Хан-Уул дүүргийн XV хорооны нутаг, “Hawai”, “Визард таун” хот­хон орчмын оршин суугчид бохирын усан дунд амьдарч байна. Тэр хавийн хүүхдүүд бохирын усан дээр тоглож, томчууд муу усаа туучин гэртээ орсоор дөрвөн жилийг үджээ. Биднийг очиход “Болор сан-Халамжит гэр бүл” төвийнхөн тэр хавьд тогтож, хөлдсөн мөсийг ачуулж таарлаа. Портер машинд тэвш дүүрэн мөс ачаад хөдөлгөж байв. Мөсний зузаан нь бараг арван см харагдана. Тус сан “Визард таун”-ы байрны доод давхарт бай­даг юм байна. Тиймээс тус санд хүмүүжиж байгаа хүүх­дүүд хамгийн ойрын хохирогчид. Тус төвийн багш нар “Хүүхдүүдээ бай­ранд нь тэр бүр хориод байх хэцүү. Гадаа гарч тоглохоор халдварт өвчин тусах нөхцөл бүрдсэн орчин байдаг. Дулааны улиралд зарим хүүхдийн маань биеэр юм туурах гээд байдаг болохоор амралтаар нь хөдөө салхинд гаргахаас өөр аргагүй. Энэ хавьд халдварт өвчин тархвал ямар хор хохирол уч­ра­хыг төсөөлөх арга алга. Тиймээс асуудлыг шийдүүлэхээр сүүлийн дөрвөн жил холбогдох байгууллагуудад бичиг цаас зөөж байна. Гэвч өнөөг хүртэл асуудлыг шийдэж чадаагүй. Жил бүрийн хавар хөлдсөн бохирыг ачуулж, орчноо өөрсдөө цэвэрлэдэг. Тэг­сэн хэдий ч байсхийгээд бохир хальж байж суухын аргагүй муухай үнэр гар­на. Дулааны улиралд угаа­дас, шавар шавхайг туучиж алхахаас аргагүй байдаг” гэсэн юм.  Ойр хавийн барилгууд дундаас “Ви­зард таун”-ы орон сууц илүү нам газар байдаг юм байна. Тиймээс хальсан бохирын ус яг тэр байрны эргэн тойронд тунаж, өв­лийн цагт хөлдөн, дулааны улиралд шавар шавхай болдог гэдгийг тус сан­гийнхан болон оршин суугчид ярьж байсан. Хүүх­дийн тоглоомын тал­бай нь гэхэд мөсөн коток шиг болжээ. Тус байрны ойролцоо очиход муу усны муухай үнэр хан­хийнэ. Цаг дулаарч байгаа болохоор мөс хайлж, шавар шавхайтай хутгалдаад угаадсаа гаднаа асгасан гэр хо­роол­лын гудамж мэт бол­жээ. Хотын төвийн бүс гэж хэлж болох “Туулын гудамж”-наас элдэв халдварт өвчин тархахгүй гэх баталгаа алга. Хүүхдүүд л хойно тог­лоомын талбайдаа тог­лоно. Ингэхдээ өвлийн улиралд муу усны хөлдсөн мө­сөн дээр гулгаж, дулаан цагт шавар шавхайг нь туучих нь энүүхэнд. Ядаж л агаарт дэгдсэн уурнаас нян бактери дамжих нөх­цөл тэнд бүрджээ.

Тиймээс оршин суугчид хүүхдээ аль болох гадаа тоглуулахгүй байхыг хи­чээдэг гэнэ. Гэхдээ ирж яваа цагт гэртээ ха­шиг­даад суухыг хүсэх хүүхэд гэж хаана байх вэ. Хүүхдүүдээс гадна томчууд байрны хонгилд байх гараашнаас машинаа авах­даа заавал бохир ус туулах шаардлага гарна. Яагаад гэвэл тэр хавийн хоолойгоос хальсан бохир ус гараашид тунажээ. Гараашид орвол бохир усны хоолойгоос үнэртдэг эвгүй үнэр ханхийнэ. Нэг буланд бохирын ус тунасан харагдана. Оршин суугчид шавхаад, шавхаад дийлдэггүй гэд­гээ учирласан. Тэр хавийн оршин суугчид хэрэндээ арга хэмжээ авдаг бололтой юм. Бохирын худгаар бохир ус байнга халиад байхаар нь тагийг нь өндөрсгөж засуулсан байна. Тэгсэн хэдий ч бохирын худагт ус тас хөлдсөн байлаа. Мөн бохирын шугамын хоолойг орон сууцны нэгдүгээр давхарт шинээр татуулсан харагдана. Бохир үнэртээд байж суух аргагүй болохоор орон сууцнаас дамжиж гарааш руу орох хаалгыг тагласан гэнэ. 

Хан-Уул дүүрэг тэр дундаа Зайсан орчимд амьдрах хүсэлтэй иргэд олон. Энэ эрэлтээс үүдэж тэр хавьд зай завсаргүй олон орон сууц барьсан. Ингэж инженерийн шугам сүлжээний төлөвлөлтгүйгээр ба­­рилга байгууламж барихыг тө­рийн байгууллагын удирдах албан тушаалтнууд зөвшөөрснөөс үүдэж оршин суугчид бохирын усан дунд амьдрах эхлэл тавигджээ. Мэргэжлийн хяналтын газар нөх­цөл байдлыг үзэж, шалгалт хийгээд “Инженерийн шугам сүл­жээний төлөвлөлтгүйгээр ба­рилга, байгууламжууд барихыг зөв­шөөрснөөс үүдсэн” гэдэг дүг­нэлт гаргасан байна. Уг нь тэр хавьд амины орон сууц барих төлөвлөгөөг Хан-Уул дүүргийн ИТХ 2003 онд гаргасан байдаг. Гэтэл хотын хэсэгчилсэн төлөвлөгөөг мөрдөлгүйгээр амины орон сууцны газрыг нийтийн орон сууц болгохыг дур мэдэн зөвшөөрсөн үе, үеийн албан тушаалтнууд буруутай гэж Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар үзжээ.

