“Иргэдийн оролцоо ба шилдэг агентлаг тодруулах аян”-ы хүрээнд Иргэний нисэхийн ерөнхий газрын Агаарын навигацийн үйлчилгээний газрын дарга П.Ганболдтой ярилцлаа.

-УИХ-аас баталсан “Тө­рөөс иргэний нисэхийн сал­барт 2020 он хүртэл ба­римтлах бодлого”-д Монгол Улсын агаарын зайд үйл­дэгдэж байгаа нислэгийн хөдөлгөөнд агаарын нави­гацийн цогц үйлчилгээ үзүүлэхээр тусгасан. Тий­мээс танай алба бол өөр­чилнө, шинэчилнэ гээд завгүй л байна уу?

-Засгийн газраас батал­сан ерөнхий төлөвлөгөөний хү­рээнд агаарын нави­га­цийн үйлчилгээг шинэч­лэх, өөрч­лөх талаар багагүй аж­лыг зохион байгуулж бай­на.

Нислэгийн аюулгүй байдлыг хангах, агаарын замыг уян хатан, оновчтой зо­хион бай­гуулах, нисэх бууд­­луудад буулт, суулт, хөө­­рөлт үйлдэж буй агаарын хөлгүүдэд зо­риулсан нис­лэгийн зур­гийг улам бо­ловс­ронгуй болгох зэрэг олон асуудлыг цогцоор нь шийд­вэрлэх юм.

Ерөнхий хөтөлбөрөөс гад­на бид өөрсдөө санаачлан агаарын навигацийн үйл­чилгээг шинэ шатанд гаргах тодорхой төлөвлөгөөтэй ажил­­­лалаа. Улсынхаа агаа­рын зайг үр ашигтай, зөв зохион байгуулах, аюул­гүй байдлыг хангах талаар хэд хэдэн ажлыг санаачилж хийгээд байна.

Тухайлбал, Олон улсын агаарын тээвэрлэгчдийн хол­боо болон манай улсын агаарын замаар нислэг үйлддэг агаарын томоохон тээвэрлэгчдийн төлөөллийг урьж, Монгол Улсын агаа­рын орон зайд нислэгийн аюулгүй байдлыг хангах талаар хийж, хэрэг­жүүлж буй ажлуудаа та­нилцуулсан. Манай улсын агаарын за­мыг үр ашигтай зохион байгуулах талаар тэдэнтэй зөвлөлдөж, то­дорхой хэм­жээнд хамтран ажиллах зөвшилцөлд хүрлээ.

Мөн нэг хүндрэлтэй асуудал байсныг удахгүй шийдвэрлэхээр ажиллаж байна. Манайд бодит ажиг­лалтаар онгоцыг удирд­даггүй байх үед хоёр агаа­рын хөлөг хоорондын аюул­гүй зай 150 км байсныг бид бодит ажиглалтын систем буюу радиолокатор суурилуулснаар 90 км бол­гож багасгасан. Одоо дахин багасгаж, зургаадугаар са­рын 24 гэхэд агаарын хөлөг хоорондын аюулгүй зайг 30 км болгох зорилт тавиад, олон улсад зарлачихсан ажиллаж байна. Энэ ажилд шаардлагатай тоног тө­хөө­рөмжийг суурилуулах, мэр­гэжлийн боловсон хүчнээ бэлтгэх, бичиг баримтууддаа өөрчлөлт оруулах гээд олон ажлыг амжуулж байна даа.

Өнөөдрийн байдлаар та­ван радиолокатор, мөн тоо­ны ADSB буюу ха­маа­рал­тай ажиглалтын сис­тем ажил­лаж эхэлсэн. Энэ онд нэмж хоёр радиолокатор суу­­­рилуулна. Бичиг ба­римтуудаа шинэчилж өөрч­лөх, багасгасан зайчлал ханган агаарын хөлгийг удирдах нислэгийн удирдагч нараа бэлтгэх ажил ид өрнөж байна.

-Агаарын хөлгүүдийн аюулгүй зайг багасгах нь ямар ач холбогдолтой юм бэ?

