баахан ийм тийм гэвэл айгаад унтаж чаддаггүй хүн. Би хэдэн удаа хүчлэн маргасанд Тайтай зөвшөөрөхгүй мөртөө намайг амрыг бодож, сурах дургүй гэнэ. Намайг зүрхээ гартаа барьж байхыг хэн мэднэ. Илүү нэг ч үг дуугарахгүй. Илүү нэг ч алхам дураар гишгэхгүйг хичээнэ. Манай гэрийн энэ арвин хэрэг мэдэгч найнай нарын алин нь ч тийм хялбар хүн биш гэгчийг чи мэднэ. Жаахан л осолдвол даруй элэг доог болгоно. Жаахан л хэлбийвэл даруй битүү хатуугаар хавирч хадран “Зоосгүй ший үзэн”, “Хүний гараар могой барив”, “Гал дээр тос дусаав”, “Унтарсан галд уриангүй” “Унагасан тосны лонхоо эргэж авахгүй” гэхчилэн хэлдэг… энэ бүхэнд мэргэшсэн улс. Ялангуяа би нас залуу, хүнийг дарах сүргүй тул тэд намайг ойшоохгүй нь зүй ёсны хэрэг. Нэг инээдэмтэй юм боллоо. Нөгөө ордны Жинь Рунгийн бэр үхсэнд Жя Жэнь ах, надаар хэдэн өдөр туслуулах гэж Тайтайгийн өмнө дахин давтан сөгдөн гуйлаа. Би хэдийгээр дахин давтан маргаж татгалзсан боловч Тайтай нар тал харж, зөвшөөрсөн тул аргагүй хүлээн авч хүрч очоод эх адаггүй болтол нь урвуулж орхилоо. Жя Жэнь ах одоо гэмшиж байна гэнээ. Чи маргааш уулзвал, намайг залуу болоод хэрэг явдлыг өнгөрөөсөнгүй. Юунд түүнд найдсан юм бэ гэж миний өмнөөс бурууг мэдүүлж өгөгтүн гэж ярив.

Тэд ийнхүү ярилцаж байтал гадаа хүмүүс ярих чимээ гарав. Фөн Же: “Хэн бэ” гэж асуув. Пин Эр орж ирээд: “Нагац эгч Шян Лин охин дүүг илгээж, надаас нэг үг асуулгасанд би хэлж өгөөд буцаав” гэв. Жя Лянь инээж: 

-Тийм шүү. Би сая нагацынд очсон. Нэг залуу хүүхэнтэй тэнд таарлаа. Сайхан төрснийг нь хэлээд баршгүй. Манайд ийм хүн байгаагүй болохоор нагац эгчээс асуусан. Харин заргалдсан тэр бяцхан охиныг Шян Лин гэдгийг мэдлээ. Тэнэг Шюэ Пань ийм сайхан хүнийг олж татвар болгоод, заадас үсийг нь хагалснаар зэвхий өнгөтэй болжээ. Хайран охин, ёстой гутаалгасан байна лээ гэсэнд Фөн Же ярвайж:

-Сү Жөү, Хан Жөүгаар яваад ирсэн хүн. Их юм үзсэн байх ёстой атлаа бас энэ мэт шинжгүй ховдог байсаар шүү. Чи түүнд төдий дуртай бол хамаагүй. Би Пин эрээр түүнийг сольж авчирвал ямар вэ. Тэр Шюэ авгай гэгч “Аяга доторхоо идэх зуур тогоо өнгөлзөөд байдаг” хүн. Энэ нэгэн жилийн турш Шян Линг олж авч чадалгүй, нагац эгчтэй хэдий маргалдсаныг бүү мэд. Шян Лингийн өнгө зүс сайхан нь бага хэрэг. Явдал учрыг мэдэх нь, бусад охидтой адилгүй. Зан ааш нь амарлингуй дөлгөөн, баргийн эзэн авхайнууд ч түүнд хүрэхгүй тул нагац эгч сая ширхэг будаа засаж гийчин залж, жинхэнэ ёсоор түүнд татвар болгон өгсөн болой. Гэтэл дэмий хагас сар болсонгүйгээр Шюэ Пань түүнийг ардаа хол хаяжээ… гэтэл хоёрдугаар хаалганы зарц ирж: “Лаое их бичгийн гэрт Эр Ег хүлээж байна” гэсэнд Жя Лянь яарч дээл хувцсаа засаад гарав.