Тус хотхонуудын дунд ганц байдаг бохир усны дамжуулан өргөх станцыг “Визард констракшн” компани хариуцан ажилладаг юм байна. Гэхдээ тэр хавьд орон сууц барьж байгаа аж ахуйн нэгжүүд холбогдох дүрэм журмаа мөрдөж, даац хэмжээг нь тооцолгүй хоо­рон­доо дур мэдэн тохиролцож, хол­болт хийснээс ачааллаа дий­лэхээ больжээ. Ингэж олон компаниуд дураараа бохирын стан­цыг ашиглачихаад засвар үйлчилгээг нь хариуцах эзэнгүй орхиод явчихаж. Өөрөөр хэлбэл, барилгын компаниуд ашгаа харж оршин суугчдаа оруулаад л алга болдог нь Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын шалгалтаар ил болжээ. Тиймээс тэр олон ба­рилга барих зөвшөөрөл өгсөн төрийн байгууллагын албан ту­шаалтан, бохирын станцыг хууль бусаар ашиглаж байгаа аж ахуйн нэгжүүдийг шалгуулахаар Мэр­гэжлийн хяналтын газар хуулийн бай­гууллагад хандаад байгаа аж. Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын дулааны байцаагчдаас энэ талаар тодруулахад  “Бохир нь урсгалаараа төвийн шугаманд хүрч чадахгүй учраас зайлшгүй бохир ус өргөх, дамжуулах станц барих шаардлагатай болсон. Станцаа байршуулчихаад ямар ч тооцоо, судалгаагүйгээр тэр хавийн бүх барилгуудыг холбочихсон. Тэр нь ачааллаа дийлэлгүй байн байн эвдэрч иргэдийг бухимдуулдаг. Анхнаасаа хүчин чадлынх нь дагуу зөв зохион байгуулалттайгаар суурилуулчихсан бол одоогийнх шиг асуудал гарахгүй байсан” гэнэ лээ.

Улаанбаатарын төвд бохир нь хальсан эл нөхцөлийн та­лаар Ус сувгийн удирдах газ­раас тодрууллаа. 2003 онд батал­сан нийслэлийн хэсэгчилсэн төлөвлөгөөгөөр “Hawai” хотхон барьсан тэр хавийн газарт 1-5 давхар амины орон сууц барих байсан талаар дээр өгүүлсэн. Энэ төлөвлөгөө ёсоор Ус сувгийн удирдах газраас техникийн нөхцөл авсан байна. Гэтэл өдгөө энэ төлөвлөгөөг зөрчиж 5-15 давхар 30 орон сууцны барилга сүндэрлэжээ. Тэгсэн атлаа бохир усны насос, станц шугам сүлжээг өргөтгөөгүй байна. Өөрөөр хэлбэл, нэг литрийн багтаамжтай саванд гурав, дөрвөн литр ус хийх нөхцөл бүрдсэн гэсэн үг. Дээр нь ганц байгаа станцад нь мэргэжлийн хүн ажилладаггүйгээс насос нь шатаж, бохир ус нь шугамандаа нөөцлөгдөн гадагшаа хальж орчноо бохирдуулдаг талаар Ус сувгийн удирдах газрынхан тайлбарласан. Нэгэнт нөхцөл байдал иймдээ тулаад гурав, дөрвөн жил болж байгаа. Тиймээс Ус сувгийн удирдах газраас удаа дараа арга хэмжээ авч байжээ. Ойрын хугацаанд тэр хавийг цэ­­вэрлэж, орчны худгуудыг таг­тай болгох үүргийг харьяа бай­гууллагууддаа өгсөн аж.

Дундаа нэг бохирын станцтай 30 гаруй барилга тэнд бохироо багтааж чадахгүй ойр орчимдоо урсгаж байна. Ийм байхад нэмээд есөн давхар хоёр орон сууц барьж байлаа. Уг орон сууц энэ зун ашиг­лалтад орох төлөвлөгөөтэй. Нөгөө ганц эвдэрхий станцад хол­богдоно гэсэн үг. Үе, үеийн дарга нар инженерийн шугам, сүлжээнийхээ хүчин чадлыг тоо­цолгүй орон сууц барих зөвшөөрөл өгчихсөн. Нэгэнт барьсан орон сууцыг буулгах боломжгүй. Харин бохир усны станц нэмж барих шаардлага тулгарч буй. Энэ талаар Нийслэлийн Засаг дарга гуравдугаар сарын 18-ны өдөр захирамж гаргажээ. Уг захирамжид зааснаар Хан-Уул дүүргийн XV хорооны нутаг дэвсгэр Зайсангийн гүүрний баруун талын хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөний бодит байдлыг тогтоож, судлахаар бол­сон байна. Мөн шаардлагатай то­хиолдолд орон нутгийн өмчит аж ахуйн тооцоот үйлдвэрийн газ­рын нэгж байгуулах төслийн са­нал боловсруулахыг холбогдох бай­гууллагуудад үүрэг болгосон байна.

Үүнээс гадна бохир усны шугам барих хөрөнгийг 2015 оны төсөвт тусган хэлэлцүүлэн батлуулахыг Нийслэлийн Засаг даргын орлогч Н.Батаад даалгажээ. Харин одоо байгаа бохир усны өргөлтийн насос станцын засварт шаардагдах хөрөнгийг орон нутгийн хөгжлийн сангаас шийдвэрлэхээр болжээ.