Монгол Улсад дизель түлшний хомс­дол нүүрлэсэн өдрүүд үр­гэл­жилсээр байна. Өнөөдөр л гэхэд ШТС-ууд жижиглэнгийн бор­луу­лалтаа өмнөх өдрүүдийнхээ эрс багасгачихаж. Түүнчлэн шатахууны хомсдол нийслэлд зам засварын аж­лыг зогсоож дөнгөв. Харин орон нутагт уул уурхай, газар тариалангийн ажилд хүндрэл учруулсан хэвээр байгаа ажээ. Улсын онцгой комисс өнгөрсөн долоо хоногийн баасан гарагт энэ асуудлаар хэдэн цаг хуралдсан. Энэ үеэр зөвхөн тариалангийн сал­барт л гэхэд 986 тонн дизель түлш шаардлагатай байгааг танилцуулсан билээ. Ямартай ч Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яам, Газрын тосны газрынхан нефтийн бүтээгдэхүүн авах шинэ эх үүсвэр хайсаар байгаагаа ОХУ-аас дизель түлш нэмж авах тухай гэрээ хэлэлцээр хийж эхэлсэн гэдгээ мэдэгдээд байна.  Гэхдээ “Дизель түлшний борлуулалт удахгүй жиг­дэр­нэ” гэсэн хариултыг хоёр до­лоо хоногийн өмнөөс өгч эхэлсэн харьяа яамныхаа болон Газрын тосны газ­рынх­ны ам­лалт одоог хүртэл биелээ­гүй байгааг хэлэхэд илүүц байх.

Манай улс энэ онд  төмс, улаан­буудайны хэрэгцээгээ дотоодоосоо бү­рэн хангах  зорилт  дэвшүүлсэн.  Энэ нь Хүнсний аюулгүй байдал хөтөл­бөрийн хүрээнд хийх хамгийн том ажил ч гэж хэлж болно. Хүнс, хөдөө аж ахуйн яамны Газар тариалангийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын хэлтсийн дарга Д.Есөн-Эр­дэнээс газар тариалангийн салбарт тул­гарсан бэрхшээлийг хэрхэн зохи­цуулж байгааг тодруулсан юм. Тэрбээр “Дизель түлштэй холбоотой асууд­лыг эхнээс нь шийдэж байна. Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлд­вэрийн яам болон холбогдох бай­гуул­лагууд хаана, хаа­наа үүнд анхаарлаа  хандуулж бай­на. Шатахуун импортлогч ком­паниуд “Түлш нийлүүлье” гэсэн ха­риу өгсөн. Томоохон аж ахуйн нэг­жүүдэд эхнээс нь нийлүүлж байгаа. Тиймээс тариалалтыг техно­логийн хугацаанд дуусгаж чадах байх” гэсэн хариултыг өгөв. Тус яамнаас тариалалтыг энэ сард баг­тааж дуусгана  хэмээж байсан би­лээ. Ямартай ч зургадугаар сар га­рахад  ганцхан өдөр үлдээд байгаа энэ үед тариалалт дуусах хараахан бо­лоогүй байна.Хэзээ бүрэн дуусах вэ гэдэгт ч албаны хүмүүс хариулт өгч чадсангүй. 

Одоогийн байдлаар үр тариа тариалалт улсын хэмжээнд 88 хувьтай үргэлжилж байгаа. Харин төмснийх 60, хүнсний ногооны та­риа­лалт 50 хувьтай байгаа ажээ. Ерөн­хийдөө төмс, хүнсний ногооны тариалалт харьцангуй удаашралтай байгаа нь эндээс харагдсан. Тариа­лалтын үйл явц ийнхүү удаашрах нь ургацыг төлөвлөсөн хэмжээгээр ху­раан авах боломжийг хумих юм.

Төв аймгийн Засаг дарга Ц.Энх­батаас дараах зүйлийг тодрууллаа.

-Төв аймагт тариалалт хэдэн хувьтай үргэлжилж байна вэ?

-Одоогийн байдлаар улаан­буудайн тариалалт 87 хувьтай үргэл­жилж байна. Харин төмс хүнсний ногоо тариалах ажил  60 орчим хувьтай үргэлжилж байна гэсэн мэ­дээ ирүүллээ.

-Дизель түлшний хомсдол та­риа­лалтад хэрхэн нөлөөлж байгаа вэ?

-Нөлөөлж байна. Тариалалтын ажил удааширсан гэж ойлгож болно. Гэхдээ одоо томоохон аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд байдал харьцангүй сайжирсан. Том компаниуд нефть импортлогч компаниудтай хийсэн гэ­рээний дагуу түлшээ авч байгаа. Харин жижиг аж ахуйн нэгж, өрхийн тариалан эрхлэгчдийн хувьд байдал хүнд хэвээр байна. Манай аймагт уул уурхайн зарим компаниуд үйл ажиллагаагаа зогсоосон. Энэ нь эргээд аймгийн эдийн засагт сөргөөр нөлөөлж магадгүй.

-Жижиг компани, өрхийн та­риа­лан эрхлэгчид аймгийн үр тариа, төмсний хэдэн хувийг нь тариалдаг юм бэ?

-Үр тарианы 22 орчим хувийг тариалдаг. Харин төмс, хүнсний но­гооны дийлэнхийг тариалдаг юм.  Жижиглэнгээр түлш олгохгүй байгаа болохоор үйл ажиллагаа нь зогсонги байдалд хүрсэн байна.

Сэлэнгэ аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газрын Бодлого зохицуулалтын албаны дарга Ж.Хүдэрбаатараас дараах асуултад хариулт авлаа.

-Танай аймгийн хувьд дизель түлшний хомсдол тариалалтад хэрхэн нөлөөлж байгаа вэ?

-Тариалт бага зэрэг удааширсан. Одоогийн байдлаар манай аймагт улаанбуудай, төмс, хүнсний ногоо­ны тариалалт нийт 92 хувьтай үргэл­жилж байна. Энэ долоо хоногтоо баг­таагаад дуусгах төлөвлөгөөтэй ажиллаж байгаа. Жижиг аж ахуйн нэгж, өрхийн тариаланчдад дизель түлш олдохгүй байгаа. Одоог хүртэл аймгийн хэмжээнд түлшийг бага хэмжээгээр олгож байгаа учраас тэр. Тэд төмс, хүнсний ногооны дийлэнхийг тариалдаг юм.

-Тариалалтад шаардагдах дизель түлшийг холбогдох газ­руудаас хэр нийлүүлж байна вэ?

-Одоо Сэлэнгээ аймгийн хэм­жээнд тариалалтад 350 тонн түлш шаардлагатай байна. Авах захиал­гаа өгсөн. Үүний 320 тонныг нь ний­лүүлнэ гэсэн хариуг өглөө. Өнөө, маргаашдаа багтаад өгчихвөл хүнд­рэл гарахгүй болов уу.

Зохиогчийн эрх:
"Улс төрийн тойм" сонин