Сахарын хэрэглээ

1. Сахар чихэр гэж юу вэ?

• Сахар хүний амьдралд хэрэгцээтэй 6 гол бодисын нэг болох нүүрс усны 1 хэлбэр буюу энгийн нүүрс ус

• Чихэр, чихэрлэг бүтээгдэхүүнд ордог сахар нь энгийн нүүрс буюу цэвэрлэгдсэн элсэн чихэр

• Сахарыг чихрийн манжингаас цэвэрлэж цагаан элсэн чихэр гаргаж авахаас гадна чихрийн нишингээс цэвэрлээгүйг бор сахар гаргаж авдаг

• Энэ цагаан, бор сахар 2-ын адил тал нь сахарын агууламж, илчлэг чанар нь адил, харин бор сахар амин дэм эрдэс агуулдгаараа дээр ч тийм ч их биш. Бас хиймэл бор сахар байдаг энэ нь цагаан элсэн чихрээс ялгаагүй илчлэг өгөхөөс цаашгүй

• Сахарын зөвлөмж хэмжээ насанд хүрсэн эрэгтэй хүн 30 гр/өдөр, эмэгтэй хүн 25 гр/өдөр байдаг.

2. Сахар биед ороод юу болдог вэ?

• Сахар биед ороод гэдсэнд глюкоз болон задарна.

• Глюкоз цусанд, элэгт, илүүдэл нь биед өөх болон хуримтална

• 1 г сахар 4 ккал илч ялгаруулна. 10 г сахар идэхэд 40 ккал илч болно гэсэн үг

3. Сахар бие ямар ашиг тустай вэ?

• Сахар зөвхөн нормын хэмжээгээр хэрэглэх үед л хүний биед ашиг тустай

• Илчлэг өгнө

• Судсанд бүлэн үүсгэхгүй учраас судас бөглөрөхгүй

• Тархинд тэжээл болно

4. Сахарыг хэтрүүлэн хэрэглэхэд хортой учраас эрдэмтэд эмч нар юу гэж үздэг вэ?

• “3 цагаан хор” түүний нэг нь цагаан элсэн чихэр

• “Амттан бол таашаал нөгөө талдаа тарчлаантай үхэл”

• “Тансаг хэрэглээний амьдрал гашуун төгсгөлтэй”

• “Орчин үеийн донтуулагч”

• “Сахар- донтуулагч хүнсний бүтээгдэхүүн”

• “Амьдралыг аюулд хүргэх хүнс”

5. Яагаад эрдэмтэд, эмч нар сахарыг ийнхүү нэрлэх болов?

• Таргалуулна

• Таргалснаас: Чихрийн шижин, олон байрлалын хорт хавдар: умай, бөөр, бүдүүн, шулуун гэдэс, түрүү булчирхай, хөхний

• Цусанд сахар ихэссэнээс: Чихрийн шижин, мөн л олон байрлалын хорт хавдар: хөх, түрүү булчирхай, нойр булчирхай, бүдүүн, шулуун гэдэс, өндгөвчийн

• Мөөгөнцрийн өвчин

• Кальци, магни, натри, кали, хром дутна

• Амьдралыг богиносгоно

• Үе мөч өвдөх, тулайтах өвчин хүрэх

• Нөхөн үржихүйн эрхтэнд муу нөлөөтэй. Эр бэлгийн эсийн чанар муудаж эрүүл бус үр тогтох, цаашилбал эрүүл бус хүүхэд төрөх

• Тамхины адил хортой

• Элэг өөхөлж үйл ажиллагааны алдагдалд орно

• Харшил, гуурсан хоолойн багтраа, толгой таллаж өвдөх

• Цөс чулуужих

• Нүдний болор цайх

• Яс сийрэгжих

6. Монгол хүн амын дундах илүүдэл жин таргалалтын байдал

7. Хүүхдэд ямар хортой вэ?

