Нийслэл хот сарын турш байгаль орчноо хамгаалах, ногоон хот бий болгох, хүн бүр мод тарих  ажилтай байх нь. Жил жилийн хаварт Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамнаас зохион байгуулдаг “Хаврын сарын аян” эхэллээ. Сарын аяны хүрээнд хийх ажлынхаа талаар өчигдөр БОАЖ-ын дэд сайд Ч.Жаргалсайхан, Ой, Усны газрынхан, Нийслэлийн байгаль хамгаалах газар болон урлаг соёлынхон хамтран мэдээлэл хийсэн юм.

Энэ жилийн “Хаврын сарын аян”-ыг дөрвөн долоо хоногт хувааж, өөр өөрсдийн үйл ажиллагааны хүрээнд арга хэмжээ, өдөрлөгүүд зохион  байгуулах юм байна. Эхний долоо хоногт Ойн газрынхан “Ногоон дээл”,  хоёрдугаар долоо хоногт Усны газрынхан “Цэнхэр бүс”, гурав дахь долоо хоногт Нийслэлийн байгаль хамгаалахынхан “Саруул орчин”, харин сүүлийн долоо хоногт “Ой-хуурай газрыг тэтгэнэ” сэдэвт багц ажил зохион байгуулна. Маргаашнаас Ойн газрынхан бүх нийтээр мод тарих  ажлыг нийслэлд эхлүүлэх гэж байна.

Энэ жил хоёр сая орчим мод тарих ажилд 400 мянган хүн оролцоно гэх зорилгыг тэд тавьжээ. Харин улсын хэмжээнд 2400 га талбайд нөхөн сэргээлт хийж, 18 мод үржүүлгийн газар  байгуулж нийтдээ 35 сая суулгац тарих юм байна. Өнгөрсөн жил 167 мод үржүүлгийн газар 50 мянга орчим сайн чанарын тарьц суулгац ургуулсан тул энэ жил суулгац ховордох хүндрэл гарахгүй гэж албаныхан хэллээ.

Энэ удаагийн мод тарих аянд Усныхан нэгдэж байгаагаараа онцлог. Маргаашнаас эхлэн долоо хоногийн хугацаанд тус газрынхан томоохон хот суурингаас 20-50 км, сум дүүргээс 10 км, баг хорооноос таван км доторх гол горхи, булаг шанд, нуур цөөрмийн урсацыг сэргээх, цэвэрлэх юм байна. Мөн түүнчлэн дунд сургуулиудад усыг гамтай хэрэглэж занших, цэвэр усны ач холбогдлын талаар сургалт, лекц зохион байгуулах гэнэ.

Уламжлал ёсоор Монгол Улс дөрвөн жилд нэг удаа улс орон даяар усны тооллого хийдэг. Энэ жилийн тооллого ч мөн сарын 22-нд  эхлэх юм байна. Гэхдээ энэ удаагийн тооллогыг заавал газар бүрт нь очиж тоолж, цаг, зардал гаргалгүй, орчин үеийн дэвшилтэт технологийг ашиглана гэж Усны газрын орлогч дарга Ц.Сосорбарам хэллээ.

“Ногоон хот аян-2011”

Өнгөрсөн жилийн өдийд Ерөнхийлөгчийн Ц.Элбэгдорж “Бүх нийтээр мод тарих үндэсний өдөр зохион байгуулах тухай” 63 тоот захирамжаа гаргаж, монголчууд нийтээрээ мод тарих үндэсний өдөртэй болсон. Байгаль хамгаалах хаврын сарын аян, мод тарих үндэсний өдрийн хүрээнд байгалиа хамгаалах, мод тарих үйлсэд олон нийтийг уриалах, экологийн боловсрол олгох зорилготой “Ногоон хот аян-2011” өдөрлөг өнөөдөр Скай худалдааны төвийн өмнөх талбайд нээлтээ хийнэ. Өдөрлөгийн  нээлтэд Байгаль орчны сайд Л.Гансүх, Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Г.Мөнхбаяр нар оролцох аж. Энэ үеэр мод тарих технологийн зааварчилгаа, зөвлөгөө, сургалт, гарын авлага тараах, олон нийтийг байгаль хамгаалах, мод тарихыг уриалсан урлагийн тоглолт, тарьц суулгацын үзэсгэлэн худалдаа гаргах гэнэ. Энэ жилийн “Байгаль хамгаалах сарын аян”-д урлаг соёлынхон  нэгдэж байгаагаараа онцлогтой. Тухайлбал, УДЭТ-ын найруулагч СТА Н.Наранбаатар, МУСГЗ зохиолч Д.Төрбат, “Харанга” хамтлагийн ахлагч Ц.Чулуунбат нар урлаг соёлын арга хэмжээ, бүх нийтийн парадыг удирдах юм байна. Өнгөрсөн жил УДЭТ-ын уран бүтээлчид цөлжилтийн асуудлыг хөндсөн “Шар тэнгисийн тарчлаан” жүжгийг анх тайзнаа тавьсан. Энэ жил ч мөн жүжгээ тавих аж. Харин БОАЖЯ-ныхан ХЗДХЯ, Байгаль хамгаалах иргэний зөвлөл, байгаль орчны чиглэлээр хамтран ажилладаг  ТББ-уудтай хамтран олон нийтэд байгаль хамгааллын чиглэлээр гарсан хуулиудыг сурталчлах аж.

