Мэргэжлийнхний хэллэгээр Мон­гол Улс нийлүүлэлтийн “шок”-онд оржээ. Эрдэс баялгийн салбар нь  ч, эдийн засаг нь ч, эрх баригчид нь ч  өнөөдөр “шок”-ийн байдалтай байна. Энэхүү шокоос гаргаж чадах ганц хүн бол В.Путин.

Авдрандаа байгаа ашигт малтмаа зарж баяжихаар том төлөвлөгөө, гоё мөрөөдөлд умбасан монголчуудын хүсэл энэ янзаар бол талаар өнгөрч магадгүй нь.  Учир нь өнөөдрийн үйл явдлын өрнөлөөс харахад Монгол Улс Оюутолгой, Тавантолгойтой бай­­лаа ч шатахуунгүй бол хоосон хоноход хүрч мэдэх нь. Нүүрснийхээ олборлолтын хэмжээг 30 сая тоннд хүргэх гоё төлөвлөгөө, эрдэс баял­гийнхаа экспортыг нэмэгдүүлж, га­­даад зах зээлээс мөнгө тонших томоохон зорилт, үр тариа, төмс, хүнсний ногооныхоо дотоодын хэрэг­­цээг үндэсний үйлдвэрлэлээс бүрэн хангана гэсэн “Атарын III” аяны үр дүн, бага, дунд орлоготой иргэдийг орон сууцжуулах “100 мян­ган айлын орон сууц” хөтөлбөр  бүгд ОХУ-ын шийдвэр, нөлөөллөөс хамаарах болчихоод байна, харам­салтай нь.  

ОХУ-ын Ерөнхий сайд В.Путин газрын тосныхоо экспортыг тодор­хойгүй хугацаагаар хязгаарлаж бай­гаагаа мэдэгдлээ. Тэр  өдөр дөрөв­­дүгээр сарын 27 байв. Тэрбээр уг мэдэгдлийг хийхдээ, энэхүү хориг хуучин ЗХУ-ын бүрэлдэхүүнд бай­­­сан улс орнууд болон Монгол Улсад ямар ч хамааралгүй гэдгийг онцолсон ч тавдугаар сарын 1-нээс эхлээд Монголд шатахууны хомсдол нүүрлэж, энэ нь бүтэн сар үргэлжилж байна. Монгол Улс шатахууны хувьд ОХУ-аас зуун хувь хараат. Тиймдээ ч ОХУ-аас гаргаж буй газрын тос­той холбоотой аливаа шийдвэр Мон­го­лын эдийн засагт шууд нөлөөлдөг нь хүлээн зөвшөөрөгдсөн зүйл. ОХУ юу хүснэ, Монголд тэр нь өрнөнө.  Тиймээс ч урьд өмнө тохиолдож байгаагүй шатахууны энэхүү хомсд­лыг Тавантолгойн төлөөх шантааж хэмээн хардах ч хүн олон байна.  Монгол Улс тавдугаар сард 84 мян­ган тонн дизель түлш худалдан авах захиалгын хариуд ОХУ-аас 34 мянган тонныг нийлүүлэхээ амлаж, харин ердөө 10 мянга гаруйг нь нийлүүлээд байна. Монгол Улс сардаа 30-32 мянган тонн дизель түлш хэрэглэдэг бөгөөд үүний 50  хувь нь уул уур­хайн салбарт зориулагддаг ажээ.  Тиймээс Эрдэс баялаг, эрчим хүчний дэд  сайдаар ахлуулсан   ажлын хэс­гийн­хэн  Москваг зорьж, ОХУ-ын төрийн өмчит “Роснефть” компа­ниас 30 гаруй мянган тонныг, “ТНК” компаниас 13 мянган тонн түлш авахаар гэрээ хийсэн гэдгээ дуулгасан ч ШТС-уудад дизель түлш зарахгүй хэвээр байгаа юм.