• Шүд цоорох, буйлны үрэвсэл

• Оюун ухаан хомсдох, сурлага муудах, хэт сэрэмтгий, эпилепси болох,

• Кальци дутах, үүнээс болж Д амин дэмийн дутал, яс сийрэгжихэд хүрэх

• Хоолонд дургүй болж тэжээлийн бодисын дуталд хүрэх

• Сахар чихэрт донтох

• Өвчин, гадны тааламжгүй орчинд биеийн эсэргүүцэх дархлаа муутгах

• Хэт хөдөлгөөтэй болох, анхаарал муудах эмгэгт хүрэх

• Өсөлтийн гормон үүсэлт муудсанаас хүүхдийн өсөлт муудах

• Хүнсний харшилд өртөх

8. Сахар чихэр ихтэй ямар бүтээгдэхүүнүүд байдаг вэ?

• Элдэв төрлийн цаастай чихэр 65-85% сахартай

• Чихэрлэг гурилан бүтээгдэхүүнүүд 10-с дээш % сахартай

• Жимсний чанамал 100 гаруй %, 2 халбага идэхэд хоногийн сахарын хэмжээ

• Жимсний чихэрлэг шүүс 1 саванд 32-36 г сахартай

• Хийжүүлсэн ундаа 1 банк-д 4-18 ширхэг ёотон

• Шпагетти соус 125 г-д 8 г сахартай

• Кетчуп 50% сахартай

• Хатаасан жимс 5-6 ширхэг 32 орчим г сахартай

• Бялуу жижиг хэрчим 25-30 г сахартай

• Шоколад 1 хавтгай 42 н нь 12.5 г сахартай

• Мөхөөлдөс 120 г нь 17.5 г сахартай

• Хатуу чихэр 1 ширхэг 25-100 г сахартай

• Бохь 1 ш 2.5 г сахартай

• Жигнэмэг 1 хэрчим 25 г орчим сахартай

Ихэнх бүтээгдэхүүний шошго дээр сахартай л гэж бичихээс хэмжээг нь бичдэггүй.

9. Чихэр, чихэртэй бүтээгдэхүүний хэрэглээг яаж багасгах вэ?

• Аажмаар багасгах

• Цэвэр байгалийн бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг болтлоо багасга

• Өдөрт хэрэглэх сахараа хэмжиж аваад түүнээ хэрэглэ

• Дүрэм мөрд 7 хоногийн, эсвэл сарын 1 өдрийг сонгон хэрэглэх, хоолны дараа амттан идэхгүй, амттан байнга хэрэглэдэг бол оронд нь жимс иднэ, зайрмагийг сарын тэдний өдөр иднэ зайрмаг болон чихэрлэг амттан хэзээ ч худалдан авахгүй гэх мэт

• Чихэртэй цай кофе уухын оронд нимбэгтэй эсвэл бусад цай уу

• Хоол амтлагчаас татгалз

• Хүнсний шошгоноос сахар агуулсан эсэхийг заавал уншиж сур.

• Амтлаг зүйл идмээр бол хоолтой хамт хэрэглэ

• Алим, жимсний нухашнаас татгалз

• Тамирчдад зориулсан хүнс ундаанаас татгалз

• Ксилитолыг сахарыг орлуулан хэрэглэ

• Шоколадыг маш багаар хэрэглэ. Цагаан шоколад какаогүй цул чихэр тул бүү хэрэглэ, Хар шоколад какао ихтэй сахар бага тул бусад шоколадыг бодвол хор багатай

• Өдрийн 3-4 хоолноос бүү татгалз. Хоолоо алгасвал сахар их идэх хүсэлтэй болдог

• Согтууруулах ундаанд шар айраг, вино, оргилуун дарс сахар ихтэйг анхаар

• Хүслээ дарахын тулд ус уу, явган яв

• Гурилан бүтээгдэхүүн сахараас гадна тос ихтэй илчлэг ихтэй бүтээгдэхүүнд орно

10. Сахар чихэр илчлэг ихтэй бүтээгдэхүүн

• Ихэнх чихэр 25-140 г хэмжээтэй, 25-100 г сахар агуулсан байдаг

• 5 ширхэг хамгийн бага хэмжээтэй чихэр идэхэд 125 г чихэр, түүний 100 г сахар. 1 г сахар 4 ккал илчлэгтэй болохоор 5 ширхэг 125 г чихэр буюу 100 г сахар 400 ккал илчлэг өгнө. Сургуулийн өмнөх насны хүүхдэд хоногт 1600 ккал илчлэг шаардлагатай. Тэгвэл 5 ш чихэр хоногийн хоолны илчлэгийн 4-ний 1-ийг хангана. Хоолоо хасахгүй учраас энэ хэмжээний илчлэг илүүднэ гэсэн үг. Энэ илүүдэл илчлэг биед өөх болон хуримтална.

