Гадаадынхан мон­гол­чуу­дыг алтан дээр суусан гуйл­га­чин хэмээн доош нь
хийдэг. Бид­ний монголчууд суусан алтаа хөдөлгөөд тэдэнтэй адил­­хан
хөрөнгөтэй болж авъя гээд Оюутолгойн ордоо ашиг­лах боллоо. Гэтэл
“Айвен­­хоу Майнз”-ын Р.Фрийд­­­ланд гэдэг дэлхийд зартай шилийн сайн
эрд алдчихваа.

УИХ-аас өнгөрсөн онд Кон­цессын хуулийг шинээр ба­тал­лаа. Автозам тавих
Кон­цес­сын олон улсын нээлттэй тен­дер зарлалаа. Хууль нь шинэ,
Кон­цессын тендер нь анхных. Гэ­тэл өнөөх гайхал Р.Фрийд­ланд ороод
ирлээ. Олон улсын хэм­жээнд мөр­дөгд­дөг хууль дүр­мийг яадаг юм гэж
уландаа гиш­гэж үзэж явсан тэр гайхал ороод ирэ­хээр Монголын хууль
дүрэм ном ёсоороо хэрэгжихэд тун бэрх болж эхэлдэг дээ…

2010 оны гуравдугаар са­рын 1-нээс хүчин төгөлдөр хэ­рэгжиж эхэлсэн
Концессын хууль гарснаар, хөрөнгөтэй ком­­пани халааснаасаа мөнгөө
гаргаж хар замыг манай улсын хэ­рэгцээт газар барих, барь­сан замаараа
давхисан маши­наас төлбөр авч гаргасан зард­лаа нөхөөд дээр нь ашиг
олох, эцэст нь хэдэн жилийн дараа Монгол Улсын төрийн өмчид шил­жүүлэх
эрх зүйн орчин нээгд­сэн юм.

Төрийн өмчийн хороо, ЗТБХБЯ хамтран Өмнөговь айм­­гийн Гурвантэс сумын
ну­тагт Нарийнсухайт-Шивээ­хү­рэн чиглэлийн хатуу хучилт­тай 57 км
автозамын “Барих-Ашиг­лах-Шилжүүлэх” төрлийн кон­цесс олгох нээлттэй
тендер зар­ласан байна. Нээлт­тэй тендерт Монголын үн­дэсний компани
“Мон­роуд”, Монгол-Хонконгийн хам­тарсан “Чаннел гоулд лими­тед”
ком­пани, Р.Фрийд­лан­дын “Айвен­хоу Майнз”-ын охин компани “Саус­гоби
сэндс” орол­цов. Энэ оны гуравдугаар сард бол­сон эхний
шалга­руу­лал­­таас Концесс олгох тенде­рийн шаардлагыг хангаагүй
“Саус­гоби сэндс” хасагдаж нө­гөө хоёр компани нь дараагийн шатанд
шалгарчээ.

Шалгаруулалтын дараа Ардын намын аураг орд ха­виар Р.Фрийдландын
компа­нийг унагасан /уул нь өөрөө уна­сан/ Төрийн өмчийн хо­рооныхныг
зэм­лэсэн яриа гар­чээ. “Саус­го­би сэндс” ком­пани нь урдчил­сан
нэгдүгээр шатанд хасаг­дах байтугай, урьдчилж тохи­ролц­сон ёсоор
тендерт ялах ёстой юм байж. Ялсныхаа да­раа Монголын “Моннис”
ком­пани­тай хам­тарч мөнгө босгох, бос­госон мөнгө нь Монгол Ар­дын
намын ирэх оны сон­гуульд зарцуу­лаг­дах учиртай байж. Энэ прог­раммын
зохиог­чид Сү.Бат­болд, Су.Батболд, Ч.Хүрэл­баатар юм байх.

Тендерийн хоёр дахь шат­ны шалгаруулалт зургадугаар сард болж 20-ны өдөр
“Мон­роуд”, “Чаннел гоулд лимитед” ком­панийнхан хуулийн дагуу бичиг
баримтаа өгөхөөр Тө­рийн өмчийн хорооны байранд иржээ. Гэтэл өмнөх
шатанд ха­­сагд­чихсан “Саусгоби сэндс”-ийн төлөөлөгчид гэнэт дайран орж
ирээд “Шалга­руу­лалтад орол­цоно, бичиг баримтаа өгнө. Төрийн өмчийн
хорооны тө­лөөл­сөн гишүүд нь аль нь вэ, тэдэнтэй ярина”  гэж нээлт­тэй
үйл ажиллагааны үеэр нээлт­тэй даналзжээ.  Энэ нь Ардын на­мын аураг орд
ха­вийн яриа үнэн болохыг нэ­гэнтээ батал­сан хэрэг болж. Хоёр дахь
ба­талгаа болсон үйл явц тэр до­роо өрнөсөн нь Концесс олгох тендерийн
комисс “Саусгоби сэндс” ком­панийн материалыг хү­лээн авсан явдал байв.
Гэвч тус ком­панийн бичиг баримт ду­­туу байсан учраас комис­сын­­хон
дахиад хасахаас өөр арга байсангүй. Ямарч болов “ноё­ны бөх” уналаа.
Гэтэл Мон­­го­лын бадарчин баярлах бо­лоогүйн үлгэр болж Төрийн өмчийн
хорооны ажилтнаар зүүнээ, Үндэсний хөгжил ши­нэч­­лэлийн хорооны
ажилт­наар ба­руунаа магнайлуулсан ко­мис­сынхон “Саусгоби сэндс”-ийг
дахиж “барил­дуу­лах” -ын тулд Монголын үндэс­нийхээ ком­пани
“Монроуд”-ыг  “Чан­нел гоулд лимитед” ком­пани­тай хамтад нь унагаж тус
Кон­цесс олгох тендерийг бү­хэлд нь хүчингүй болгожээ. Ул­маар 15
хо­ногийн хугацаа­тай Хяз­гаар­лагдмал урал­даант тендер ши­нээр зарлаж,
шалгаруулалтад орол­цох урилгыг өөрсдөө зо­риуд уна­гасан “Монроуд”, 
“Чан­нел гоулд лимитед” компаниас гадна хоёр ч удаа өөрөө унаад
хасагдчихсан байгаа Р.Фрийд­ландын “Айвенхоу Майнз”-ын охин компани
“Саусгоби сэндс”-д гардуулах нь тэр.

