Өнгөрөгч баасан гаригт Барилгын салбарын удирдах ажилтны зөвлөгөөн болсон билээ. Тус зөвлөгөөнд төрийн болон төрийн бус байгууллагуудын 600 гаруй төлөөлөл оролцож, барилгын салбарын өнөөгийн байдал, цаашид хийх ажлаа ярилцжээ.

2010 онд УИХ-аас баталсан “Шинэ бүтээн байгуулалт” хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжих “100 мянган айлын орон сууц” төсөл барилгын салбарыг үйл ажиллагааг идэвхжүүлсэн. Гэхдээ энэ бүтээн байгуулалтад монголын компаниуд хэрхэн тэгш эрхтэй оролцох нь бүрэн тодорхой биш байсан гэж хэлж болно. Тиймээс “100 мянган айлын орон сууц” төсөлд барилгын компаниуд хэрхэн харилцан ашигтайгаар хамрагдах нь тус зөвлөгөөнд ирсэн олон хүний хамгийн их сонирхсон асуудал байлаа. Тэр утгаараа ч Монголын барилгачдын холбооноос үндэсний жижиг, дунд аж ахуйн нэгжүүдийг нэгтгэн аравтын зохион байгуулалттайгаар их бүтээн байгуулалтад оролцуулахаар шийдвэр гаргаж, ЗТБХБ-ны сайд Х.Баттулга, МБХ-ны ерөнхийлөгч М.Батбаатар нар хамтын ажиллагааны гэрээнд гарын үсэг зурсан нь чухал ач холбогдолтой үйл явдал болсон. Энэ талаар болон бусад асуудлаар барилга угсралтын “Бэд трейд” ХХК-ны захирал Б.Дэмбэрэлтэй зөвлөгөөний үеэр уулзаж, ярилцлаа.

Барилгын компаниуд аравтын системд орж их бүтээн байгуулалтад оролцох талаар Б.Дэмбэрэл өөрийн саналаа илэрхийлэхдээ “Барилгын компаниуд аравтын системд орох болсон нь хэрэв хэрэгжүүлж чадвал үр дүнтэй. Гэхдээ үүнийг ярихад сайхан боловч яг хэрэгжүүлээд нарийн зүйл рүүгээ ороход шийдэгдэх асуудлууд их гарч ирнэ. Арван компани нийлэхэд удирдах зөвлөл гэж байх ёстой. Мөн хөдөлмөр хуваарилалт, санхүүгийн хуваарилалт гээд олон асуудал бүрэн боловсрогдоогүй байна. Хууль эрхзүйн орчинг ч бүрдүүлэх хэрэгтэй. Тэгэхээр энэ асуудал одоохондоо ярилцах төвшинд байна” гэв.

“Бэд трейд” компани 1997 он байгуулагдсан. Барилга угсралтын чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхэлдэг. Жилд 200-250 сая төгрөгийн барилга угсралтын ажлыг гүйцэтгэдэг. Улаанбаатар хотод голцуу барилга барьдаг. Гучаад ажилчинтай компани юм. Тус компанийн хувьд (бусад жижиг барилгын компаниудтай адил) барилгын тендерийн шалгаруулалтын асуудал “тодорхой бус” байдаг аж. Барилгын салбарын удирдах ажилтны зөвлөгөөний үеэр барилгын компаниудын дунд зарласан тендерийн шалгаруулалт шударга бус байдаг талаар олон хүн ярьсан.

Б.Дэмбэрэл ч мөн энэ тухай  “том компаниудаа дэмжиж бага компаниудаа дарах бодлого хэрэгжиж байна” гэж хэлсэн юм. Түүний хэлснээр бол барилга барих тендерийг шалгаруулахдаа тухайн компани ямар чадвартай гэдгийг харгалзаж үздэггүй. Тендерт жижиг компаниуд ялах магадлал бага байдаг аж. Үүний нэг шалтгаан нь тендерт барилга барихад 30 хүртэлх хувийг өөрийн хөрөнгөөр бариад дараа нь санхүүжилт авна гэсэн заалт гэнэ.

“Манай компани тендер бараг авч байгаагүй. Бид барилга бариулах захиалагчдаа өөрсдөө олдог. Ер нь манайхаар өмнө барилга бариулсан хүн заавал дахиад холбогддог. Тэр хүн биш юм аа гэхэд таньдаг нөхөд нь ч юм уу, хамаатан садан ч юм уу. Манайх руу утасдаад саналаа тавьдаг. Иймэрхүү маягаар л бид барилгаа олдог” гэж тэр хэлсэн.

Барилгын чанарын асуудал зөвлөгөөний үеэр яригдсан чухал асуудлын нэг байсан. Зарим мэргэжилтнүүдийн хэлж буйгаар бол тендерт хамгийн бага үнийн санал ирүүлсэн компаниуд байнга ялдаг тул чанаргүй барилгын тоо ихэссэн аж. Үүнтэй Б.Дэмбэрэл ч санал нэг байлаа. Тэрбээр “Хэрэв чанартай барилга барина гэвэл чанартай материал ашиглах хэрэгтэй. Барилгын чанар материалын чанараас шууд шалтгаална.