11. Хүүхдүүдийг чихэрт донтохоос сэргийлэх ямар арга байна вэ?

• 1 нас хүрээгүй хүүхдийн нэмэгдэл хоолонд чихэр, давс хийхгүй

• Хүүхдэд 5 нас хүртэл цаастай чихэр өгөхгүй, чихэрлэг бүтээгдэхүүний хэрэглээг хязгаарлах

• Бага насны хүүхдэд хоногт 5 г сахарын нормтой

• Сургуулийн насны хүүхдэд 6-8 г

• Хүүхдэд бүх баяраар чихэр өгдөг дадлаа зогсоох. Эх орны үйлдвэрийн оньсон болон бусад тоглоом, ном, хичээлийн хэрэгсэл, зургийн хэрэгсэл, хөгжмийн зэмсэг зэрэг зүйл бэлэглэх

• Эрүүл мэндийн хичээлээр бүх насны хүүхдэд чихрийн хорын талаар хичээл зааж сурталчилгаа хийж байх

• Чихэр их хэрэглэснээс үүсэх өвчин эмгэгийг эрт илрүүлж байх

• Эцэг эхчүүд хүүхдээ чихэрт донтсон эсэхийг мэдэж байх

• Хүүхдээ өвчлөхөд сиропон эм бүү хэрэглэ. Эмч нар ч бага насны хүүхдэд зориулагдсан сиропон эмийг хүүхдэд бүү өг. Өөр маш олон эм байгаа.

12. Цэцэрлэг, сургуулийн хүүхдийн хоол үйлчилгээнд хориглох бүтээгдэхүүн

• Чихэр мөхөөлдөс, шоколад зэрэг энгийн нүүрс ус ихтэй хүнсний бүтээгдэхүүн

• Нийлэг болон химийэн аргаар гарган авсан кремтэй бүтээгдэхүүн

• Байгалийн бус өтгөрүүлсэн сироп ашиглаж үйлдвэрлэсэн бүх төрлийн жүүс

• Бүх төрлийн хийжүүлсэн ундаа

• Төрөл бүрийн нийлэг, химийн аргаар гаргаж авсан хоол амтлагч: вигор, дашида кетчуп гм

• Хайлуулсан элсэн чихэрт дүрж амталсан гурилан бүтээгдэхүүн

13. Цаашид юун дээр анхаарах шаардлагатай вэ?

• Эрүүл биш хүнс гэж албан ёсоор нэрлэх

• Тамхины хорын зиндаанд хүрсэнийг баталгаажуулах

• Сурталчилгааг хориглох шийдвэр шийдвэр хэрэгтэй байгааг анхаарах

• Сахар орсон бүтээгдэхүүний шошго дээр сахарын хэмжээг бичих

• Үндэсний статистикийн газраас Сахарын 1 хүнд жилд оногдсон хэмжээг жилийн эцэс бүрт мэдээлдэг болох

• Сахар орсон бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг багасгах

• Чихрийн импортыг хязгаарлах

• Цагаан идээгээ чихэргүй үйлдвэрлэх

• Чихэр хэтрүүлэн хэрэглэснээс болон амьдралын буруу хэвшлээс болдог ХБӨ удамшдаг тул Чихрийн шижинтэй, ЗСӨ-тэй, даралт ихэсдэг, хорт хавдраар өвдсөн хүмүүс хүүхдүүдээ эдгээр өвчнөөс сэргийлэхэд онцгой анхаарах ялангуяа чихрийн хэрэглээн дээр анхаарах шаардлагатай

Эх сурвалж: Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төв