Наймдугаар сар. Жил, жилийн наймдугаар сар ам­ралт, ажил хоёрын завсар “туйлдаж” өнгөрдөг гэвэл худлаа болохгүй. Төрийн ал­бан хаагчийн өрөөнд эзэнгүй суудал олширч, айл гэрийн хойморт найр наадмын түр­лэг халгисан тийм өдрүүд. Төрийн ордонд гэхэд л нам гүм. Уулзах хүмүүсийн утас унтраастай. “Уучлаарай, хол­богдох боломжгүй байна” гэх үүрэн телефоны автомат хариулт элбэг. Яг үнэндээ ажиллах хүсэл байсан ч ажилд садаа мундахгүй тийм сар.

Харин энэ жилийн найм­дугаар сарын тухайд арай л өөр байх бололтой. Гэхдээ бүх нийтийн ерөнхий дүр зургийн хувьд бус ганцхан Төрийн ордон хийгээд улстөрчдийн хувьд яривал шүү дээ. Учир нь, энэ сарын 10-даас эхлэн ажлаа идэвхижүүлэхгүй бол тэдний хувьд нөхцөл байдал тун хүндхэн тусах юм. Цаг хугацаанд нь амжуулж ча­даа­гүй ажлууд  ар араасаа дараалж, чангаагаад тэр шүү дээ. Наад зах нь, Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах асуудлаар ард нийтийн санал асуулга явуулах тухай саналыг УИХ эцэслэн шийдэх хэрэгтэй. Энэ саналд эцэслэн шийдвэр гаргаж чадахгүй бол ирэх онд Монгол Улс төсөвгүй, төсвийн албан хаагчид цалингүй, тэтгэмжийн мөнгө хүлээгсэд орлогогүй болох магадлалтай.

Яагаад гэхээр өнгөрсөн хаврын чуулганаар эл асуудлыг хэлэлцэх ёстой байсан ч Ардын нам өөрсдийн саналыг тулгаж дарамтлаад, Ардчилсан нам нь адилтай адил гэж гэдийгээд Төсвийн хүрээний мэдэгдэл зүгээр л санал төдийхөн үлдчихсэн хэрэг.

Өөр хоорондоо л улс төр хийж байвал амьдрал болоод байгаа мэт санагддаг тэдний эл тэмцэл монголчуудыг ийнхүү араасаа чирэх хэмжээнд хүрчихээд байгаа нь энэ. Тэгээд ч Сонгуулийн тухай хуулийн өөрчлөлтийг ирэх арваннэгдүгээр сард багтаан эцэслэхгүй бол УИХ-ын 2012 оны сонгууль яг л өнгөрсөн удаагийн сонгуультай адилхан луйвар, бослого хоёроор дүүрэн байна гэсэн үг. Иймд тэд жаахан ч гэсэн шинэчлэл хийх ёстой. Үүний төлөө л ээлжит бус чуулганыг энэ сарын дундуур хуралдуулж, шаардлагатай гэсэн олон асуултад хариулт өгөх тухайгаа УИХ-ын дарга Д.Дэмбэрэл болоод УИХ дахь хоёр намын бүлгийн дарга нар мэдэгдэж байсан.

Гэхдээ Ардчилсан нам гэдийдгээрээ гэдийж, Ардын нам буулт хийхгүй бол ээлжит бус чуулган ч тэр үр дүнгүй болохыг үгүйсгэх аргагүй. Ардын нам чуулганы танхимд Ардчилсан намтай “ноцолдож” байх хоорондоо МАХН-д ч бас санаа тавих хэрэгтэй. Хэдийгээр улсын Дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгч “Монгол ардын хувьсгалт намыг бүртгэсэн нь хууль зөрчөөгүй” хэмээн Ардын намын гомдолд хариу өгсөн ч тэд зүгээр суухгүй нь ойлгомжтой. Иймд энэ сард багтаан улсын Дээд шүүхийн шүүгчдийг бүрэн бүрэлдэхүүнээр нь хуралдуулах хүсэлтийг Ардын намын зүгээс гаргаж мэдэх гэнэ. Ингэснээр Ардын нам, МАХН хоёрын маргаан эрчимжиж, Монголын улс төрд богино зайны хэрнээ урт удаан хугацааны “тулаан” өрнөнө гэсэн үг. Гэхдээ МАХН-ын хувьд энэ сардаа багтаан дотоод бүтцээ шинэчилж, албан тушаалаасаа татгалзсан гурван нарийн бичгийн даргынхаа албыг хэнээр хашуулахаа шийдэх том ажилтай байгаа гэсэн. Мөн орон нутагт үйл ажиллагаагаа өргөтгөж, намын үүрийг байгуулана гэдгийг МАХН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Н.Удвал мэдээлж байв.

