Яг зургаан сарын өмнө британичууд Европын холбооноос гарахаар санал нэгдэв. Олон улсын валютын сангийн мэдээллээр “Их долоо”-гийн орнууд дундаас эдийн засаг нь хамгийн хурдацтай өсч буй улс нь Британи. Британийн үнэт цаас Европт хамгийн амжилттай яваа. Ажилгүйдлийн төвшин буурч байгаа. GSK, AstraZeneca, Lidl, McDonald’s, Google, Wells Fargo гээд томоохон компаниуд Британид их хэмжээний хөрөнгө оруулахаа зарласан… Энэ мэт эдийн засгийн үр өгөөж ихтэй чухал гишүүнээ алдах нь Европын холбоонд том цохилт, том гарз болох нь гарцаагүй. Дэлхийн эдийн засагт ч асар их хохирол учруулж мэдэх сөрөг үр дагавартай гэдгийг Brexit-ийн асуудал дөнгөж сөхөгдөж эхлэх үед G20-ын орнуудын Сангийн сайд нар чуулахдаа хүлээн зөвшөөрсөн юм. Их Британи Европын холбооноос гарснаар угаас хэврэг байсан Европын холбоо задрах эхлэл тавигдаж буйг ч тэд үгүйсгэсэнгүй.

Brexit гэдэг нь BRITAIN – Британи, EXIT – гарах гэсэн үгийн товчлол бөгөөд одоо олон нийтийн дунд ердийн нэг хэллэг болжээ. Өмнө нь Грек улс Европын холбооноос гарах тухай санал хураалт явагдаж байхад мөн л Grexit гэх “нэр томъёо” гарч байлаа.

Европын холбооны төсвийн 5,8 хувийг дангаар бүрдүүлэгч, энэ үзүүлэлтээрээ Германы дараа хоёрт ордог, бусад гишүүн орнуудаас хоёр сая ажиллах хүч авч ажиллуулдаг Британийн Нэгдсэн вант улс Европын холбоог орхих тухай асуудал тус улсын Тусгаар тогтнолын намаас эхтэй юм. Ерөнхий сайд асан Дэвид Камерон 2015 оны сонгуулийн өмнө амласан ёсоор Тусгаар тогтнолын нам болон Консерватив намын улс төрчдийн зүгээс гаргасан Европын холбооноос гарах тухай саналыг авч хэлэлцэх болов. Ингэхдээ ард иргэдээсээ асуух нь зүйтэй гэж үзэж, санал хураалт явуулахаар болсон билээ. Шийдвэр гаргах төвшинд энэ асуудлыг Тусгаар тогтнолын намаас гадна Консерватив намын тал хувь, Хөдөлмөрийн намын зарим гишүүд дэмжиж байжээ.

Зургадугаар сарын 23-нд Британи даяар явуулсан санал хураалтад оролцсон иргэдийн 52 хувь нь Европын холбооноос гарах, 48 хувь нь үлдэх санал өгсөн юм. Үүнд нийт иргэдийн 71,8 хувь буюу 30 сая гаруй хүн оролцсон нь 1992 оны сонгуулиас хойшхи хамгийн өндөр ирцтэй санал хураалт болжээ.

1975 онд британичууд Европын холбоонд үлдэх эсэх санал асуулгад “үлдэнэ” гэж хариулсан. Харин энэ удаад “үгүй” гэсэн нь хэд хэдэн шалтгаантай. Европын холбоо тэр үеийнхээс өөрчлөгдсөн, Британийг Европын холбоо удирдах болсон, бизнесийн салбарт чөдөр тушаа болсон хэтэрхий олон дүрэм журам мөрдүүлдэг, жил бүр олон тэрбумыг Европын холбоонд төлдөг ч эргээд ирэх өгөөж багатай /Британийн Эрдэнэсийн сангийн судалгаагаар тус улсын Европын холбоонд 8,8 тэрбум фунт төлсөн байна/ зэрэг шалтгаанаар тэд хөгшин Европын нэгдлээс гарч, өөрийн замаар явахыг хүсчээ. Түүнчлэн “өөрийн нутаг дэвсгэр дэх хэргийг өөрөө мэдэх”, хилийн хяналтыг бүрэн гартаа оруулах, чөлөөт шилжилт хөдөлгөөнийг хязгаарлах, товчхондоо бол “Европын Нэгдсэн улс”-аас туурга тусгаар байхыг тэд хүсч байгаа юм.

Brexit-ийн санал хураалтыг барууны олон хэвлэл эх орноо, уугуул иргэдээ дээдэлсэн, хамгаалсан шийдэл гэж зураглаж байгаа ч шинэ ерөнхий сайд Тереза Мей Британийг “чөлөөт худалдааны дэлхийн лидер” байлгах чиг зорилготой гэдгээ тод илэрхийлсэн билээ.

Санал хураалтын дараах өдөр ерөнхий сайдын албанаас огцорсон Дэвид Камероны адилаар Тереза Мэй ч мөн Европын холбооноос гарахын эсрэг байр суурьтай байсан. Гэхдээ тэр ард түмний хүсэл зоригийг хүндэтгэн дагана гээд, “Brexit бол Brexit л гэсэн үг” хэмээн мэдэгдсэн билээ. Brexit-ийн үйл явц бүрэн дууссан ч маргаантай асуудлууд байсаар л байх болно. Ялангуяа Британийн компаниуд Европын холбооны орнуудад хэрхэн бизнес явуулах, мөн Европын бусад гишүүн орны иргэд Британид ажиллах, амьдрах асуудлыг зохицуулах ярвигтай асуудалд тэр санаа чилээж байгаа гэнэ.

Brexit-ийн үйл явц наанадаж хоёр жил үргэлжилнэ. Лиссабоны гэрээ гэх Европын холбооны үндсэн баримтын 50-р зүйл ангийн дагуу Их Британи бүрэн тусгаарлах юм. Тэр хүртэл Британи Европын холбооноос гаргасан хууль, дүрэм журмыг даган мөрдөх боловч шийдвэр гаргах төвшинд оролцохгүй ажээ.

С.ШҮР