Дэлхийн урлаг соёлын акаде­мийн байнгын гишүүн, зохиолч, яруу найрагч бичгийн сод туурвигч Дамдинсүрэнгийн Урианхай энэ сарын 2-ны өдөр БНСУ-ын Гвоньжу хотноо болсон “Азийн өглөө” утга зохиолын анхдугаар фестивалиас “Азийн тэргүүн найрагч” цол хүртжээ.

Яруу найрагч Д.Урианхайд уг шагналыг олгох болсон үндэслэлд, “Асар хурдацтай хувиран өөрчлөгдөж буй дэлхий ертөнц, хүний амьдралын элдэв үзэгдлийг уламжлал, шинэчлэлийнх нь харьцаанд яруу найргийн хэлээр төгс илэрхийлсний учир…”хэмээн дурдсан байна.

Шүүгчдийн бүрэлдэхүүнд фестиваль зохион байгуулах комиссын гишүүн, Солонгосын орчуулгын уран зохиолын холбооны тэргүүн, Парисын их сургуулийн хүндэт профессор зэрэг хүмүүсээс гадна Нобелийн шагналт Нигерийн яруу найрагч Воле Шойинка байсан юм. Яруу найрагч Д.Урианхайд ‘Азийн тэргүүн найрагч’ хэмээх нэр хүндтэй шагналыг дагалдуулан 20 сая вон гардуулсан байна.

Д.Урианхай гуайтай утсаар холбогдож мэдээлэл авахад “Би эх орондоо энэ сарын 5-нд ирлээ. БНСУ-ын Соёлын яам, Азийн соёлын төвтэй хамтран анх удаа Азийн утга зохиолын анхдугаар фестивалийг энэ сарын 1-4-ний өдрүүдэд зохион байгууллаа. Азийн соёлын төв нь Азийн орнуудын утга зохиолыг судлаад, утга зохиол, яруу найргаараа тэргүүлэх дөрвөн орныг тодруулжээ. Уг эрдэмтдийн судалгаагаар Монгол, БНХАУ, БНСУ, Иран гэсэн дөрвөн орон шалгарсан. Анхдугаар фестивалийн үеэр Англи, БНСУ, Франц улсын Ази судлаачдын зүгээс тус бүр нэг, нэг тусгай зочныг урьсан. Тэдгээр зочид дунд би уригдсан юм. Шалгарсан дөрвөн орны яруу найрагчдаас олон материал шаардаж, шүүгчид шүүсний дараагаар “Азийн тэргүүн найрагч” цолыг монголын яруу найрагчид олгосон юм. Энэ цолыг Монголоос болон Азиас анх удаа хүртлээ. Азийн яруу найргийн анхдугаар фестивалиас Азийн зохиолч, яруу найрагчдын тунхаг бичгийг анх удаа гаргасан” гэдгийг хэллээ.

Ингээд бид “Д.Урианхай судлал академи”-ийн гүйцэтгэх захирал Г.Ариунчимэгээс зарим зүйлийг тодруулсан юм.

-Яруу найрагч Д.Урианхай “Азийн тэргүүн найрагч” цолыг хүртжээ. Азийн яруу найргийн анхдугаар фестивалийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгч болох уу?

–Азийн соёлын төв БНСУ-д байрлаж, үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Тус төвөөс энэ жил Азийн хэмжээнд Нобелийн шагналтай энэ тэнцэхүйц яруу найргийн наадмыг анх удаа зохион байгуулж, шагналыг гардуулахаар болсон. Бидний зүгээс анхдугаар фестиваль руу Д.Урианхайн шүүмж судлалынх нь хэвлэлтэд гарсан 10 орчим материалыг англи, солонгос хэл рүү орчуулж илгээсэн юм.

-“Д.Урианхай судлал академи”-ийг анх хэдэн онд байгуулав. Академийнхаа үйл ажиллагааг танилцуулна уу?

– ‘Д.Урианхай судлал академи’-ийг 2011 онд байгуулсан. Яруу найрагч Д.Урианхайн зохиолууд судалгааны эргэлтэд маш их орж, судлаач шүүмжлэгчдийн дунд маргаан дэгдээж байдаг.  Одоогоос таван жилийн өмнө Д.Урианхай багшийн “Инээд шиг хуучин хүний амьдралд” хэмээх нэг шүлгийн номыг Франц улсад анх удаа хэвлүүлсэн. Энэ номыг сүүлийн үеийн дэвшилтэт технологиор, тусгай боловсруулсан цаасан дээр гангаар барлаж хийсэн. Нэг шүлгийн номыг зөвхөн 50 хувь хэвлэж, олон улсад ‘элит’ хэмээн хүлээн зөв­шөө­рөгдсөн хаадын номын сангуудад тусгайлан дурсгасан байдаг.

Мөн Д.Урианхай багшийн шүүмж судлалаар хоёр том боть хийхээр төлөвлөж байна. Уг ботид сүүлийн үеийн 20 орчим яруу найргийн шүүмж багтсан. Тэр дундаас зохиолч Г.Аюурзана, доктор Д.Галбаатар, судлаач П.Батхуяг зэрэг хүмүүсийн шүүмж болон дэлхийн бусад орны зохиолчдын хэвлэсэн материалаас сонголт хийнэ. Манай академиас Д.Урианхай гуайн бүтээлийн 10 боть гаргах гэж байна. Үүний эхний хоёр ботид яруу найргийн 11 ном нь багтсан байх жишээтэй.

-Д.Урианхайн зохиол, шүлгүүд дэлхийн хэчнээн орны хэлнээ орчуулсан байдаг вэ?

-Яруу найрагч Д.Урианхайн яруу найргийн бүтээлүүдийг дэлхийн 10 гаруй орны хэл дээр орчуулсан байдаг. Ихэнх нь Европын Франц, Герман, Англи, Орос, Унгар, Македон зэрэг орнуудад бий. Азийн БНСУ, Хятад, Тайвань, Япон болон Өвөр монголд монгол бичгээр яруу найргийн хоёр, үргэлжилсэн үгийн дөрөв гээд цөөнгүй бүтээл хүрсэн. Яруу найрагч Д.Урианхай энэхүү шагналыг хүртсэнээр Монголын зохиолчдын байр суурь дэлхийд гарч ирснээрээ илүү ач холбогдолтой. Д.Урианхайн хувьд Монголын яруу найрагт модерн, авангард, фостмодерн гэх мэт барууны чиглэл урсгалыг түлхүү оруулж ирсэн гэдгийг шүүгчид үнэлсэн. Ингэснээр Монголын утга зохиол дэлхий нийтийн утга зохиолын жишигт хүрсэн гэдэгт үнэлж буй явдал юм.

А.Сүрэн