-Өнөөхэн нагац эгч ямар учирт тухайлан Шян Линг илгээсэн юм бэ гэж Фөн Жэг асуухад,

-Юуны нь Шян Лин байх вэ, би түүгээр шалтаглаж худал хэлсэн юм. Найнай та бодогтун. Ван Эр бэргэн улам байсаар улам ухаангүй болжээ гэж Пин Эр хэлээд Фөн Жэд дөхөж, тэр мөнгөний хүүг урьтаа ч үгүй, оройтуулаа ч үгүй, яг л Эр Ег байж байхад хүргэж ирсэн. Завшаанаар, би гадаа уулзсан юм. Эс бөгөөс тэр орж ирээд найнайтай шууд уулзсан бол Эр Е ч мэдэхгүйд хүрнэ. Манай Эр Е гэгч буцалж байгаа тосон доторхийг ч шүүрч авах хүн. Хэрэв найнайгийн хувийн мөнгө байхыг мэдвэл тэр одоо улам зоригтой бүрэлгэх бишүү. Иймээс би амжиж ирээд, түүнд хэдэн үг хэлснийг найнай харин сонсчихжээ. Юунд Эр Егийн өмнө Шян Лин ирэв гэж хэлсэний учир нь ийм юмаа гэсэнд Фөн Же инээж: 

-Харин гэм. Эр Егийн чинь гэртээ ирсэнийг мэдэж байж авга эгч юунд учир шалтгаангүйгээр гэнэт гэрийн хүнээ илгээх вэ. Харин энэ монди худлаа хэлсэн байхгүй юү… гэтэл Жя Лянь орж ирэв. Фөн Же хэдий сайн уудаг боловч энэ удаа дураараа уусангүй. Яг ууж суутал Жя Ляний хөхүүл эх Жао мөөмөө орж ирэв. Тэр хөхүүл эхийг ханзан дээр гарч архи уу гэж залсан боловч цаадах нь гарсангүй. Тэгэхээр нь бага ширээ засан, сандал тавьж өгсөнд мама сая суув. Ширээнд нь, ууш зууш тавьж өгөв. Фөн Же:

-Мөөмөд хатуудах байхаа даа. Идэж чадах юм уу даа. Шүдээ хөндөв гээд Пин Эрд: “Өглөө миний хэлж байсан тэр аягатай гахайн мах ялзартлаа сайн чанагдсан, түүнийг мамад өг. Чи цай халаалгуулж авчир гэснээ, эхэд хандаж: “Мөөмөө та хөвгүүнийхээ авчирсан хол нутгийн архийг амталж үзнэ үү” гэж асуув. Жао мама:

-Би уусаан. Харин найнай нэг хундага уух уу. Хэтрүүлэхгүй л бол хамаа вэ дээ. Би архи уух гэж ирээгүй юмаа. Нэг чухал учиртай. Юу ч гэсэн найнай сэтгэлдээ хадгалж намайг бодох болов уу. Манай энэ Эр Е хэлэх нь сайхан боловч хэрэг тулгарвал биднийг мартана. Завшаанаар би чамайг хараахан багаас чинь хөхүүлж, том болгосон. Одоо би ч өтөллөө. Байхаас тэр хоёр хөвгүүн, Та хэрэв баахан анхаарч үзвэл, хүн ийм тийм хэмээн доромжилж чадахгүй. Үүний тухайд би чамаас хэд дахин гуйсан. Чи ч яахав, болно, за гэсэн боловч цөм хоосон болсон. Одоо бас тэнгэрээс өдий их баярын явдал бууж, ирсэн тул хүн хэрэглэхгүй ёс хаа байхав. Ийм болохоор хаашдаа л найнайд хэлбэл, дээр гэж бодсон юмаа. Эр Ед найдвал эцэстээ би өлбөрөхөд хүрнээ гэв. Фөн Же инээж: 

