Монгол
Улс малаа олон улсын жишгээр тоолох ажлыг эхлүүлжээ. Хүнсний аюулгүй
байдлыг хангахын тулд малын гарал үүслийг баталгаажуулах эхний алхам
болгон “Монгол мал” хөтөлбөрт тусгасны дагуу мал бүртгэлжүүлэх ажлаа
эхэлжээ. Олон улсын мал, амьтны бүрт­гэлийн хороо тухайн малыг ялган
тэмдэглэх хэрэгслийн стандартыг хянаж, зөвлөмж гаргаж өгдөг. Энэ
байгууллагад хү­лээн зөвшөөрөгдсөн үйлд­вэрлэгчээс ялган тэмдэглэх
хэрэгслийг авч малаа тоолоход хэрэглэх гэнэ. Энэ ажлын хүрээнд адуунд
цахим дохио­лолтой чийпийг тариу­раар суулгах бол үхэр хонь, ямааг
ээ­мэг­жүүлэх юм байна. Тус ажлын хүрээнд энэ жил 6.5 сая малыг
ээмэг­жүүлж, бүртгэлд хамруулна. Эхний ээлжинд үхэр сүргийг 100 хувь
ээмэгжүүлж бүртгэх юм. Өмнө нь 2005 оноос малын ял­ган тэмдэглэх ажлыг
гадаадын төслөөр хийж, 15 мянган орчим малыг бүртгэлгүй зөвхөн
ээмэгжүүлсэн аж.

“Монгол мал” хөтөлбөрт тус­гаснаар бол 2012 он
гэхэд нийт малын 15-20 хувийг, 2015 он гэхэд 40 хувийг, 2021 он гэхэд 80
хувийг бүртгэх зорилго тавьсан. Малыг ээмэгжүүлэн бүртгэхдээ нэг чихэнд
нь ээмэг зүүлгэн засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн кодын
стандартыг суулгах аж. Эхний зургаан оронтой тоо аймаг, сум, багийн код,
дараагийн зургаан оронтой тоо нь малыг ялган тэмдэглэх дугаар нийт 12
оронтой код тус ээмэгт байна. Мал бүхэн хувийн дугаартай. Тэр хувийн
дугаар давтагдахгүй. Бүртгэлийн нэгдсэн программыг энэ оны ирэх
аравдугаар сар гэхэд бүх суманд суурилуулж дуусгахаар төлөвлөжээ.
Бүртгэл гурван түвшинд сумын мал эмнэлэг үржлийн тасаг анхдагч шатанд
бүртгэл хийж, бүх сумдын бүртгэлийг аймгийн ХХААЖДҮ-ийн газар зангидаад
төв сервер буюу Малын бүртгэлийн үндэсний санд ирүүлэх аж.

Малыг
ялган тэмдэглэх хэ­рэгслийг хаанаас авах вэ гэдэг тухайд энэ жил тендер
зар­лажээ. Засгийн газрын тогтоолоор бүх суманд мал эмнэлэг үрж­лийн
тасаг байгуулж, 1000 гаруй ажлын орон тоо бий бол­госон. Энэ
байгууллагын гол үүргийн нэг нь энэ анхан шатны малын бүртгэлийг хийх
юм. Ингэснээр мал нэг бүрийг Монгол Улсын тэр аймаг, тэр сумаас гаралтай
нь мэдэх боломжтой ба малын эзэн Улаанбаа­тарт байсан ч өмчийн эзний
хаяг, малыг нь маллаж байгаа малчны код бүгд бүртгэгдэнэ. Малын шилжилт
хөдөлгөөн тодорхой болж, малын хулгайн гэмт хэрэг бууран алдуул малыг
олоход амархан болох юм байна. Мөн мах, сүүний үйлдвэрүүдэд энэ бүртгэлд
хамрагдсан малын бүтээгдэхүүнийг л авах ёстой гэдэг шаардлага тавина.
Малын удмын сан эрүүл мэндийг хамгаалах хуулиар мал гэдэгт мал, болоод
хөдөө аж ахуйн тэжээвэр болох төрөл бүрийн шувуу, цаа буга, зөгий,
туулай, нохой, муур орж байгаа юм. Гэхдээ эдгээр амьтдын бүртгэлийг
тухайн төрлийн амьтны асуудал хариуцсан холбоо нийгэмлэг, байгууллагууд
хийх үүрэгтэй гэнэ. Түүнээс бүх мал, амьтдыг төр ганцаараа бүртгэж
чадахгүй ажээ.