Гэтэл зах зээлд байгаа чанартай материалуудыг тооцож, тендерийн судалгааг маш нарийн хийчихээд, тендерт ялсан компаниудын үнийн саналтай харьцуулж үзэхэд үнэндээ яаж багтаадаг юм бол гэмээр хэтэрхий бага үнийн санал гаргасан байдаг” гэж гайхаж байсан. Чанаргүй барилгууд олон атлаа байрны үнэ улам өсч байгаа шалтгааныг Б.Дэмбэрэлээс асуухад “Бүх барилгыг муу гэж хэлж болохгүй. Сүүлийн үед барилгын салбарт шинэ техник, технологи нэвтэрч дэвшил гарсан.  Наад зах нь гэхэд одоо хүрзээр цемент зуурахаа больсон шүү дээ. Гэхдээ барилгын салбарт ажиллаж байгаа хүний хувьд хэлэхэд байрны үнийн хөөрөгдөл их байна. Энэ тухай сая Монголын Барилгачдын үйлдвэрчний эвлэлүүдийн холбооны дарга Д.Гомбо мөн хэлсэн. Материалын үнэ өссөн, газар үнэтэй болсон гээд олон зүйл энд нөлөөлсөн байж магадгүй. Гэвч байрны үнэ тэгж их нэмэгдэх ёсгүй юм. Хэрэв барилгын компаниуд үнээ хэт өсгөвөл ард түмний амьдрал яах вэ? Үүнийг бас бодолцох хэрэгтэй байна” гэв.  Тэрээр мөн хэдийгээр байрны үнэ өндөр байгаа боловч зарим барилгын чанар муу байгааг илэн далангүй хэлэхдээ “Зарим нь арай дэндүү. Газраас ухаж гаргасан хайргаараа шууд суурь цутгаж хийж байна” гэв. “Мэргэжлийн хяналтын байгууллага үүнийг шалгаж чаддаггүй юм уу? гэж түүнээс асуухад “Хүн хүч нь хүрэлцдэггүй биз дээ. Улаанбаатар хотод гэхэд л 50-60 барилга зэрэгцээд баригдаж байна” гэж хариулав. Гэхдээ Мэргэжлийн хяналтынхан биш харин худалдан авагч иргэд хамгийн сайн шалгагч болж чадахыг тэрээр сануулж байлаа. Наад зах нь орон сууц захиалсан иргэд барилга барих явцтай очиж танилцаж байх учиртай гэнэ. Мөн байрны талбайн хэмжээг өөрсдөө шалгаж авч сурах учиртай ажээ.

“Барилгын талбайн хэмжээг хананаас ханын хооронд хэмжих ёстой. Худалдаж авах гэж байгаа хүн өөрөө талбайгаа хэмжиж үзээд шалгах хэрэгтэй. Гэтэл зарим барилгын компаниуд маань тагтны талбайг бүтнээр нь оруулчихсан байдаг. Хууль журмын дагуу бол тагтны талбайг тодорхой хувиар,  коэффициентээр оруулдаг. Үүнийг манай худалдан авагчид сайн мэддэггүй учир хохирох нь их байдаг.”

Эцэст нь, тэрээр орон сууцны байрны үнийг хямд байлгахад барилгын материалын үнийг хөөргөдөхгүй, хянаж байх шаардлагатайг дурдсан юм. Хэдийгээр барилгын материалыг дотооддоо үйлдвэрлэж байгаа нь сайшаалтай ч чанарын хувьд муу байдгийг бас анхаарах хэрэгтэй аж. Үүнийг хэлэхдээ тэр саяхан хаагдсан Налайхын арматурын үйлдвэрийг жишээ болгосон. “Сая Налайхын арматурын үйлдвэрийг хаалаа гэж байна. Энэ бол зөв. Тэд ерөөсөө олон улсын стандартын дагуу хийдэггүй. Хаягдал төмрийг хайлуулж, цувьдаг байсан. Гэтэл гангийн чанарыг сайжруулахын тулд нүүрстөрөгчийг тодорхой хувиар нэмдэг. Гэтэл энэ үйлдвэр тэгдэггүй байсан. Жишээ нь Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэрийн арматур ондоо. Бид Дархан, ОХУ, БНХАУ-аас арматур авч байна. Сайн арматурын төмрийн өнгө нь хүртэл ондоо байгаа. Одоогийн байдлаар Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр манай улсын нийт арматурын 70 хувийг хангаж байна” гэж Б.Дэмбэрэл хэллээ.

Мөн тэрээр бага, дунд орлоготой иргэдийг орон сууцаар хангахаар Засгийн газрын баталсан “100 мянган айлын орон сууц” төслийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлээд, Барилгын удирдах ажилтны зөвлөгөөнөөс гарсан шийдвэрийг төр засаг судалж дэмжээсэй гэж хүсэв.

Дашрамд сонирхуулахад, “100 мянган айлын орон сууц” төслийг хэрэгжүүлэхэд 15.5 их наяд төгрөгийн хөрөнгө шаардлагатай гэсэн урьдчилсан тооцоо гаргасныг ЗТБХБ-ны сайд Х. Баттулга зөвлөгөөнд тавьсан илтгэлдээ дурдсан билээ.