Монголын эдийн засгийн гол тулах цэг болсон, уул уурхай, газар тариалан, зам засвар, барилгын салба­рын ажил ид эхлэхтэй зэрэгцээд шатахууны хомсдол нүүрлэх болсон нь  инфляцийг хөөрөгдөж, эдийн засгийн суурь бүтцэд сөргөөр нө­лөө­лөх хандлагатай байна.  Өөрөөр хэлбэл, дизель түлшний хомсдол Монголын эдийн засгийн амьсгалыг тасалдуулж магадгүй байна. Дөрөв­дүгээр сард инфляци байж болох хамгийн таатай төвшинд буюу 5,5 хувьд хүрсэн ч тавдугаар сард огцом өсөлттэй гарч магадгүйг Мон­гол­банкны зүгээс анхааруулсан.  Инфляцийн хөөрөгдөлд гол нө­лөөл­дөг нэг хүчин зүйлс нь нийлүүлэлтийн “шок” шүү гэдгийг төв банкнаас сануулж байгаа. Эдийн засгийн хамгийн боломжит таатай эл нөхцөлөө хадгалж чадвал Монгол Улс 2011 оны эцсээр томоохон “бялуу” амтална хэмээн төв банкны мэргэжилтнүүд урьдчилсан онош тавиад байсан юм. Харамсалтай нь   энэхүү хомсдол хэзээ  арилж, Монгол Улс нийлүүлэлтийн “шок”-оос  хэдийд гарч чадахыг  хэлж мэ­дэх албан тушаалтан одоохондоо Монголд алга.

Монголд болж буй үйл явдлын талаар Москва “Монголын импорт­лог­­чидтой хийсэн гэрээнийхээ дагуу түлш нийлүүлсэн. Юунаас болоод хомсдол үүсээд байгаа бид мэдэхгүй” хэмээн мэдэгджээ. Шатахууны хомс­дол нүүрлэхгүй, үнэ өсөхгүй хэмээн мэдэгдээд байсан Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яам, Газрын тосны газрынхан үнэнд гүйцэгдэнэ гээч болж дуугаа хураав. Бүтэн сар нүүрлэсэн шатахууны хомсдлоос болж зам засварын компаниуд аж­лаа хийж чадахгүйд хүрсэн бол нийтийн тээврийнхээ тасалбарынхаа  үнийг 500 төгрөг болгохоо зарлалаа. Зургадугаар сарын 2 буюу Эх үрсийн баярын маргаашнаас автобусны үнэ 500 болж нэмэгдэнэ. Газрын тосны газрын мэдээгээр ирэх сард 34 мянган тонн түлш нийлүүлэхээ ОХУ бас л “амласан” гэнэ.

Ямар ч байсан дизель түлш ирэх сард хомсдохгүй болов уу гэх найдлагыг албаны хүмүүс хэлж, харин “Дизель түлш зарахгүй” гэсэн бичиг хадаастай ШТС-ууд дээр хэрэглэгчид дугаарлаж, зарим нэг нь хомсдлыг хожоо болгон нэг литр түлшийг 3000 төгрөгөөр зарж байна. Долоо, наймдугаар сард дизель түлшний эрэлт хэрэгцээ бүр илүү нэмэгддэг учраас ирэх саруудад хомсдол битгий л нүүрлээсэй билээ.

Дизель түлшний эрэлд мордсон нийслэлийнхэн хөдөөг зорьж, нэг литр түлшийг 2000 төгрөгөөр бөөн­дөж авч байгаа сурагтай.

ШТС-ууд нь дизель түлшний худалдаагаа зогсоож, харин дизель түлшний дамын наймаа ид цэцэглэж байгаа нь импортлогчдын ашиг олох нэг  арга байж  ч болохыг үгүйс­гэх аргагүй юм. Ямар ч байсан авто­бус­ны үнэ нь 500 болбол, талх тариа, гурил будааны үнэ нь өсч ард түм­ний амьдрал улам л хэцүүдэх нь тодорхой. Тэгэхээр уул уурхайгаасаа олсон мөнгөөр иргэ­­дээ орон сууц­жуулж, эх орноо цэцэглүүлнэ гэсэн монголчуудын мө­рөө­дөл их санасан газар есөн шөнө хоосон хононо гээч болчихож магадгүй нь.

Зохиогчийн эрх:
"Ардын эрх" сонин