Ирэх жил улсын бор авдарт хэдий хэмжээний мөнгө төвлөрүүлж, хэдийг бүтээн байгуулалтад зарцуулж, мөн хэдийг цалин, тэтгэвэр нэмэхэд зориулж орлого, зарлагаа тэнцүүлэх вэ?. Цаашлаад “Чингис бонд”-ын хүүгийн өрийг ямар эх үүсвэрээр “нөхөх”, гадаад зах зээлээс бонд “босгох” нөхцөл үүсвэл өрийн дарамт учрах уу гээд олон асуудлын шийдлийг олохоор парламент өчигдрөөс Монгол Улсын 2014 оны нэгдсэн төсвийн төслийг хэлэлцэж эхэллээ.

Засгийн газраас өргөн бариад буй дээрх төсөлд 2014 оны нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлогыг дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 35 хувь буюу 7 их наяд 270 тэрбум төгрөг, нийт зарлагыг 7 их наяд 686.3 тэрбум төгрөг байхаар тооцож төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл 416.3 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай буюу дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 2 хувьтай тэнцэж байхаар заажээ. Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн тодотгосноор төсвийн орлогыг бүрдүүлэхэд татвар хураалтыг эрчимжүүлэх бодлого барина. Төсвийн зардлыг хязгаарлахын тулд урсгал зардлуудыг тэвчих замаар 2013 оны төсвийн түвшинд багтаах чиг барьжээ.

Мөн төсвийн хөрөнгөөр баригддаг хөрөнгө оруулалтын өртөг жил ирэх тусам өссөн прогноз гарсанд анхаарч хөөсийг буулгах талд УИХ ажиллах шаардлага байгааг тэрээр УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцох үеэрээ онцолсон юм. Тухайлбал, Сэлэнгэ аймагт анх 800 сая төгрөгийн төсөвт өртгөөр барьж эхэлсэн усан спорт цогцолборын барилга одоо 4.5 тэрбум төгрөг, 3.1 тэрбум төгрөгийн төсөвт өртөгтэй Завхан аймгийн Хөгжимт жүжгийн театрын барилга 10 тэрбум төгрөг зарцуулж байж, ашиглалтад орох болж байгаа аж. Тэр байтугай нэг аймгийн гурван суманд баригдах 200 хүний суудалтай Соёлын төвийн барилгын төсөвт өртөг нь 1.1 тэрбум, 1.5 тэрбум, 3 тэрбум гэж гурван өөрөөр гарчээ. Эдгээрт үнийн хөөсрөл бий болсон байх магадлал өндөр аж. Хэрэв УИХ дээрх байдалд дүгнэлт хийж, үнийн хөөсрөлийг буулгах талд анхаарч ажиллахгүй бол 50 сургууль барих хөрөнгийг таван сургууль барихад зарцуулж татвар төлөгчдийн мөнгөөр гараа угаадаг муу жишиг тогтоох болж байгаа учраас дээрх асуудалд УИХ нухацтай хандах шаардлагатай болж буй юм.

Монгол Улсын эдийн засаг уул уурхайгаас илүү хамааралтай болсон нь эргээд нэгдсэн төсвийг төлөвлөхөд хүндрэл учруулж байна. Өөрөөр хэлбэл, дэлхийн зах зээлд эрдэс баялгийн үнэ өөдөө гарахгүй бол Монгол Улсад орж ирэх татварын орлого төлөвлөсөн хэмжээнд хүрэхгүй болж 2013 оны нэгдсэн төсөв 1.5 их наяд төгрөгөөр тасарсан шиг нөхцөл байдал ирэх онд мөн үүсэхгүй гэх баталгаагүй болгож буй юм. Хэдийгээр нөхцөл байдал амаргүй, тэр тусмаа ирэх онд  дэлхийн зах зээлд эрдэс баялгийн үнэ өнөө жилийнхээс дээрдэхгүй дүр зураг гарч байгаа ч Засгийн газар олборлолтыг нэмэгдүүлэх талд анхаарч ажиллах зорилго тавьжээ. Уул уурхайн сайдын тайлбараар бол ирэх онд нүүрс олборлолтыг 39.1 сая тоннд хүргэнэ. Үүнээс 34 сая тонн нүүрсийг экспортод гаргахаар төлөвлөсөн байна. Харин эрдэс баялгийн үнийг дэлхийн зах зээл дэх үнээс дунджаар тооцжээ. Тухайлбал, алтыг нэг унци нь12690 ам.доллар, нүүрсийг 1 тонн 64.5 ам.доллар, зэсийг 6837 ам.доллар байхаар тооцсон бол цайрыг 1987 ам.доллар хэмээн төсөвт тооцжээ. Гэхдээ энэ үнэ бага байна гэсэн шүүмжийг УИХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүд өгсөн. Үүнд Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаяр “Дэлхийн зах зээл дэх эрдэс баялгийн үнийг Монголчууд тогтоох боломжгүй. Тэр тусмаа Монгол Улсад зориулж алт, зэсийн үнийг өндөр байлгана” гэх дүрэм дэлхийн зах зээлд үйлчлэхгүй учраас дундажлан авсан үнэ, нэг их хол зөрөхгүй байх” гэсэн хариулт өгсөн. Гол нь эцсийн шийдлийг УИХ гаргах болохоор 2014 оны төсвийг батлах явцад дээрх үнэд өөрчлөлт орж болзошгүй байгаа юм.

Засгийн газраас ирэх онд цалин, тэтгэврийг нэмэхэд зориулж 200  гаруй тэрбум төгрөгийг төсөвт суулгажээ. Үүгээр бол төрийн албан хаагчдын цалин ес, тэтгэвэр, тэтгэмж 10 орчим хувиар нэмэгдүүлэх тооцоолол гарч байгаа юм. Гэвч цалин, тэтгэврийн нэмэгдлийг ирэх оны хэддүгээр сард гар дээрээ авахыг Ерөнхий сайд нууцаллаа. Ард иргэдийн хамгийн их сонирхох асуудлыг “Нууц”-ын зэрэглэлд хамааруулж үнийн өсөлттэй холбосон нь нэг талдаа хардлага төрүүлж, зарим гишүүний тооцоолсноор цалин, тэтгэвэр 4-5 хувиар нэмэгдэхээс хэтрэхгүй болж хувираад байна.

Мөн УИХ дахь МАН-ын бүлгээс цалин, тэтгэврийг 30 хүртэл хувиар нэмэгдүүлэх ёстой гэх байр суурийг барьж буй. Хэрэв дээрх санал төсвийн төслийг хэлэлцэх шатанд дэмжлэг хүлээвэл төсвийн зардлыг нэмэх шаардлагатай болно. Гол нь ямар зардлуудыг хасаж танаж 30 хувьд хүргэх вэ гэдэг шийдлийг бас УИХ олох ёстой.

Хуульд зааснаар УИХ 2014 оны нэгдсэн төсвийн тухай хуулийг ирэх арваннэгдүгээр сарын 15-ны дотор багтаан батлах үүрэг хүлээж байгаа юм. Тэр болтол гишүүд төсвийн хуулийг нухаж, усыг нь шахна.