“Монгол Улс дизель түлшний хэд хоногийн нөөцтэй вэ. ОХУ ша­тахууны хориг тавихад л Монголын эдийн засаг доргидог цаг хэзээ төгсгөл болох вэ” гэдэг бол санаа зовоосон асуудлын нэг хэвээр байна.  Түлш хомсдсоны улмаас газар тариалан, уул уурхай, зам засварын үйлчилгээний гээд олон ком­панийн үйл ажиллагаа зогсонги бай­далд хүрсэн болохоор тэр. Газар тариа­лангийн салбарт л гэхэд жижиг компани, өрхийн тариаланчид төмс, хүнс­ний ногоогоо хугацаанд нь тарьж чадахгүйд хүрсэн. Төлөвлөгөө ёсоор бол тариалалтыг энэ сарын 1 гэхэд дуусгах ёстой байв. Ингэснээр “Хүнсний баталгаат байдал” хөтөлбөрт тусгасанчилан улаанбуудай, төмсний хэрэгцээг дотоодоосоо хангах зорилт биелэх учиртай. Ямартай ч Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамнаас орон нутагт үйл ажиллагаа явуулж буй ШТС-уудаар дамжуулж тариаланчдад түлш хүргүүлж эхэл­сэн тухайгаа өчигдөр мэдээллээ. Та­риа­ланчдад улсын нөөцөөс ийнхүү түлш хүргүүлж эхэлсэн аж. Ха­рин уул уурхайн салбарынхан үйл ажил­лагаагаа хэвийн явуулж чадах­гүй хэвээр байна. Учир нь сал­барын яамнаас уул уурхайн зарим компанид  түлш нийлүүлэхийг хориг­лосон хоригоо цуцлаагүй байгаа юм. Компаниудын хэвийн үйл ажил­ла­гаа зогссоноос үүдэн аймаг, сум­дын төсөвт оруулдаг мөнгөний хэм­жээ буурна гэдэгт орон нутгийн удирд­лагууд санаа зовниж байгаа ажээ.

Дизель түлшийг ийнхүү хязгаар­лалттай олгосоор сар гаруйн хуга­цаа өнгөрч байна. Нийслэлд үйл ажил­лагаа явуулж буй ШТС-ууд өчиг­дөр карттай хэрэглэгчиддээ нэг удаад 15-20 мянган төгрөгт түлш өгч байсан юм. Түүнчлэн “Шунх­лай”, “Магнай трейд”-ийн зарим ШТС-ынхан “АИ-92 шатахуун байхгүй” гэсэн хариултыг өгсөн юм. Шатахууны хомсдолыг далимдуулсан уу, үнэхээр ингэхээс өөр аргагүй болсон уу зарим нефть импортлогч  компани дизель түлш­ний жижиглэнгийн үнийг нэмсэн байв. Долоо хоногийн өмнөөс “Сод Мон­гол” компанийн ШТС-ууд дизель түлшийг 1590 төгрөгөөр бор­луулж эхэлсэн бол “Шунхлай” компа­нийн­хан энэ долоо хоногоос эхлэн 1560 төгрөгөөр борлуулж байна.

Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яам­ныхнаас Монгол Улсад дизель түлш болон АИ-92 шатахууны нөөц хэр байгаа, одоо нөөцөд байгаа түлшийг яг хэд хоног хэрэглэхийг тодруулсан юм. Тус яамны Түлшний бодлогын газ­рын мэргэжилтэн Б.Раднаасүрэн одоогоос 20 орчим хоногийн өм­нө холбогдох хүмүүсийн хэлж бай­сантай адил “Түлшний нөөц байгаа. АИ-92, А-80 шатахууны хувьд санаа зовох зүйл огт байхгүй” гэсэн хариултыг өглөө. Одоогийнх шиг хязгаарлалтын горимд шилжээгүй үед улсын хэмжээнд өдөрт 1000 ор­чим тонн дизель түлш хэрэглэдэг гэсэн тооцоо бий. Харин одоо бол 700 гаруй тонныг хэрэглэж байгаа ажээ. Эрдэс, баялаг эрчим хүчний яамны мэргэжилтнүүдэд Газрын тос­ны газрынхан өчигдөр “Одоогийн байдлаар Монголд дизель түлш 6320 тонн, АИ-92 шатахуун 7500 тонн, А-80 бензин 9000 тонн байна” хэмээн мэдээлсэн байна. Тэгэхээр Монгол Улс одоогийн байдлаар дизель түлш­ний найм хоногийн нөөцтэй гэсэн үг. Түүнчлэн “Роснефть” компаниас манай улс руу ачуулсан 2000 тонн түлш 3-4 хоногийн дараа ирнэ гэд­гийг ч онцоллоо.

Дээрх нөхцөл байдал нь дорвитой арга хэмжээ авах цаг болсон гэдэг сануулгыг өгч байгаа юм. Ямартай ч дизель түлшний хомсдол үүссэнтэй холбоотойгоор сүүлийн 20 жилийн турш ярьсан ч тодорхой шийдэлд хүрч чадаагүй нефть боловсруулах үйлд­вэрийн тухай асуудалд хаана, хаанаа анхаарлаа хандуулж эхэл­лээ. Мэргэжилтнүүдийн хэлж буй­гаар бол уг үйлдвэрийг ердөө 1-2 жи­лийн хугацаанд барьж, ашиг­лалтад оруулах боломжтой ажээ. Энэ асуудлыг Засгийн газрын энэ долоо хоногийн хуралдаанаар хэ­лэл­цэх байсан. Гэсэн ч тодорхой шалт­гааны улмаас хойшлуулж ирэх долоо хоногийн хуралдаанаар хэлэл­цэхээр болсон байна. Үүнээс гадна Газрын тосны газар, Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яамныхан нефтийн бү­тээгдэхүүн импортлох шинэ эх үүс­вэрийг хайж эхэлсэн юм. Хэд хоно­гийн өмнө ЭБЭХ-ий сайд Хятад улсад очиж, тус улсаас 3000 тонн түлш авах гэрээ байгуулсан. Одоо­гоор тус улсаас ийм хэмжээний түлш Монголд нийлүүлээгүй байгаа аж. Манай улсын импортлогч компаниуд гэ­рээ­гээ байгуулаад, мөнгөө шил­жүүл­чихвэл түлшийг оруулж ирэх боломжтой юм байна. Хятад ул­сын хувьд манай улсаас түүхий нефть их хэмжээгээр импортолдог.  Д.Зоригт сайд Хятадад очих үеэрээ холбогдох хүмүүстэй энэ асуудлаар яриа, хэлэлцээр өрнүүлсэн аж. Тодруулбал, түүхий нефть өгснийхөө хариуд манайх тус улсаас шатахуун авах боломж хэр бай­гааг ч хөндөж ярилцжээ. Гэхдээ яг ямар шийд гарсан талаарх мэдээлэл тус яамны мэргэжилтнүүдэд  хараахан  ирээ­гүй байгаа ажээ.