Тендерийн санал хүлээн авах эцсийн хугацаа долду­гаар сарын18,
шалгарагчдын да­раал­лын жагсаалт гаргах нь наймдугаар сарын 1,
Концес­сын гэрээнд гарын үсэг зурах нь наймдугаар сарын 15 аж. Наадмын
маргаашаас На­рийнсухайт-Шивээхүрэн чиг­лэ­лийн хатуу хучилттай 57 км
автозам тавих концессын эр­хийг Монголын компани “Мон­роуд” хууль ёсоор
авах уу, Монгол Ардын намаас “ялах виз”-тэй, Өмнөговьд 31 хай­гуу­лын,
гурван ашиглалтын ли­цензтэй, Р.Фрийдландын “Саус­гоби сэндс” компанид
хууль бусаар өгөх үү гэсэн про­цесс явах юм байна хэ­мээн сэт­гүүлч
надад бодогдож байна.

Монгол хүн амны бэл­гээ­рээ гэдэг. Төрийн өмчийн хо­рооны даргаас эхлээд
тенде­рийн комисст орсон ажилтнууд та бүхэндээ сайхан наадаарай гэж
ерөөе. Мистер Р.Фрийд­лан­дын сэтгэл санааны хийгээд бу­сад хэлбэрийн
ямарч дэмж­лэггүйгээр та бүхэн наадаж бай­сан, хойшид ч наадна,  тэгш
дөр­вөн ой дав­хацсан энэ жилийн наадмаар ч сайхан наадна гэдэгт
итгэл­тэй байна.

Төрийн өмчийн хороо гэснээс, танай газарт Гадаад явд­лын яамны сайд
байсан, олны хүндлэлт эрхэм С.Авар­зэд гуайн охин ажилладаг гэж сонссон
юм байна. Содномын Аварзэд гуай сайд байх­даа 1958 оны
Монгол-Зөв­лөл­тийн хилийн хэлэлцээрт өө­рийн улсын Засгийн газрын
төлөө­лөгч­дийг тэргүүлжээ. Тэрээр оро­суудаас тулгасан, Увс айм­гийн
Давст сумаас зүүн тийш улсын хойт хил да­гуухь 300 км урт зурвас газрыг
ОХУ-д нэгтгэх гэсэн саналыг хүлээж авахгүй хэ­мээн “Газар шороог минь
дээрэмдсэн энэ гэрээнд зөвшөөрсөн гарын үсэг хэзээ ч зурахгүй” гэж
татгалзсанаар намын, албан тушаалын өөр ямар ямар эрх ашиг байсан юм бэ,
бүгдийг бөөндөж хоёрду­гаарт  тавиад улс эх орныхоо эрх ашгийг цорын
ганцаар нь нэгдүгээрт тавьсан байдаг. Үүнийхээ шийтгэлд Хэ­лэлцээ­рийн
тэргүүнээс төдий­гүй сай­дын сэнтийгээс бууж тээврийн машины жолоо­чийн
суудалд шилжсэн байна. Гэтэл эрх аш­гийн дарааллыг С.Аварзэд гуайн­хаас
тонго­руулж тавьсан Сайд нарын Зөвлөлийн нэгдү­гээр орлогч дарга Л.Цэнд
гэдэг хүн оронд нь Хэлэлцээрийн тэргүүнээр томилогдож очин­гуут
Мон­голын газар нутгаас тасдаж өгөх гэрээнд гарын үсэг зу­раад
баталгаажуулсан түүхтэй юм билээ. Төрийн шаг­налт Баабар
“Лувсанцэ­рэн­гийн Цэнд гэдэг товарищ чинь манай гуравдахь
Ерөнхий­лөг­чийн гэргий О.Цолмонгийн өвөө шүү дээ. Тэр товарищийн чинь
Орост өгсөн газарт Ю.Цэ­дэн­бал даргын төрсөн бууцнаас гадна өөрийнх нь
өсч төрсөн нутаг нь Сэлэнгэ аймгийн хойд талаас орчих­сон” гэж ярьдаг.

Энэ бүхнээс үүдээд бодо­ход хойчийн хойшид “Хүннү гүрэн, Их Монгол Улс,
Үндэс­ний хувьсгал, Ардын хувьс­галын дөрвөн тэгш ой давхац­сан 2011 оны
наадмын үеэр юм билээ. Анхны концес­сын, анх­ны автозам  барих гэтэл
өнөөх гайхал Р.Фрийд­ланд хууль бусаар хошуугаа дүр­жээ. Тэ­гэхэд нь
ТӨХ,  ҮХШХ, ЗТБХБЯ-ны хэдэн ажил­тан улс эх орны­хоо аш­гийг нэгд тавьж,
өнөөх гайхлын хоншоор дундуур нь хуу­лийн заалтаар тас цохиод
үн­дэс­ний ком­паниа­раа На­рийн­сухайт-Ши­вээхүрэнгийн замыг
та­виул­сан гэдэг” хэмээн сай­­наар дурсан яригдахаар шийд­вэл монгол
хүн болж төрс­ний хувьд олон олон хүн омог­ших биз ээ.