УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэг өнөөдөр /2017.12.04/ өргөтгөсөн хуралдаан хийж, уг хуралдаанд УИХ-ын экс гишүүд, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга З.Энхболд болон бусад хүмүүс оролцлоо. Тус хуралдаанаар УИХ-д өргөн мэдүүлсэн 37 хуулийн төслүүдийн талаар хэлэлцсэн байна. Тодруулбал, 17 хуулийн төслийг эргэж тодруулах, 12 хуулийн төслийг дэмжих, найман хуулийн төслийг буцаан татах шаардлагатай гэж үзсэн байна. Түүнээс гадна АН-ын бүлгийн хуралдаанаар сүүлийн үед үүсч буй Монголбанктай холбоотой зарим асуудалтай холбогдуулан өргөтгөсөн хурал хийсэн байна. Монголбанкнаас өнгөрсөн 2012-2016 онд хэрэгжүүлсэн бодлого алдаатай байгаагүй гэдгийг АН-ын бүлгийн дарга тодотгов.

Тэрбээр ‘Монголбанкны хэрэгжүүлсэн зарим бодлого алдаатай байсан, ялангуяа Чингис бондын зарцуулалт, үнэ тогтворжуулах хөтөлбөртэй холбоотой зарим асуудлыг улстөржүүлж байгаад харамсч байна. Монголбанкнаас хэрэгжүүлсэн бодлогын өөрчлөлтүүд суурь эдийн засгаа дэмжих мөнгөний бодлого байсан. Харамсалтай нь, эрх баригчид мөнгөний бодлогыг үгүй болгож, төсөвт нэгтгэсэн. Хэрэглээний эдийн засгийг дэмжсэн “Оюутолгой”-н гэрээ хэрэгжиж байсан тэр үед бид дүгнэлт хийх ёстой. 2008-2012 оны эдийн засагт эрүүл дүгнэлт хийхгүйгээр 2012-2016 оны мөнгөний бодлого дээр ийм гоомой дүгнэлт гаргаж болохгүй гэж бодож байна. 2012-2016 он бол эдийн засгийн түүхий эдийн уналтад автсан, хямрал нүүрлэсэн үе байсан. Тиймээс ‘Оюутолгой’-гоос тэлсэн эдийн засгийг бууруулахгүй байх бодлого барьсан. Тиймээс Ардчилсан намаас мэдэгдэл гаргана. Мэдэгдэл гаргахдаа, 2008-2012 оны нийгэм эдийн засгийн нөхцөд байдал ямар байсан, 2012-2016 онд эдийн засаг хүндрэлийн үед АН-ын Засгийн газрын мөнгөний бодлого ямар байсан, 2016-2018 оны хооронд шинээр байгуулагдсан Засгийн газрын бодлого юунд суурилагдаж, ямар үр дүнд хүрсэн бэ гэдэг дээр гол гол дүгнэлтүүдээ гаргана.

Ер нь бол 2010-2014 онд инфляци 13 хувь, 10,2 хувь, 11 хувьтай байсан нь зорилтот хэмжээ болох найман хувиас өндөр байсан. Үүнийг дагасан хэрэглээний эдийн засаг, инфляцийн өсөлт үүссэн гэж үзэж байна. Инфляцийн өсөлтийн 2/3-ийг эрэлтийн, 3/1-ийг нийлүүлэлтийн гаралтай инфляци эзэлж байсан байна. 2010-2012 онд дуустал 75, 21 мянган төгрөгийг иргэдэд олгосон 90 тэрбум төгрөгийн хэрэглээг дэмжсэн бодлого нөлөөлсөн. Энэ үед хэрэглээний барааны импортын үнэ 43 хувиар өссөн эдийн засагт бид очсон. Эдийн засгийн 17 хувийн өсөлттэй байсан 2010-2011 онд Засгийн газарт өрх гэрийн хуримтлал үүсгэж чадаагүй нь бодит үнэн байсан. Тухайн үед жилд дунджаар 34-44 хувиар өсч байсныг Монголбанк бодлогоор бууруулах боломжгүй байсан. Тиймээс үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлсэн.

2008-2012 онд эдийн засгийн тэлэлтэд онцгой нөлөөлсөн нь ‘Оюутолгой’ байсан. ‘Оюутолгой’ Монголын эдийн засагт өсөлт, тэлэлт авчирсан ч гэсэн Монголын хөгжилд саад болж байгаа нь үнэн гэж АН үздэг. ‘Оюутолгой’-ын 34 хувийг тухайн үеийн Засгийн газар 11 хувийн хүүтэй зээлж авсан. Зээлэн дээр хүү нэмэгдсэн өрийг өнөөдөр бид төлж байгааг бодолцох ёстой. Энэ нь өөрөө валютын өсөлтийг нэмэгдэхэд гол үзүүлэлт болсон’ гэлээ.