Энэ жилийн мод тарих аянд нэгдсэн Усны газрын дарга Ц.Сосорбарамтай уулзлаа.

-Жил болгон л мод тариад л байдаг. Ургах боломжгүй бохирдолтой хөрсөн дээр  тариад  үргүй зардал гаргаад байгаа юм биш үү. ШУА-ийн эрдэмтэн судлаачид хүртэл нийслэлийн хөрсөнд мод тарих боломжгүй  болсон тухай ярьдаг…?
-ШУА-ийн хүрээлэн бидэнтэй энэ чиглэлээр хамтран ажиллах хэрэгтэй байгаа юм. Манайхан Хянган, Өвөр Монголтой харьцуулж ярих нь олонтаа. Хятад улс ногоон байгууламжтай болох, зүлэг модыг хаа сайгүй тарьж ургуулахаар 30 жил судалгааны ажил хийсний үр дүнд амжилтад хүрсэн жишээ  бий. Энэ улс судалгаа шинжилгээний тусгай бааз бий болгож, төр засгийн зүгээс  хөрөнгийг хангалттай шийдсэн нь цаг агаар, хөрсөндөө тохиромжтой мод, бут зүлэгтэй болгох үндэс байсан. Үүнтэй адил байгаль орчны асуудалд хөрөнгө зарцуулмаар  байгаа юм. Нэг га талбайг ойжуулахад 300 мянган төгрөг төсөвлөж байна. Гэтэл энэ мөнгө  бодит байдал дээр хаанаа ч хүрдэггүй. Мод тарина гэдэг зөвхөн 10 хувь нь. Харин үлдсэн 90 хувь нь услах, арчлах, үржүүлэх, ургуулах ажил шүүдээ.

Нийслэлийн Байгаль хамгаалах газрын дарга Ю.Дэлгэрмаа:

-Ойжуулах, хотын ногоон байгууламж бий болгох асуудал өөр шүү дээ. Нийслэлийн хөрс бохирдож, мод тарихад хүнд болсон нь үнэн. Тарьсан бүх мод  ургахгүй байгаа гэдэг дээр санал нийлж  байна. Ийм нөхцөлд ямар төрлийн тарьц, суулгац тохиромжтой вэ, ямар арчилгаа хэрэгтэй вэ, ямар төрлийн, хэдэн настай мод суулгах вэ гэдгийг нарийн тооцоолж судлах шаардлага байна.

-Туул голыг дахин цэвэрлэх тухай ярьж байна. Харин ойр орчмын үйлдвэр, цэвэрлэх байгууламжийн бохир ус, хог хаягдлыг яах вэ. Арьс ширний үйлдвэрүүдийг хотоос гаргах ажил хэзээ хэрэгжих вэ?

-Сарын аяны хүрээнд Туул голын нийслэл хотын газар нутгаар дайран өнгөрч байгаа бүх хэсгийг хогноос нь салгана. Харин арьс ширний үйлдвэрийг хотоос зайдуу гаргах ажил үе шаттай явж байна.
Одоогийн байдлаар газрын асуудлыг шийдсэн. Харин нүүлгэн шилжүүлэх хөрөнгийг ирэх жилийн төсөвт суулгана. Хөрөнгө мөнгөтэй холбоотой учир хүлээгдэж байна. Ойролцоогоор 20 гаруй үйлдвэрийг хотоос гаргахаар төлөвлөсөн гэх хариулт өглөө.