Монгол Улсад өнөөдөр 90 гаруй их, дээд сургуульд 160 мянган оюутан суралцаж байна. Улирч буй 2013 оны статистикаас үзвэл энэ онд тэдгээр оюут­нуудын тэтгэлэгт нийт 106 тэрбум төгрөгийг зарцуулжээ. Ирэх онд энэ хэмжээний мөнгийг оюутны тэтгэлэгт зарцуулах уу, болих уу?!

Эдийн засаг хүндэрч, төсвийн орлогын эх үүсвэр мууд­санаас үүдээд УИХ ирэх 2014 оны төсвийн зарлага, зардлыг танах шаардлагатай тулгараад байгаа юм. Эл шаард­лагын улмаас эрх бариг­чид цөөнгүй асууд­­лыг халамжийн аргаар биш эдийн зас­гийн зохи­цуу­лалтаар шийдвэрлэх хичээл зүтгэл, эр зориг гаргаж эхэлжээ. Халам­жийг хавтгайруулж, олс­ныхоо хэрээр олноороо хувааж идсэн өмнөх алдаа­наасаа улстөрчид сур­гамж авсан бололтой. Тодруулбал:

УИХ дахь олонхийн бүлэг оюутны тэтгэлгээр дамжуулан дээд боловсролын салбарт өөрчлөлт өрнүүлэхүйц нэгэн алхмыг төлөвлөөд байна. Энэ нь оюутан бүрт сар тутам олгодог 70 мянган төгрөгийн тэтгэлгийг хязгаартай олгох тухай хууль юм. Одоохондоо хэлэлцүүлгийн шатанд яваа уг хуу­лийн төсөл дээрх үзэл баримтлалаа өөрчлөхгүй, анхны зорилгоосоо урвах­гүйгээр батлагдаж чадвал өнөөдөр үйл ажиллагаа явуулж буй 100 орчим их, дээд сургуулиудыг зах зээл аяндаа сайн, муугаар нь шигшиж шүүх нэг нөхцөл бүрдэх юм.

Далан мянгыг оюутан бүрт иргэний үнэмлэхээр тараадаг халамжийн хэл­бэрийг өөрчилж, жинхэнэ утгаар нь тэтгэлэг болгоё гэвэл амжилттай суралцсан хэсэгт л энэ мөнгийг олгох ёстой. Энэ бол дээрх хуулийн өмнөө тавьсан нэг зорилго. Гэхдээ онц суралцсан оюутан болгон энэ тэтгэлгийг авах эрхтэй гэвэл эндүүрэл болно. Өөрөөр хэлбэл, ямар сургуулийг сонгон суралцаж байгаагаас хамаарч, онц сурлагатанд тэтгэлгийг олгох эсэхийг шийдвэрлэнэ. Энэ бол дээрх хуулийн гол зорилго гэж ойлгоход болно.

Ямар сургуульд тэт­гэлэг олгох вэ, ямарт нь олгохгүй вэ гэсэн асуулт эндээс урган гарна. Хууль санаач­лагчдын тайлбарлаж байгаагаар бол төгсөгчдийнх нь 50 хувь нь мэргэж­лийнхээ дагуу ажлын байртай болж чаддаг эсэх үзүүлэлтийг энд харгалзан үзнэ. Хэрэв тухайн сургууль ийм болзол, шаардлагыг хангаж чадах­гүй бол оюутнууд нь хэдий мундаг байгаад ч тэтгэлэг авч чадахгүй гэсэн үг. Шинээр оюутан элсүүлэх өрсөлдөөн дунд нэг чухал үзүүлэлт нь болдог байсан оюутны тэтгэлэг үгүй болно гэдэг нь ялангуяа нэр хүнд, чансаа багатай сургуулиудад цаашид зах зээл хатуурхаж эхлэхийн дохио юм. Хөдөлмөрийн зах зээлд эрэлт, хэрэгцээтэй эсэхээс үл хамааран янз бүрийн мэргэжлээр оюутан сургаж төгсгөдөг, төгссөн хойноо тэд нь юугаа хийж, хоолоо олох нь огт падгүй явж ирсэн сургуулиуд шахагдах эхлэлийг үүгээр тавьж байна. Нөгөө талаас эцэг, эхчүүд хүүхдээ ямар мэргэжлээр сур­гахаа нухацтай бодож шийдэлгүйгээр амрыг харж, дөрвөн жилийн турш сар болгон сул цалин авахыг нь чухалчлаад ямар ч хамаагүй сургуульд оруулчихдаг хариуцлагагүй байдалд энэ нь анхаа­руулга болох ёстой.

Товчхондоо бол цаашид дээд боловс­рол эзэмших оюуны бядтай хэсэг нь зах зээлд хэрэгцээтэй мэргэжлээрээ чанартай сургуульд суралцаж төгсдөг болно гэсэн үг. Дунд сургууль төгсч буй хүүхэд болгон их, дээд сургуульд орох ёстой гэсэн өнөөгийн нийгмийн гажууд сэтгэлгээг зах зээлийн зарчмаар эмчлэх цаг нь үнэхээр ч болсон байх. Улс орноо хөгжүүлье гэвэл хөдөлмөрийн насны хүн амаа дээд боловсролтой ажилгүйчүүдээр биш нарийн мэргэжилтэй ажилтнуудаар бүрдүүлэх шаардлага нэгэнт бий болсон. Эцэстээ ийм үр дүнд хүргэх Дээд боловсролын санхүүжилт, суралцагчдын нийгмийн баталгааны тухай хуулийн өөрчлөлтийг эсэргүүцэгчид мэдээж олон байгаа. Тийм ч учраас үндсэн үзэл санаа­наасаа урваж няцахгүйгээр бат­лаг­­­даж чадвал Монголын боловс­ро­лын тогтолцооны гажуудлыг өөрчлөх шинэчлэлийн суурь болно гэж тодотгож буй хэрэг.