-Мөөмөө, хоёр хөвгүүнийхээ явдлыг надад тушааж болно. Хар нялхаас нь хөхүүлж өсгөсөн хөвгүүнийхээ занг та мэдэхгүй юү. Өөрийн арьс махаа, хамаагүй хүний бие дээр наадаг юм. Жао мөөмөөгийн хоёр хүүгийн хувьд хэнээс ч доргүй гээд Жя Ляньд хандаж, чи тэднийг харж хандаж байхад хэн чамайг болохгүй гэж хориглох юм бэ, гэтэл хэрэггүй хүний, хүнийг л харж хандах юм. Би буруу юм яриагүй шүү. Бидний “Хүний хүн” гэснийг чи харин “Өөрийн хүнтэй” адилаар үздэг… гэтэл хөхрөлдөв. Жао мөөмөө чанга хөхөрсөнөө залбирч:

-Үнэн цагааныг ялгадаг хүн одоо нэг гарч ирлээ. Хүнийг өөрийн, хүний гэж ялгадаг өөдгүй зан манай Эр Ед харин байхгүй шүү. Бурхан сэтгэлтэй, чих зөөлөнтэй хүн болохоор хүмүүст үгүй гэж хэлж чаддаггүй юмаа гэхэд нь Фөн Же инээж: 

-Тийм биш. Манай бүсгүйчүүдэд бол тэр сүрхий чангарахаас биш “Өөрийн хүндээ” бол өндгөө дарсан шувуу гэв. Мама:

-Найнай өөрийн санаагаар хэлж байна. Би тун их баярлав. Тэр сайн архинаас чинь нэг хундага ууя. Одоо нэгэнт найнайд хэлсэн тул зовох юмгүй боллоо гэв.

Жя Лянь баахан эвгүйцсэн байдалтай, хуурмагаар инээж: “Та нар хэрэггүй юм, битгий чалчиж байгаач. Алив будаагаа түргэн аягал. Би бас Жэн даегийн тэнд очих ажилтай шүү” гэсэнд Фөн Же: “За чи гол явдлаа битгий мартаарай. Сая чамайг Лаое дуудаж юу гэсэн бэ” гэж асуув. Цаадах нь: “Төрхөмчлөх явдал аа” гэв. Фөн Же: “Төрхөмчилж ирэхээ гарцаагүй тогтоов уу” гэж асуухад нь: “Хэдийгээр арван хувь тогтсонгүй ч найм есөн хувь болжээ” гэв. Фөн Же:

-Үнэхээр дээд эзний хишиг юмаа. Эрт урьдын үлгэр түүхэнд гараагүй өршөөл байхаа гэхэд Жао мөөмөө:

-Тийм байхаа. Би нэгэнт зөнөсөн хүн. Ойрноос л олноороо төрхөмчилнө гэж ярилцахыг сонссон боловч дэмий нэг их анхаарсангүй. Өнөө бас төрхөмчилнө гэх нь ямар учир вэ гэсэнд Жя Лянь:

-Эцэг эх, үр хүүхдийн сэтгэл гэгч дээр, доорын ялгалгүй цөм нэгэн адил тул дээд эзэн, түмэн иргэний энэ сэтгэлийг бодож, элбэрэл журмыг тэргүүнд тавьж байна. Дээд эзэн өөрийн биеэр эцэг хаан Тай Шан Хуанди, эх хатан Тайхуг өдөр шөнөгүй ачлан хүндлэх боловч бас элбэрэл ачлалыг бүрэн гүйцэтгэж чадаагүй гэж харамсах бөгөөтөл Нан ордны хатад ба охин түшмэд цөм ордонд орж ирээд олон жил эцэг эхээсээ салсан тул үл санах ёсон бий юү. Ялангуяа эцэг эх нь охинтойгоо уулзаж чадахгүй, гэртээ мөрөөдөн санаж суусаар өвчин болбол тэнгэрийн ивээлийг ихэд зөрчих явдал болно. Иймийн тул эзэн хаан, эцэг хаан Тай Шанхуанди ван, эх хатан Тайхуд айлтган, сар бүрийн хоёр буюу зургааны өдөр хатдын төрөл төрөгсдийг ордонд оруулж, амар мэнд эрэхийг зөвшөөрөх болов уу хэмээн гуйв. Үүнд, эцэг хаан, эх хатан ихэд баярлаж, дээд эзний туйлын элбэрэлтэй, аугаа өршөөлтэй, түмэн иргэнд түгээмэл хайртайг сайшааж, богд эзнээс зарлиг буулгасан нь, хатад авхай нарын төрөл төрөгсөд ордонд орвол төрийн ёс дүрэмд хязгаарлагдаж, эх охин, сэтгэлээ уужиртал хэлэлцэхүйеэ бэрх. Иймээс улам их хишиг хүртээхийн төлөө, олон хатад, охид, түшмэдийн ойр төрлүүд, хоёр, зургааны өдөр ордонд орж болохоос гадна алив бат бэх хүрээ хашаатай бөгөөд цэргээр хамгаалсан, дотоод ордонд айлтган төрхөмчлөн харьж яс махны хайр сэтгэлийг гүйцэтгэн, хүний ёсны баяр цэнгэлийг нийтэд хүртээгтүн гэж зарлиг буулгав. Энэ зарлиг буусан хойно хэн хүн баярлаж сүсэглэхгүй яаж байхав. Одоо хатан Жөү Гүйфейгийн эцэг нь төрхөмчилж ирэх тусгай хүрээгээ нэгэнт барьж эхэлсэн болой. Бас хатан Ү Гүйфэйн эцэг Ү Тяньшан бас хотын гадна гарч газар үзэхээр явав. Энэ нь найм есөн хувь болсныг үзүүлж байна гэсэнд мама гээд, -Ум ма ни бад мэ хум! Гээд:

-Харин ийм байсан юм байжээ. Тийм бол манай их хүү бас найнайг угтахаар бэлтгэх бишүү гэсэнд Жя Лянь:

-Үүнийг хэлэх юүн. Эс бөгөөс одоо юундаа яарах вэ гэв. Фөн Жэ:

-Үнэхээр тийм бол би бас нэг их юм үзэх болно. Харамсалтай нь, би хэдэн насаар бага болов. Хорь гучин жилийн өмнө төрсөн бол одоо эдгээр настангууд намайг юм үзээгүй гэж доромжилж чадахгүй болно. Тэр жил тайзү хаан эртний Шүнь хааныг дууриан бүх улсыг тойрсон үлгэрийг хэлбэл, нэг иж бүрэн судраас бас сайхан. Харамсалтай нь, би амжсангүй гэв.

-Аяа, тэр чухам мянган жилд тохиолдохуйяа бэрх завшаан болно. Би тэр үес сая мэдээ орж байв. Тэр үед манай Жя овогтон яг Гу Сугийн Янжөү хавьд онгоцны үйлдвэр ажиллуулж, далайн гармыг засаж янзалж байсан бөгөөд хааныг нэгэн удаа угтахын төлөө, мөнгө зоосыг хэлбэл бараг далайн ус цутгаж байх мэт зарсан… гэтэл Фөн Же:

-Манай төрхөмийнхэн бас нэг удаа ингэж бэлтгэсэн гэнэлээ. Тэр үед миний өвөг, эцэг, олон улсаас хаанд алба барих явдлыг хариуцаж байсан учраас гадаадаас ирсэн хүмүүс цөмөөр манайд зочилно. Гуан Дун, Фү Жянь, Юнь Нань, Жө Жян зэрэг газраар орж ирэх гадаадын онгоцны эд бараа цөм манай гэрт ирж байлаа. Жөү мөөмөө:

-Түүнийг бүгдээр мэднэ. Одоо түүний тухай нэг домог хүртэл байдаг юм. Зүүн далайд хаш дутахад Лусын хаан Жинь Линд ирж ван овогтноос хаш гуйдаг гэдэг юм. Энэ Жинь Лин газрын ван овогтон гэгч нь даруй найнайгийн төрхөмийг хэлсэн юм. Одоо бас Жян Нань газрын Жэнь овогтон гэж бий. Аяа, мөн ч сүртэйсэн. Ганцхан тэднийх хааныг дөрвөн удаа гэртээ залсан юм. Бид хэрэв нүдээр үзээгүй бол одоо хэн итгэх юм бэ. Зоос мөнгийг хог шороо мэт зарсныг ярих хэрэггүй. Дэлхий дээр байдаг юмыг цөмийг нь уул, далай мэт цуглуулсан юм. “Хайран юм нүгэл болно” гэдэг үгийг бүр мартсаан гэж ярив. Фөн Же бүр сэргэж,