-Ингэж багасгаснаар Мон­гол Улсын агаарын зайд нэвтрэн өнгөрүүлэх чад­варыг сайжруулж, то­дорхой хэм­­жээнд нис­лэгийн тоог нэ­мэгдүүлэх боломжтой болж байгаа юм. Манай улсын хил дээр агаарын хөлгүүд хоорондын зайг холдуулдаг хүндрэлийг арилгаж, нэвт­рэн өнгөрөх чадварыг нэ­мэгдүүлэх та­лаар хийж буй бидний ажлыг хоёр хөрш төдийгүй агаарын тээвэрлэгч нар тааламжтай хүлээн авч бай­гаа. Энэ ажлыг хийснээр төр, засгаас ба­талсан хөтөлбөрийг хэ­рэг­жүүлэхэд төдийгүй агаа­рын тээврийн салбарын хөгжилд чухал хувь нэмэр оруулах юм. Шаардлагатай тоног төхөөрөмжүүдийг суу­­­­рилуулаагүй бол энэ аж­­лыг хэрэгжүүлэхэд хэ­­цүү. Харж удирдаагүй байж агаарын хоёр хөлөг хоо­­рондын аюулгүй зайг багасгаж нислэг үйлдэнэ гэдэг боломжгүй зүйл. Энэ асуудлыг радиолокатор суу­рилуулж шийдвэрлэснээр аюулгүй байдлыг өндөр түвшинд хангаж ажиллана гэсэн үг. Ингэснээр манай улсын агаарын хил дээр үүсдэг цуваачлалын асуу­далд хүндрэл гарахгүй болж байгаа юм.

Түүнчлэн агаарын хөл­гүүдэд өөрсдийн ашигтай өндрийг эзлэн нисэх бо­ломжийг илүүтэй хангаснаар нислэгийн цаг, түлшний зарцуулалтыг буу­руулж, агаарын бохирдлыг багас­гах, эдийн засгийн ашигтай бай­далд нилээд ахиц гарна гэж ойлгож болох юм.

-Өнгөрсөн онд агаарын хөлөг хоорондын аюулгүй зайг багасгах талаар яриг­даж байсан. Тухайн үед энэ оны арванхоёрдугаар сард шийдвэрлэнэ гэж байснаа наашлуулжээ?

-Хугацааг нь нааш­луулсан. Бид Тайландын вант улсын “Aerotai” ком­­панитай хамтарч хийх нислэгийн удирдагч на­рын сургалтын хугацааг урагш­луулж чадсан. Бичиг баримтад өөрчлөлт оруулах ажлууд ч хугацаандаа хийгдэж байгаа учраас ху­гацааг наашлуулах бо­ломж бүрдсэн. Нис­лэгийн удирдагчдаа бэлт­гэж, хол­богдох бичиг ба­рим­туу­дыг цэгцэлж дуусаад зур­гаадугаар сарын 24-нөөс хэрэгжүүлэх юм.

-Ингэж өөрчлөлт хийс­ний үр дүн хэдийнээс гарч эхлэх вэ?

-Бидний зорьж, зүт­гэж буй ажлын үр дүн эх­­нээ­сээ гарч эхэлж бай­на. Тухайлбал, Монгол Улсын агаарын орон зай­гаар нэвт­рэн өнгөрч буй өнгө­рөлтийн нислэгийн цэ­вэр гүй­цэтгэл өнгөрсөн оны мөн үеийнхтэй харьцуулахад 3555 нислэгээр нэмэгдлээ. Энэ нь бидэнд үүнээс ч илүү боломж бий, агаарын орон зайгаар өнгөрүүлэх нис­лэгийг нэмэгдүүлэх чад­вартай гэдгээ олон улсад харуулсан хэрэг. Олон улсын агаарын тээвэрлэгчдийн нис­лэгийн аюулгүй ажил­лагааг хангах талаар бидний хийсэн, санаачилж зохион байгуулсан ажлын үр дүн түрүүчээсээ ингэж гарч байна. Төр засгаас анхаарч ажилласнаас гадна олон хүний хүч хөдөлмөрийн үр дүнд ийм амжилтад хүрлээ. Бид олсон амжилтаа бататгаж, цаашид ч улсын­хаа дээгүүр дамжин өнгөрч буй нислэгүүдийн аюулгүй ажиллагааг өндөр хэмжээнд ханган ажиллах, нислэгийн тоог нэмэгдүүлэх зорилт тавин, урам зоригтой ажил­лаж байна даа.

-Нислэгээ нэмэгдүүлсэн агаарын тээвэрлэгчдээс жи­шээ татаж сонир­хуул­бал?

-Өнгөрсөн жилүүдийн нислэгтэй харьцуулж хэлье. Тухайлал “Air China” ком­пани 506, “KLM” буюу Гол­ландын агаарын тээврийн компани 524, “China eastern Airlines” 556, “China southern” 1438 нислэгийг нэмж үйлдсэн байна. Мөн Гер­маны “Lufthanza cargo” компани 345, “TNT” агаарын тээвэрлэгч 236, Хонконгийн “Catayfacific” 347, “British airvays” 556 нислэг нэмсэн байх жишээтэй. Энэ бол бидний хийж хэрэгжүүлж буй ажил, манай улсын агаа­рын замын аюулгүй байдал дээшилснийг агаа­рын тээвэрлэгчид гярхай мэдэрсэн байна гэж хэлж болох юм.

-Шинээр нислэг үйл­дэх хүсэлтээ ирүүлсэн авиа­компани байгаа юу?

