Санхүүгийн зохицуулах хорооны дарга Д.Баярсайхан, УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооныхонд Монголын компа­ниуд олон улсын зах зээлд үнэт цаасаа арилжаалах хүсэлтэй байгаа гэдгийг сонордуулсан нь гишүүдийн дургүйцлийг хүргээд авсан гэнэ. Монголд үйл ажиллагаа явуулж байгаа хэрнээ яагаад Монголын хөрөн­гийн биржээр үнэт цаасны арилжаагаа дамжуулан явуулах сонирхолгүй байгааг нь лавла­сан гишүүдийн асуултад Санхүү­гийн зохицуулах хороо­ны дарга болон Монголын хөрөн­гийн бир­жийн гүйцэтгэх захирлын үүрэг гүйцэтгэгч Х.Алтай на­раас өгсөн хариулт нь Мон­голын хөрөнгийн биржийн техник, технологи тааруу, дүрэм жу­рам боловсронгуй бус байдал аж.

Хувьцаанаас мөнгө амталж болно гэдгийг мэдэрсэн мон­голчууд олон улсын хөрөнгийн зах зээлд хэдийнээ тог­лолт хийгээд эхэлчихлээ.  Монго­лын уул уурхайн 26 компанийн 30,8 тэрбум ам.долларын зах зээлийн үнэлгээ бүхий үнэт цаас Лондон, Торонто, Хонгконг, Австралийн биржээр арилжаалагдаж байгаа гэнэ.  Дээрх компаниудын  үндсэн үйл ажиллагаа нь Мон­голд явагддаг ч үнэт цаасныхаа арилжааг гадаадад явуулахаар сонгосон тэдний сонголт Мон­голын хөрөнгийн зах зээлд өгөх үнэлт, дүгнэлтийн илэрхийлэл болоод байна.

Мэдээж, компанийн эзний  хувьд бараа бүтээгдэхүүнээ хэнд хэдээр зарах, тэр тусмаа хэнээр зуучлуулах нь түүний сонголт. “Юмны эзэн сумны занги”-д бараа бүтээгдэхүүнээ хаана  борлуулж, хаанаас өндөр ашиг хүртэх, хаанахын суваг нь илүү найдвартай, эрсдэл багатай зэргийг чухалчилах нь тодорхой. Харин Монгол Улсын хувьд Монголын нэрээр гадаадад арилжаалагдаж буй 30,8 тэрбум ам.долларын үнэт цаасыг  үндэснийхээ биржээр арил­жаалж чадаагүйн төлөө өөр олон боломжоо алдаж бай­гаа нь бас л тодорхой. Энэ 30,8 тэрбум ам.долларыг мон­гол төгрөгт хөрвүүлбэл 36 их наяд төгрөгийн үнэт цаас гадаадад арилжаалж байна, монголчууд. Хэрвээ дээрх үнэт цаасыг Монголын хөрөнгийн зах зээлд арилжаалсан бол  нэгдүгээрт, монголчууд уг үнэт цаасуудыг шууд худалдан авах боломж бүрдэнэ. Хоёрдугаарт, Монголын санхүүгийн сектор өргөжиж, тэрхүү үнэт цаасыг дагал­дах гадаадын хөрөнгө оруу­­лалтын хэмжээ нэмэгдэх байлаа.

Үүнийг үсчингийн газартай жишвэл, үсчингээр үйлчлүүлэх хүний тоо ихсэх тусам хөрөнгө нь аривжиж, тэр хэмжээгээр ажлын байраа өргөжүүлж, ажилчныхаа тоог өсгөхтэй л адилхан хэрэг юм.Тэгэхээр дээрх үнэт цаас Монголын хөрөнгийн биржээр арилжаалагдсан бол манай хөрөнгийн зах зээл тэлж, брокер диллерээр үйлчлүүлэгчид өсч, банк, санхүүгийн секторын мөн­­гө арвижиж, ажлын байр нэ­мэгдэх байв. 

Монголын хөрөнгийн бир­жид 2007, 2008 онд 15 компани IPO гаргасан бол 2009, 2010 оныг нам гүмхэн үдэж, харин 2011 онд таван компани IPO хийх хүсэлтээ Санхүүгийн зохицуулах хороонд тавиад байгаа юм байна. Тэдний дотор “Эрдэнэс Тавантолгой” компани багтаж буй. 2009-2010 онд IPO гаргах компани байгаагүй нь “Анод”, “Зоос” банкны дам­пуурлаас үүдэлтэй гэх хүмүүс байгаа юм.  Хөрөнгийн зах зээлд хувьцаагаа гаргасан дээрх банкуудын дампуурал хүмүү­сийн хөрөнгийн зах зээлд итгэх итгэлийг сулруулсан. Тэр тусмаа Монголын хөрөнгийн биржид итгэх олон хүний итгэл эвдэрсэн нь эдийн засагт ч тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн нь бий.