-Манай дае ингэж байхыг би олон сонссон болохоор итгэлгүй яахав. Гагцхүү түүний гэр, яагаад тийм баян эрхэм болсныг гайхдаг юм гэсэнд Жөү мама:

-Би найнайд нэг үг хэлье. Тэр чинь, хааны мөнгийг хаанд нь зарж байх төдий юм. Тиймгүй бол хэнийх тийм их мөнгө гаргаж тийм их хоосон сүр бадруулж чадах вэ дээ гэлээ. Тэднийг ийн ярьж суутал Ван Фүрэнь хүн явуулж: “Фөн Же хоолоо идэж дууссан уу” гэж асуулгажээ. Ажил гараад, түүнийг хүлээж байгааг мэдээд гэрээс гарах гэтэл хоёрдох хаалганы зарц ирж: “Зүүн ордны Жинь Рун, Жя Чян хоёр агь ирэв” гэж дуулгав. Пин Эр сав бариад Жя Ляний амыг зайлуулж байтал мөнөөх хоёр ороод ирэв. Тэднээс “Юү гэж явна вэ” гэж асуув. Фөн Же тэдний яриаг дотроос сонсож байв. Жинь Рун:

-Эцэг намайг зарж, авгад ингэж хэл гэж байна. Зүүн, тал нь зүүн хүрээний цэцгийн хүрээлэнгээс баруун хойт үзүүр хүртэл хэмээвэл нийт гурван газар хагас их газар бий. Тэнд хатны төрхөмчлөн ирэх тусгай хүрээлэнг байгуулна гэж ноёнтонгууд зөвлөн тогтсон гэнээ. Зураг төсөл нь маргааш гарна. Авга ирээд ядаргаа нь гараагүй бол манай тэнд очих хэрэггүй. Ажил байвал маргааш өглөө зөвлөлдье гэж байна гэсэнд Жя Лянь инээж: 

-Даегийн сэтгэл миний төлөө чилсэнд би талархаж байна. Намайг анхаарч байгаа учир үгийг нь дагаж би одоо очихоо больё. Яг тэр төлөвлөгөөгөөр хийвэл явдал бага бөгөөд барилга ч түргэн босно. Хэрэв өөр газрыг сонговол яршиг эхтэйгээс гадна эвгүй гэж байна гэж хариад хэл. Ингэж хийх нь маш сайн. Хэрэв ноёд дахиж өөрчилнө гэвэл, даяа сайн ятган хориглож, хэрхэвч өөр газар сонгуулж болохгүй. Маргааш би даегийн амрыг эрж очихдоо дахиж нарийн зөвлөе гэж хэлэв. Жинь Рун яаран “За” гэж хүлээн авав. Жя Чян дөхөж:

-Өнөөдөр Гү Сү газарт очиж багш залж, бага охид худалдан авах, хөгжмийн зүйл, ший жүжигт хэрэглэх хувцас мэтийг худалдан авахад даяа намайг зарсан. Үүнд хэрэг мэдэгч Лай Гуань чиянгийн хоёр хүү, бас Шань Пинрэнь, Пү Гүшю хоёр Шян гунг дагуулан очно.Иймд намайг авга тантай уулз гэсээн гэсэнд, Жя Лянь түүнийг ажин хараад:

-Чи тэр талаар хэр сайн мэдэх хүн бэ. Энэ хэдийгээр их биш боловч дотор нь нилээд нууц газар бий байх… гэсэнд цаадах нь инээж: 

-Хийсээр сурах л хэрэг болжээ гэж хариулав. Жинь Рун, дэнгийн сүүдэрт сэмхнээр Фөн Жэгийн хормойг татсанд, учрыг мэдээд гараа үл мэдэг сэжсэнээ, үл мэдэгч болон инээмсэглэж:

-Чи бас хэрэггүй газар сэтгэл зовно. Дае, хүн хэрэглэх талаар биднээс дээргүй юү. Чи харин түүнийг мэддэггүйгээс айхдаа, бүхнийг мэдсэн хүн гэж байна уу. Хүүхэд ийм их болчихсон. “Гахайн махыг идэж үзсэнгүй ч, гахайн гүйж байхыг үзсэн” гэх нүү. Даяа түүнийг илгээсэн нь түүгээр толгой мэдүүлэх гэснээс биш, түүгээр үнэ ханш хэлэлцүүлэн шаргачинтай харилцуулах гэсэн биш байх. Би ингэж л бодлоо гэсэнд Жя Лянь:

-Тийм байхаа. Би бас болохгүй гэсэн биш, баахан арга бодож ир гэсэн хэрэг байх. Үүнд хэрэглэх мөнгийг хаанаас гаргах вэ гэж асуусанд Жя Чян:

-Өнөөхөн бас түүний тухай ярьсан. Лай Еэ еэгийн хэлэхээр бол нийслэлээс мөнгө аваачих хэрэггүй. Жян Нань газрын Жэнь овогтынд манай таван түмэн лан мөнгийг хадгалж байгаа. Маргааш нэг хуудас мөнгө авах бичиг хийлгэж аваачаад урьтаж гурван түмэн лан гаргаад үлдсэн хоёр түмэн ланг тэндээ хадгална. Хожим цэцэгт дэн, чимэгт зул, өнгө бүрийн орхиул хөшиг авахад, хэрэглэнэ гэсээн гэхэд нь, Жя Лянь толгой дохиод, “Энэ арга харин болноо” гэсэнд Фөн Же, Жя Чиянд:

-Тийм бол надад гайгүй боломжийн хоёр хүн байна. Чи дагуулж явбал чамд тус болж мэднэ гэв. Цаадах нь:

-Би яг авга эхээс хоёр хүн гуйя гэж бодож байсан юм. Санаснаар боллоо гээд инээгээд, нэрийг нь лавлав.

-Нэг нь, Тиян Лиян, нөгөөх нь Тиян Дүн. Битгий мартаарай. Би одоо ажилдаа явлаа гээд Фөн Же гарч одов. Жинь Рун түүнийг дагаж гарч ирээд Фөн Жэгээс: “Авга эх та юү авах вэ. Данс бичээд аг. Таны захисан ёсоор авчирна” гэж сэм хэлсэнд цаадах нь агаарт хий нулимаад “Битгий унгас алдаад бай. Чи юм өгч надад долигонох нь уу, муу хульжин золиг минь” гэж хэлээд явж одов. Дотор Жя Чян:

-Авах юм байвал би авчирч өгье гэсэнд Жя Лянь:

-За битгий нэг их хөөрцөглөөд бай. Дөнгөж ажил хийж эхлүүтээ башир зан сурах нь уу. Юм хэрэгтэй бол захиа бичээд л авчруулчина шүү дээ. За одоо та хоёр явж үз гэв. Тэднийг гармагц хэрэг мэдүүлэгч ирж, гурав дөрвөн хэсэг хүн ирсэн гэв.

-Одоо дотогш хүн оруулах хэрэггүй. Маргааш бол яахав. Би одоо ядарч байна гэж Жя Лянь тунирхав.

Шөнийн гурван цагийн үед Фөн Же ирж амрав. Маргааш өглөө нь Жя Лянь эрт босоод Жя Шө, Жя Жөн нартай уулзаад, тэр даруйдаа Нин Гуофү очиж, настай хэрэг мэдүүлэгч нар, олон жил хамт ажилласан бичгийн хүмүүсийн хамт хоёр ордны газрыг хэмжиж, шинжиж үзээд, төрхөмчилж ирэх хүмүүсийн байрлах орд харшийн зураг төлөвлөгөөг хийж, барилга барих ажилчин олны хийх ажлыг зохицуулав. Энэ үеэс уран дархчуул, мужаан зэрэг хүмүүс бүрдэж алт мөнгө, зэс, тугалга, мод, шороо, ваар, тоосго зэрэг юмсыг тасралтгүй тээвэрлэж эхлэв. Урьтаж Нин Гуофүгийн Хуй Фан Юань хүрээлэнгийн хэрэм хашаа, асар тагтыг нураалгаж, Рун фүгийн зүүн их хүрээтэй шууд залгав. Тэдний зүүн талд байсан зарц албат нарын суудаг бүх байшинг нураав. Тэр үед Рун, Нин хоёр ордон хоорондоо хэдийгээр нэг нарийхан гудамжаар тусгаарлагдаж байсан боловч алБань зам биш, хувийн газар тул нааш цааш явж болж байв. Хуй Фан хүрээлэн угаасаа хойт хэрмийн ёроолоос татаж оруулсан урсгал устай тул одоо дахиж татах хэрэггүй байжээ. Эндэх мод чулуу нь хэрэглэж хүрэхгүй боловч Жя Шөгийн сууж байгаа нь Рун Гуофүгийн хуучин хүрээлэн болох тул түүний доторх хад чулуу, хулс мод, танхим тагт зэргийг цөм нүүлгэн авчирч болно. Ийнхүү үйлдвэл хоёр газар тун ойртож, нэгэндээ нийлж, эд мөнгөнд ч арвитай, бараглавал шинээр нэмж хийх юм ихгүй болно. Энэ бүхнийг хиймэл уул нэртэй нэгэн Хү овогт өвгөн мэргэжилтэн нэг бүрчлэн зураглан төлөвлөөд барьж эхлэв.

