Үнэндээ бол 2016 оны зургадугаар сарын 29-нд болсон УИХ-ын сонгуульд Ардчилсан нам дөнгөн данган бүлэг байгуулах хэмжээний суудал авна чинээ хэний ч санаанд буугаагүй юм. Гэвч 16 жилийн өмнөх түүх давтагдаж, МАН 65 суудал авснаар Засгийн газрыг тэргүүлж, есхөн суудалтай хоцорсон ардчилагчид намаа шинэчлэх аянд гарснаар шинэ оныг угтах боллоо.

2016 оны УИХ-ын сонгуульд 12 нам, гурван эвсэл, бие даагч нийлсэн 636 нэр дэвшигч, 2012 оны УИХ-ын сонгуульд 11 нам, хоёр эвсэл, 600 орчим нэр дэвшигч өрсөлдсөн нь оролцооных нь байдлаар харьцуулахад нэг их зөрүүгүй ч парламент дахь төлөөллийн харьцаа нь газар, тэнгэр шиг хол тусна. Тодруулбал, 2012 оны УИХ-ын сонгуульд Ардчилсан нам нийт сонгогчдын 40 гаруй хувийн санал авснаар парламентад 33 суудалтай болсон бол МАН 30 гаруй хувийн итгэл хүлээснээр 26 суудал авч байв. Үлдсэн суудлыг УИХ дахь МАХН, МҮАН-ын Шударга ёс эвслийн бүлгийн 11, ИЗНН-ын нэр бүхий хоёр гишүүн, бие даагч гурван гишүүн тус бүр бүрдүүлсэн.

Харин өнөөдөр УИХ-д хоёрхон намын бүлэг, нэг бие даагч, МАХН-ыг төлөөлсөн ганц гишүүн ажиллаж байна. Нийт сонгогчдын 30 гаруй хувь нь Ардчилсан намд итгэл хүлээлгэсэн байтал УИХ-д ердөө есөн гишүүн төлөөлж, 50 гаруй хувийн санал авсан МАН 65 суудалтай суугаа нь холимог тогтолцоог “устгасан”-ы үр дүн юм.

Мажоритар тогтолцоо савладаг, сонгогчдын саналыг бүрэн төлөөлдөггүйг мэдсээр байж, Сонгуулийн хуульд өөрчлөлт оруулан, тойргийг өөрсөддөө зориулж зуран, мандатынх нь тоог өөрчилсөн зэрэг нь Ардчилсан намыг ялагдалд хүргэсэн гол шалтгаанууд юм.

40000-60000 гаруй сонгогчтой Говь-Алтай, Булган зэрэг аймагт нэг мандат ногдуулчихаад Хэнтий аймгийг зөвхөн эзэн Чингис хааны нутаг гэсэн үндэслэлээр мандатыг нь гурав болгосон тухай тайлбар нь Ардчилсан намынхныг шившиг л болгож харагдуулснаас үндэслэлтэй гаргалгаа болоогүй. Багануур дүүргийг дөрвөн хэсэг тасалж хаячихаад “УИХ-д дөрвөн гишүүн танай дүүргийг төлөөлнө” гэж домог ярих нь үнэн хэрэгтээ мулгуй үйлдэл байлаа. Хүн амын тоо, нутаг дэвсгэрийн хэмжээ, газар зүйн байршил зэрэг олон зүйлийг харгалзан үзэж, мандатын тоог тогтоож ирсэн жишиг УИХ-ын сонгууль болохоос нэг сарын өмнө эрх баригч хүчний бяраар эвдэгдэж, зурагдсан.

Харин төлөөс нь зөвхөн УИХ-ын сонгуулийн ялагдлаар цэг тавьсангүй, аймаг, нийслэлийн Иргэдийн хурлын төлөөлөгчийн сонгуульд давхар бут цохиулав. Нийслэлийн Иргэдийн хурлын төлөөлөгчөөр 45 хүн сонгогдсоны 11 нь Ардчилсан намаас нэр дэвшигчид бол 34 нь зөвхөн МАН-аас өрсөлдсөн нэр дэвшигчид байлаа. Улс төрийн гуравдагч хүчнүүдээс хэн нь ч нэг суудал авч чадаагүй. Аймгуудын тухайд мөн л МАН хавтгай ялалт байгуулсан.

Сонгуулийн энэхүү үр дүнг нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч асан Э.Бат-Үүл “Улс төрийн цунами боллоо” гэж тодорхойлсон нь бий.

Аравдугаар сард болж өнгөрсөн Сум, дүүргийн Иргэдийн хурлын төлөөлөгчийн сонгууль Ардчилсан намынхны хувьд ялагдлын “шок”-ноосоо гарч амжаагүй үед болсон хамгийн хүнд тулаан байсан ч 100 гаруй сум, нийслэлийн гурван дүүрэгт ялснаар намынхаа шинэчлэлийг эхлүүлэх хүч тамиртай болж авсан гэж хэлж болно.

Сөрөг хүчний үүрэг гүйцэтгэх үедээ ч орон нутагт хөлөө алдаж үзээгүй МАН энэ сонгуульд дахин ялалт байгуулснаар хууль тогтоох байгууллагаасаа эхлээд нутгийн өөрөө удирдах байгууллага нэг намын гарт төвлөрөөд байна. Гэхдээ хоёр намын тулаан дуусаагүй, хэдхэн сарын дараа болох Ерөнхийлөгчийн сонгууль хүлээж байна.

Г.ДАРЬ