Мөн АН-ын бүлгийн дарга “Үнэ тогтворжуулах” төсөл Монголын эдийн засагт үр дүн авчирсан. 2016-2018 онд олонхын бүлэг мөнгөний бодлогыг төсөвт шилжүүлснээр эдийн засагт ямар үр дүн авчирсан бэ гэдгийг асуух цаг болсон. Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр,  ‘Чингис’ бондын мөнгө  Монголын бүтээн байгуулалтад зарцуулагдсан, гадагшаа оффшор дансанд гараагүй мөнгө. Чингис бондын хамгийн том хөрөнгө оруулалт бол 80 мянган айлыг орон сууцтай болгож, 200 мянган ажлын байр хадгалж, утааг нэмэгдүүлэхгүй байхад бодитой нэмэр оруулсан. Нийтдээ Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрөөр 3,9 их наяд төгрөг гарсны 2,8 их наяд нь ипотекийн зээл. Үлдсэн 1.1 их наяд төгрөг Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрт орсон байдаг.  Энэ хөтөлбөрөөр шатахууны үнийг тогтвортой барьж чадсан. Мах, гурил, өргөн хэрэглээний  үнийг тогтвортой барьсан бодлогын зардал байсан. Хөгжлийн банкаар авсан 4.9 их наяд төгрөгийн зээл нь дэд бүтэцтэй холбоотой, эргэн төлөлт сайтай зээл байгаа. Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрүүдийн төсөл 98 хувийн эргэн төлөлттэй явж байгаа гэлээ.

Мэдээлэл хийсний дараа сэтгүүлчдийн асуултад хариуллаа.

-Б.Хурцын томилгооны асуудалд дээр АН-ын бүлгийн гишүүд нэгдсэн байр суурьтай байгаа юу. Таныг гишүүн Ж.Батзандан бүлгийн дарга уу, бүлэглэлийн дарга уу гэдгээ шийдэх хэрэгтэй гэж мэдэгдсэн?

-Б.Хурцын томилгооны асуудлаар нийтийн сонсгол хийх нь зүйтэй гэж АН-ын бүлэг үзсэн, энэ байр суурин дээрээ хэвээрээ байгаа. Нээлттэй сонсгол олон нийтэд ил байх ёстой. Яагаад гэвэл нууцын асуудал эрхэлсэн хүний нууцтай холбоотой асуудал яригдаж байна. Ж.Батзандан ямар учиртай тийм мэдэгдэл хийснийг мэдэхгүй. Өнөөдөр би бүлгийн асуудлаар мэдээлэл хийж байна.

-Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах асуудалд АН ямар байр суурьтай  байна вэ?

-Үндсэн хуулийн асуудал дээр АН-ын бүлэг тодорхой илэрхийлсэн. Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай. Гэхдээ ямар хүрээнд Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах ёстой гэдэг дээр санал нэг байгаа. Гэхдээ хэлэлцүүлгийн явцад ямар өөрчлөлт хийх вэ гэдгийг анхаарах хэрэгтэй. Мөн ард нийтийн санал асуулгыг заавал явуулсны дараа Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах эсэх асуудлыг ярих ёстой гэж бодож байна.

-Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр хэрэгжүүлснээр аж ахуй нэгжүүд бага хүүтэй зээл авч, бага хүүтэй зээл аваад банкуудаас валютын нөөцийг их хэмжээгээр авсан учраас валютын ханшийн өсөлтөд нөлөөлсөн гэж МАН-ын бүлгээс тайлбарлаж байгаа?

-Монголбанкнаас төрийн бодлогоор хэрэгжиж байгаа санхүүжилт хийх нь хуулиар зөвшөөрөгдсөн эрх. Энэ хүрээнд хийгдсэн. Монголбанкнаас бага хүүтэй зээл олгосон нь үнэн. Монголбанкнаас бодлогоор дөрвөн хувийн хүүтэй арилжааны банкуудад гаргаж байгааг арилжааны банкууд найман хувиар олгож байгаа. Гэвч өнөөдөр ипотекийн зээл зогссон байна. Яг энэ хэлбэрээр үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрийн зээл олгогдсон. Үүнд валютын ханшийн нөлөөлөл байхгүй. Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрийн хүрэээнд хамгийн том нөлөөлөл үзүүлсэн нь шатахууны үнийг тогтвортой байлгах своп хөтөлбөр байсан. Тухайн үед УИХ энэ хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх ёстой гэсэн өөрийн шийдвэрээ гаргаж, тэр нь төрийн бодлого гэж үзнэ. Төрийн бодлогоор Монголбанк, Засгийн газар яаж эдийн засгийг тогтвортой авч явах вэ гэсэн бодлогын хөтөлбөр байсан гэдгийг эрүүлээр харах ёстой.

Ш.ЧИМЭГ