Жя Жөн эдгээр ажлыг мэдэхгүй тул гагцхүү Жя Шө, Жя Лянь, Лай Да, Лай Шөн, Лин Жышяо, Ү Шиндөн, Жан Гуан, Чөн Рышин зэрэг хүмүүст тушаан хийлгэв. Шороо овоолон нуур малтаж, байшин барьж, тагт босгож, хулс тарьж, цэцэг суулгах болон засаж чимэглэх ажлыг Хү овогт өвгөн мэргэжилтэн зохион байгуулав. Энэ бүхнийг Жя Жөн холоос харж, чөлөө завандаа энүүгээр тэнүүгээр явж үзэж, ярих хэлэх юм байвал Жя Шө нарт л хэлнэ. Жя Шө бол голдуу гэртээ заларч байх тул бусад нь биеэр очиж хумсын төдий юмыг ч хэлэх буюу их төлөв бичгээр мэдэгдэнэ. Ярьж хөөрөх юм гарвал Жя Лянь, Лай Да нарыг дуудна. Жинь Рун гагцхүү алт мөнгөн сав хийлгэхийг хариуцна. Жя Чян нэгэнтээ тохирсон ёсоор Гү Сүд очихоор явжээ. Лай Да нар ажилчны тоог бүртгэн, данс хараа зохиож барилгын ажлаа хянан шалгана. Энэ бүхнийг нэгэд нэгэнгүй бичихэд бэрх санагдавч товчхоноор хэлбэл наргиан шуугиан, хөгжөөн дүүрэн байсныг үл өгүүлэн өгүүлэх нь:

Эргэн тойронд асар их явдал гарч, Жя Жөн түүний бичиг номыг асуух завгүй байгаа нь Бао Юйд тун ч таатай байв. Харин Чинь Жунгийн өвчин өдөр ирэх бүр хүндэрч байгаад дотроо шаналж байлаа. Өнөөдөр өглөө эрт босоод угаан самнаж дуусаад Жя Мүд бараалхан, Чинь Жунг эргэж очъё гэж бодож байтал гэнэт Мин Янь хоёрдугаар хаалганы халхавчийн араас толгойгоо цухуйлган харж байв. Бао Юй яаран гарч: “Юу болов оо” гэж асуусанд цаадах нь:

-Чинь даяа болохгүй болжээ гэсэнд Бао Юй машид цочив.

-Би өчигдөр орой түүнтэй уулзахад зүв зүгээр байсан хүн, одоо яагаад гэнэт болохгүй болчихов гэж асуусанд:

-Би бас хэлж мэдэхгүй. Өнөөхөн түүний гэрийн өвгөн зарц ирж зориуд над хэллээ гэв. Бао Юй яаран буцаж Жя Мүд хэлэв. Тэрбээр, одоохон итгэлтэй хүн дагуулан оч гээд “Тэднийд очиж сэтгэлийг нь засаад хурдан ир. Саатаж болохгүй” гэж нэмж хэлэв. Бао Юй яаран хувцсаа солиод гарвал тэрэг морь бэлэн болоогүй байв. Танхим дотуур нааш холхихын хамтад тэрэг морь бушуул гэж шаардан бухимдаж байтал арай гэж нэг унаа бэлэн болмогц Ли Гүй, Мин Янь хоёрыг дагуулан яарч тэвдсээр явав. Чинь овогтын үүдэнд хүрвэл, нэг ч хүнгүй тул шууд дотор өрөөнд нь орцгоовол Чинь Жунгийн төрлийн хоёр авга эх, бэргэн, эгч дүүс нь байв.