-Манай улсын нутаг дэвсгэр дээгүүр нислэг үйлддэггүй дөрвөн компани нислэг үйлдэх зөвшөөрөл хүссэн. Чехийн “Chekh airlines”, Олон улсын шуудан тээврийн “Fedex”, Филиппин улсын “Philippine airlines”, Израиль улсын “Izrail airlines” гэсэн дөрвөн компани нислэг үйлдэх зөвшөөрлөө авч, хоёр нь эхэлчихсэн байгаа. Манай улсын агаарын замын аюулгүй байдлыг нилээд судалсны эцэст нислэг үйлдэх хүсэлтээ тавьж байгаа шүү дээ.

Мөн хөөрөлт, буултын нислэг өнгөрсөн оныхоос нэ­мэгдсэн. Энэ нь нислэгийн төлөвлөлтийг уян хатан болгосонтой холбоотой. Өм­нө нь бид нислэгийн тө­лөвлөлтийг гурван өдрийн өмнө ч гэдэг юмуу их хатуу өгдөг байсан. Одоо бид нэг хоногийн өмнө юмуу, эсвэл зургаан цагийн өмнө өгснөөр Улаанбаатарт бууж, хөөрч буй агаарын хөлгийг тоог нэмэгдүүлсэн байгаа.

-Энэ бүхэн агаарын за­мын бодлогоо шинэчлэх ажлын хүрээнд хийгдэж буй аж­лууд гэж ойлгож болох уу?

-Монгол Улс агаарын орон зайгаа уян хатан бол­гох, агаарын замуудаа өөрч­­­­лөн шинэчлэх тал дээр хоц­­рогдолтой ажиллаж бай­­сан. Бид үүнийг шинэч­лэхээр шийдвэрлэн, тө­лөв­лөгөөндөө тусган, Япон улсын Иргэний ни­сэ­хийн байгууллагатай хам­тарч өнөөдрийн бай­гаа агаарын замуудад ши­нэч­лэлт, өөрчлөлт оруу­лах, уян хатан болгох талаар ажил­­лаж эхэлсэн. Агаарын зарим тээвэрлэгчийн зү­гээс “улирлын чанартай салхи­наас болж танай нутаг дэвс­гэр дээгүүр орж ирсэн үед агаарын замаа солих шаардлага гардаг. Тиймээс танайх агаарын замаа уян хатан болгох тал дээр анхаарч ажиллаач” гэсэн хү­сэлтийг гаргадаг. Манай мэр­гэжилтнүүд энэ тал дээр судалгаа явуулж, түрүүчээс нь уян хатан болгож эхлээд байна. Зарим хязгаарлалттай байсан агаарын замуудын хязгаарлалтыг цуцалсан.

Мөн нислэг үйлдэж буй схем зурган дээрээ анхаарч байгаа. Тухайн агаарын хөлгийг нэлээд урт зам туулуулж байж эргүүлэх ч юм уу, буулт, суултанд ороход хүндрэлтэй схем зургууд ганц нэг байдаг. Үүнийг засч сайжруулах тал дээр ажиллаж байна. Нислэгийн зургийг улам боловсронгуй болгосноор манай улсын дээгүүр ни­сэн өнгөрч буй агаарын хөл­гүүдэд сонголт гаргаж өгч байгаа. Нислэг үйлддэггүй байсан агаарын замуудын ашиглалтыг сайжруулах, манай нутаг дэвсгэр дээгүүр нислэг үйлддэггүй авиа­компаниудын сонирхлыг татах талаар багагүй ажил зохион байгуулж бай­­на. Манай улсын агаа­рын за­муудад өөрчлөлт оруулс­наар нислэгээ нэ­мэгдүүлэх боломж байгаа талаар агаарын тээвэрлэгч нараас х­үсэлт ирүүлсээр байгаа. Одоо­гийн байдлаар ийм хү­сэлт долоо ирээд байна.

-Ийнхүү дамжин өнгөрч байгаа нислэгүүдээс ямар нэ­гэн төлбөр, хураамж ав­даг уу?

-Олон улсын жишигт тухайн улсын орон зайг ашиглахад төлбөр төлөхгүй гээд заачихсан байдаг. Ха­­рин навигацийн цогц үйл­чилгээ үзүүлсний ху­раамж гэж авдаг. Агаарын хөлгийн хүндийн жин, зорчигдын тоо, алслалт зэр­гээс хамаарч тарифаа тог­тоодог.

Тодруулбал 100 км ту­тамд 70 гаруй ам.доллар гэх мэтээр. Мэдээж бид энэхүү орлогоороо техник, тоног төхөөрөмжөө шинэчлэхээс эхлээд ажилчдынхаа нийг­мийн асуудлыг шийдвэрлэх, улсын төсөв бүрдүүлэх зэ­рэгт хувь нэмрээ оруулж эхэлж байна.