2011 он гарсаар Монголын хөрөнгийн биржид 98 удаа­гийн үнэт цаасны арилжаа явагдаж, нийт  37.1 тэрбум төг­рө­гийн  үнийн дүн бүхий 61.6 сая ширхэг үнэт цаасыг арил­жаалсан нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 23.4 тэрбум төгрөгөөр өс­сөн аж. Түүнчлэн тус биржид бүртгэлтэй байгаа компаниудын үнэт цаасны зах зээлийн үнэлгээ хоёр их наяд 84.1 тэрбум төгрөгт хүрчээ. 

Стратегийн ач холбогдолтой 15 обьектоос Багануур, Шивээ-Овоогийн хувьцаа  л Монголын хөрөнгийн биржээр арилжаалагдаж байгаа юм байна. Энэ оны эцэс, ирэх оны эхээр гадаад, дотоодын биржээр арилжаалагдах “Эрдэ­нэс Тавантолгой”-н хувь­цааг эс тооцвол шүү дээ.  Харин страте­гийн жагсаалтад багтсан, Монгол Улсын хөгжлийн хө­шүү­рэг гэгддэг Оюутолгойн хувьцааг Мон­го­лын хөрөнгийн биржээр худалдаалах асуудал ор сураггүй хэвээр. Уг нь тус ордын хөрөнгө оруулагч нартай хийсэн гэрээ ёсоор бол ордыг эзэмшигч компанийн хувьцааны 10-аас доош­гүй хувийг Монголын хөрөн­гийн биржээр арилжаалах үүрэг­тэй. Энэ нь компанийн үйл ажиллагааны цэвэр тун­галаг байдал, ашиг орлого нээлт­тэй байлгахаас гадна ма­най Хөрөнгийн биржийн үйл ажил­лагаанд ихээхэн дэм болж, гадаадын компаниуд орж ирэх бололцоог ч нэмэгдүүлэх ёстой байлаа. Гэвч хөрөнгө оруулагч нар манай Хөрөнгийн биржид итгэл үзүүлэх болоогүй нь илэрхий.

Монголын хөрөнгийн зах зээлийн алдаа дутагдлыг арил­гаж,  ажлыг нь дэлхийтэй хөл нийлүүлэхийн тулд Монгол Улсын Засгийн газар өндөр үнээр гадаадын багийг хөлсөлж, менежмэнт хийх эрхийг Лон­донгийн хөрөнгийн биржид атгуулсан билээ. 210 жилийн турш­лагатай Лондонгийн бир­жийн­хэн Монголын хөрөнгийн биржийг хөл дээр нь зогсоох хөлс нь 14,2 сая ам.доллар. Энэ зардал харин энэ оны тө­сөвт суугаагүй байсан учир Засгийн газар “Ажлын мастер гэрээ”-ний дагуу англичуудад ол­гох ажлын хөлсийг нь эхний ээлжинд арилжааны банкуудаас зээлж, жилийн 6,5 хувийн хүү төлөхөөр болсон. Өөрөөр хэл­бэл, энэ зээлийн ард Засгийн газрын нэрийн хуудас байгаа.

Англичуудыг 14,2 сая ам.долларын хөлстэйгээр гур­­ван жил ажиллуулсны эцэст Монголын хөрөнгийн бирж зөвхөн хувьцаа, бон­доор тогтохгүй опцион, фью­черс, индекст суурилсан бү­тээгдэхүүн, моргейжийн үнэт цаас зэрэг бүх төрлийн үнэт цаасыг арилжих боломж нээгдэх гэнэ. Мэдээж, сайхан хоол яри­хад арааны шүлс асгардагтай адил биелүүлж чадвал чихэнд чимэгтэй л мэдээлэл байгаа биз. Ямар ч байсан гурван жилийн дараа Монголын хөрөнгийн биржийг яая даа гэтэл өөрчлөх нь хэмээн итгэж суухаас.
Гэхдээ Монголын хөрөн­гийн бирж “моод”-онд орт­лоо дахиад гурван жилийг зар­цуулна гэхээр энэ хугацаанд дотоодын хэчнээн компани өөрийн биш, өрөөлийн зах зээлд үнэт цаасаа арилжаалж, тэнд хөрөнгө оруулахыг тооцож байгаа хүн, тооцоолж гаргасан судалгаа харамсалтай нь алга. Англичуудад ажлаа даатгачихаад ангайтлаа сууж байтал асуудал бишидвэл яах вэ. Үүнийг давхар бодолцсон уу. Уг нь хашир хүн гэж хаширсан хүнийг л хэлдэг шүү дээ.

МИАТ-ыг хөгжүүлнэ хэмээн өндөр хөлсөөр ажилласан өнөөх ирландчууд шиг л хөрөнгийн зах зээлийн хөл толгойгоор тоглочихгүй гэх баталгаа бий юу. Өндөр үнэтэй баг хөлслөөд үр дүнг нь амсахын оронд өөрсдөө өрөнд орж, өтөнд баригдсан тохиолдол манайд цөөнгүй байгааг мартаж болохгүй.