Энэ үед Чинь Жун хоёр гурван удаа муурч унасан учир орыг нь солиод3 удсан ажээ. Бао Юй хараад тэсгэлгүй орь дуу болон уйлахад Ли Гүй ятган “Болохгүй. Чинь агийн бие муу байгаа тул ханзнаас буулган орыг нь сольжээ. Агь та ингэж уйлаад байх юм бол өвчнийг улам нэмэгдүүлнэ” гэсэнд Бао Юй сая сэтгэлээ чангалан Чинь Жунд ойртож үзвэл, царай нь цаас мэт цайгаад, нүдээ анин дөнгөж амьсгаатай хэвтэнэ.

-Чинь агиа, Бао Юй ирлээ гэж гурав дараалан хэлсэнд цаадах нь дуугарсангүй. Бао Юй: “Би ирлээ, Бао Юй ирлээ” гэж үглэсээр байв.

Чинь Жунгийн сүнс хэзээний биеэсээ салж, цээжинд нь хялгасан төдий амьсгаатай хэвтэхэд, эрлэгийн элч хэзээ мөдгүй гав гинж бариад ирэх гэж байгаа юм шиг санагдуулна. Түүний сүнс юуны очих дуртай байхав. Гэрийн амьдралыг хариуцах хүнгүй гэж зовтол бас Жы Нөнгийн хаашаа явсан юу болсныг мэдэхгүй зовох тул энэлэн шаналан эрлэгийн элч нараас гуйна. Гэтэл тэдгээр элч нар нүүр тал огт харахгүй, харин ч түүнийг “Бичиг ном үзсэн байж учир явдлыг мэдэхгүй байна. Ерийн үгэнд “Эрлэг хаан чамайг шөнийн гурван жинд өгөгтүн гэвэл хэн аймшиггүй таван жин болтол хүлээлгэнэ” гэгчийг мэдэхгүй юү чи. Манай эрлэгийн орон бол дээд доод гэж нэр нүүр харахыг мэдэхгүй. Өнгөт ертөнц шиг найр тал гэж яршиг төвөг байхгүй. Чи энэ бүхнийг мэдэхгүй юү” гэж зандрав.

Ийнхүү маргалдаж байтал Чин Жунгийн сүнс гэнэт “Бао Юй ирэв” гэснийг сонсоод, дахин гуйж “Олон эзэд сахиусан өршөөн хайрламу. Би түр хариад, нэг сайн нөхөртэйгөө уулзаж, нэг л үг хэлээд ирье” гэсэнд, чөтгөрүүд “Юуны чинь сайн нөхөр” гэж асуусанд: “Та бүхнээс нуух юү байхав. Рун фү гүнгийн ач, багын нэр нь Бао Юй гэдэг юм” гэж хариулав. Чөтгөрийн толгойлогч сонсоод ихэд өрөвдөн бага чөтгөрүүдээ хараан хэлсэн нь “Түүнийг дураар тавьж илгээгтүн” гэхэд, та нар миний үгийг авахгүй байсаар одоо хийморь нь мандаж, сүр сүлд нь бадарсан хүнийг залж ирэв. Одоо яадаг билээ” гэв. Олон чөтгөр толгойлогчийнхоо ийн өгүүлэхийг сонсоод сандарч: “Ноён та, саяхан тэр мэт уур омогтой байсан атлаа “Бао Юй” гэгч хоёр үгийг сонсож чаддаггүй байсан ажгуу. Бидний үзэхээр тэр бол ертөнцийн хүн, бид бол эрлэгийн элч. Түүнээс айж юугаа хийнэ” гэхэд чөтгөрийн толгойлогч улам бачимдан үглэж эхлэв. Чинь Жун үхэх үү, сэхэх үү алин болохыг дараах бүлгээс үзтүгэй!

Тайлбар:

1. Фөн Жөү гун-Хааны хатны ордон

2. Зургаан ордон-Хааны хатад амардаг ордон. Гол ордон нэг, бага ордон тав.

3. Орыг нь солиод-Эртний хятадын заншлаар хүн өвдөөд үхэх шахвал, дэвсгэрийг нь сольдог байжээ. Тиймээс орыг нь солилоо гэдэг бол даруй үхэх боллоо гэсэн үг ажээ.