“Шилдэг, шилдгийн шилдэг аж ахуйн нэгжээр шалгарах” нь тухайн бай­гууллагын хувьд нэр төрийн хэрэг. Түүнчлэн аливаа өр­гөмжлөл, шагнал хүртэж гэ­мээнэ ажилчид нь урам зоригтой ажилладаг шүү дээ. Тийм ч учраас компанийн захирлууд топ аж ахуйн нэг­жийн тоонд багтахын төлөө хахууль өгөөд ч хамаагүй үхэн хатан зүтгэдэг. Гэтэл орчин үед элдэв шагнал, урамшуулал нь бусдын нэр хүндийг өсгөх бус тавлаж, доромжлох хэрэгсэл болж хувирсан байна. Ганцхан жишээ дурьдъя.

Төв аймгийн Заамар суманд үйл ажиллагаа явуулдаг алтны зарим уурхайг өнгөрсөн сарын дундуур хаасан. Уг ажиллагааг зохион байгуулсан Тагнуулын болон Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын ажилтнууд “Энэ компаниуд хууль зөрч­сөн тул үйл ажиллагааг нь зогсоолоо” гэсэн акт тогтоосон аж. Өдгөө чухам хэн нь хууль зөрчсөн бэ гэдэг нь сайн ойлгогдохгүй байгаа. Гэхдээ энэ ч яах вэ. Яваандаа учир нь олдох биз. Үүнээс гадна үнэхээр сонирхолтой нэг үйл явдал болсон байгаа юм. Үүдээ түгжүүлсэн компаниудын нэг болох “Шижир алт”-ын захирал тэр даруй хотод ир­жээ. Гэтэл Мэргэжлийн хянал­тын ерөнхий газар болон Татварын ерөнхий газраас тухайн компанийг “Шилдэг татвар төлөгч, нийгмийн ха­риуцлагаа хамгийн сайн хэрэгжүүлэгч компани”-аар шалгаруулаад захиралд нь мундаг том өргөмжлөл өр­гөн барьсан байна. Эвгүй байдалд орсон захирал өөрс­дийг нь өргөмжлөөд байна уу, доромжлоод байна уу гэд­гийг үнэхээр ялгаж сал­гаж чадаагүй гэнэ. Ийм то­хиолдолд хэн ч эвгүй байдалд орох нь ойлгомжтой. Ер нь төрийн нэг институци өнөөдөр “хууль зөрчсөн” гэж зандраад, маргааш нь “шилдэг, хариуцлагатай” хэмээн өр­гөмжлөөд байвал ёстой ал­майрч дуусна биздээ. Бусдад ч буруу үлгэр дуурайл үзүүлж байна. Бодит байдал дээр бүх хуулийг ягштал мөрдөж, хариуцлагатай ажилладаг ком­пани тийм ч олон биш. Тэг­вэл одоо жинхэнэ хууль зөрчдөг компаниуд нь дээрх сонин үзэгдлээс болоод “Бид шилдгийн шилдэг өр­гөмжлөлөө авъя аа” гээд жагсаал хийвэл яана. Мөн мө­рөөрөө ажиллаж байсан ком­паниуд “Хууль зөрчвөл шил­дэгт тооцогддог юм байна” гэж хадуураад хуудуугүй зан гаргаж эхэлбэл яах вэ. Бодох л асуудал.