Түүнчлэн ээлжит бус чуулганы тов тодорч, УИХ-ын гишүүд танхимд цугларахтай зэрэгцээд Улсын ерөнхий прокурорын газраас хатуухан шаардлага хүргүүлж мэдэх юм. УИХ-ын гишүүн Д.Дондогийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх хүсэлтийг гурвантаа хүргүүлээд байхад Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Одбаяр ганцаараа “Боломжгүй” гэдэг хариултаараа УИХ-ыг төлөөлж тоглоод байгаа болохоор тэр. Арга ядахдаа нийслэлийн Прокурорын газраас УИХ-ын Тамгын газарт “Ямар үндэслэлээр хууль зөрчөөд байгаагаа  тайлбарла” гэдэг шаард­лага хүргүүлсэн. Үүнд нь УИХ-ын Тамгын газар мөн л ээлжит бус чуулган хуралдахтай зэрэгцэж хариу өгөх ёстой. Тэр үед Улсын ерөнхий прокурорын газар болон УИХ-ын дунд эрх мэдлийн томоохон маргаан өрнөх магадлалтай бөгөөд энэ нь Ерөнхийлөгчийг ч татан оролцуулж мэднэ. Учир нь, УИХ удаа дараа хууль тогтоох засаглалын хүсэлтийг үл тоомсорлоод байвал Ерөнхийлөгч бүрэн эрхийнхээ хүрээнд сануулга өгөхийг үгүйсгэх аргагүй. Мөн Д.Дондог гишүүний тухайд бусдыг залилсан гэдэг үндэслэл дээр нь бусдын  нэр  төрд санаатайгаар халд­сан гэдэг зүйл анги нэмэгдэж бол­зошгүй байгаа гэдэг. “Би биш ээ. Манай туслах л миний нэрийг ашигласан” гэж хэлсэн нь түүнд ийнхүү холбогдох хэргийг нэг бус хоёр болгож мэдэх бололтой юм билээ. Ингэснээр УИХ дахь Ардын намын бүлгийн халуун ам бүлээс нэг гишүүн түр хугацаанд УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхээ түдгэлзүүлэхийг үгүйсгэх аргагүй. Улстөрчийг тойрсон маргаан мэтгэлцээн энэ маягаар өрнөхтэй зэрэгцээд ээлжит бус чуулганд давс нэмэх нэг сэдэв бол Тавантолгой. Энэ сэдвийн хүрээнд Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн гишүүд болох Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд хоёрын дунд томоохон үл ойлголцол үүсч мэдэх бус аль хэдийнэ үүсчихсэн байгаа гэдгийг тодотгох хэрэгтэй. Учир нь, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлөөс өгсөн санал, зөвлөмжийг Тавантолгойн баруун Цанхийг хариуцан ажиллах стратегийн хөрөнгө оруулагчийг тодруулахдаа ажлын хэсэг огтхон ч харгалзаж үзээгүй аж. Гэхдээ тэр санал нь Ерөнхий сайд болоод УИХ-ын даргынх гэхээс илүүтэй Ерөнхийлөгчийн талаас гарсан байж. Гэтэл тухайн үед зөвлөж байсан Ерөнхийлөгчийн саналаас тусгах нь битгий хэл 36 хувьд нь эзэн суух ялалт байгуулаад байгаа Монгол, Оросын консерциум гэгч хаанаас гараад ирснийг ч нууцалж буй. Ийм нөхцөлд Ерөнхийлөгчийн зүгээс зөвлөхүүдээрээ дамжуулж, тодруулга хийх шаардлага тавихын зэрэгцээ Тавантолгойн тендерийг задлах санал гаргаж мэднэ. Энэ санал зөвхөн Ерөнхийлөгчийн зүгээс ч бус Өмнөд Солонгос болон Японы талаас ч гарч буй. Иймд Ерөнхий сайдын хувьд УИХ болоод Ерөнхийлөгчийн өмнө, олон улсын хөрөнгө оруулагчдын өмнө Засгийн газрын шийдвэрийг хэрхэн зөвтгөх нь энэ наймдугаар сарын сюрприз байх биз ээ. Ямартай ч энэ наймдугаар сар улс төрийн маргаан мэтгэлцээнээр дүүрэн, улстөрчдийн эрх ашгаа хамгаалах гэсэн тэмцэл эрчимжсэн тийм сар байх нь дамжиггүй. Ийм ч учраас Ардчилсан нам болоод Ардын намын удирдлагууд бүх шатны ажилтнуудаа наймдугаар сарын 10-ны дотор ажилд нь оруулж, үйл ажиллагаагаа эрчимжүүлэх тушаал өгсөн биз ээ.