БНХАУ-ын Гадаад хэргийн сайд Ян Жечигийн Монгол улсад хийсэн айлчлал Таны ажилд маш сайн эхлэлийг тавьж өгсөн болов уу?

Энэ их азтай тохиол байсан. Тус айлчлалаар хоёр орны хооронд стратегийн түншлэлийн харилцаа тогтоох талаар гүн гүнзгий ярилцаж, анхан шатны тохиролцоонд хүрсэн болохоор тун амжилттай болсон. Цаашид хоёр талын стратегийн түншлэлийн арга барил, бодлогын талаар үргэлжлүүлэн хэлэлцэх хэрэгтэй. Энэ бүхнийг боловсруулан хэрэгжүүлэх нь миний ажил байх болно.  Эдийн засгийн хувьд Хятад улс олон жилийн хугацаанд Монгол улсын худалдааны хамгийн том түнш, хөрөнгө оруулагч байж ирсэн. Энэ харилцаа ч цаашид тасралтгүй өргөжинө. Бүх салбар дахь хамтын ажиллагааг авч үзвээс хоёр орны харилцаа түүхэндээ хамгийн сайн үедээ байна.

Хоёр улсын хооронд чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулах тухай яригдаж байгаа. Энэхүү хэлэлцээрт Хятад улсын зүгээс ямар нөхцөлийг түлхүү тусгах бол? Хятад улс нь хэчнээн оронтой ийм хэлэлцээр байгуулсан байгаа вэ?

Одоогоор судалгаа хийгдэж байгаа бөгөөд хараахан дүгнэлт нь гараагүй байна. Хэрэв ирээдүйд чөлөөт худалдааны хэлэлцээрт хоёр тал гарын үсэг зурах юм бол Монгол-Хятад улсын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагаа нэн шинэ шатанд гарна гэж би ойлгож байгаа. Монгол улсын эдийн засаг хөгжихөд түлхэц болж, хувь нэмрээ оруулахыг Хятад улсын зүгээс хүсч байна. Манай улс одоогоор дэлхийн 14 оронтой чөлөөт худалдааны гэрээ байгуулаад байгаа бөгөөд найм нь хэрэгжиж эхлээд буй. Үүнээс хамгийн том нь Хятад, АСЕАН-ы хоорондын чөлөөт худалдааны хэлэлцээр юм. АСЕАН нь хөгжиж буй орнууд, мөн хамгийн ойрын хөрш. Тиймээс энэхүү хэлэлцээрийг байгуулж, хэрэгжүүлэхдээ тус орнуудын давуу талыг нь хүндэтгэн томоохон хөнгөлөлтийг үзүүлсэн.  АСЕАН-тай чөлөөт худалдааны гэрээ байгуулахаас өмнө урьдчилан үр дүнтэй зохицуулалтыг хийсэн. Өөрөөр хэлбэл эдгээр орнуудад газар тариалан хөгжсөн тул бүтээгдэхүүнийг нь Хятад улсын зах зээлд татваргүй оруулахыг зөвшөөрсөн юм. Монгол-Хятадын хооронд чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулахад ямар үйлдвэрлэл, бүтээгдэхүүнд хэр зэрэг хөнгөлөлт үзүүлэх нь хоёр орны цаашдын бусад хэлэлцээрээс ихээхэн шалтгаалж байна. Ямартай ч Хятад улс Монгол улсын найрсаг харьцаатай сайн хөрш мөн. Тиймээс  бид бүхий л боломжоороо Монгол улсын ашиг сонирхлыг хүндэтгэнэ. Ингэснээр харилцан ашигтай, хамтдаа хожих зорилтыг биелүүлж болно.

Монгол улсаас Хятад улс руу экспортолж буй нүүрсний хилийн үнийг хэр хангалттай гэж Та бодож байна? Ер нь Хятад улс нүүрсний салбарт үнийн ямар бодлогыг баримталдаг вэ?

Нүүрсний үнэ Хятад улсад нээлттэй. Гол нь нийлүүлэлт, хэрэгцээний харьцаанаас шалтгаалан үнийг тогтоодог. Надад байгаа мэдээллээр боомт дээр нэг тонн нүүрсний үнэ 100 ам.доллар байна. Хятад улсын жилийн эрчим хүчний зарцуулалтад 3,2 тэрбум тонн нүүрс хэрэгцээтэй.   
Монгол улсын нүүрсний гол зах зээл нь Хятад улсын өмнөд хэсэг гэж би үзэж байгаа. Яагаад гэвэл Хятад улсын хойд хэсэгт нүүрсний нөөц их бий. Хятад улсын өмнөд зүгийн нутагт нэг тонн нүүрс ойролцоогоор 120-160 ам.долларын үнэтэй байна. Ихэнхдээ далайн тээвэрлэлтээр бусад орнуудаас импортолсон. Нүүрсний үнийг шийдвэрлэх хүчин зүйлс бол зах зээлийн нийлүүлэлт, хэрэгцээний харьцаанаас гадна тээвэрлэлтийн өртөг байдаг. Монгол улсаас нүүрсийг Хятад улсын өмнөд зүгт голдуу хуурай замаар тээвэрлэдэг. Энэ нь хамгийн түрүүнд байгаль орчинд сөргөөр нөлөөлж байна. Эдийн засгийн хувьд авто тээврийн зардал нь өндөр байдаг. Тиймээс цаашид  хил дамжсан төмөр зам барих нь зөв сонголт мөн. Төмөр зам нь байгаль орчныг хамгаалахаас гадна холбогдох үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд ихээхэн тустай.  

Монгол улс өнөөдөр дэд бүтцийн томоохон бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэх гэж байна. Дэд бүтцээ хөгжүүлэхэд нэн түрүүнд ямар асуудлыг анхаарвал зохистой гэж Та бодож байна вэ?

Монгол улсын хувьд дэд бүтэц хөгжлийн анхан шатандаа байна. Дэд бүтэц бол эдийн засгийн хөгжилд тэргүүн байр эзэлдэг. Газар нутгийнхаа онцлогт тохируулан дэд бүтцээ хөгжүүлэх хэрэгтэй. Монгол улсын хувьд гэвэл  уул уурхайн бүтэгдэхүүний ашиглалт, дэд бүтэц болон хөрөнгө оруулалт гэсэн гурван зүйлийг уялдуулан хөгжүүлбэл Монгол улсын онцлогт нийцэх болов уу. Ийм боломж ч бүрэн бий. Хятад улсын Ерөнхий сайд Вэнь Зябао 2010 онд Монгол улсад айлчлахдаа уул уурхай, дэд бүтэц болон хөрөнгө оруулалт гэсэн гурван чиглэлийг уялдуулан хөгжүүлэх бодлогыг дэвшүүлсэн. Энэхүү бодлого нь хоёр орны цаашдын хамтын ажиллагаанд бүрэн нийцэж байгаа юм.

Үргэлжлэлийг Мongolian Mining Journal  сэтгүүлийн ¹006 дугаараас уншина уу.

Ярилцсан Э.Оджаргал