4-11 уулзалтын үеэр АН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ц.Оюундарь, Увс аймагт АН-аас нэр дэвшигч Д.Нямхүү, Т.Мэндсайхан нар сэтгүүлчдийн асуултад хариулт өглөө.

-Тангараг өргөсөн гишүүнийг эргүүлэн татаж болох уу ?  

Ц.Оюундарь: Б.Чойжилсүрэн, Ч.Хүрэлбаатар нар хууль зөрчсөн учраас мандатыг нь хүчингүй болгох ёстой. Б.Чойжилсүрэн, Ч.Хүрэлбаатар нарын асуудал бол эргүүлэн татах тухай асуудал биш. УИХ-ын гишүүн болсон хойноо ямар нэг хууль зөрчсөн үйлдэл гаргаж тэр нь тогтоогдвол эргүүлэн татдаг. Ч.Хүрэлбаатар Б.Чойжилсүрэн нарын хувьд УИХ-ын гишүүн болох үйл явцдаа хууль зөрчсөн гэдэг нь тогтоогдсон учраас мандатыг нь хүчингүй болгох юм. Тэд саналыг нь авах зорилгоор Увс аймгийн Тариалан сумын 13 хүнд мөнгө тараасан гэдэг нь нэгэнт батлагдсан учраас одоо СЕХ шийдвэрээ гаргах л үлдээд байна. Мөнгө тараах ажлыг нь гүйцэтгэсэн долоон хүн шүүхээс ял аваад байна. Тэдний хууль зөрсөн үйлдэл ийм л муу үр дагавар бий болголоо.

Д.Нямхүү: Сэргээш хэрэглэсэн бөхийн шинжилгээний хариу жилийн дараа гардаг. Өмнөд Солонгос руу явуулаад гаргадаг шүү дээ. Тэр бөх хэчнээн ч олон даваа авсан бай хамаагүй, хэрэв сэргээш хэрэглэсэн нь тогтоогдвол хүчингүй болгоод дараагийн бөхөд давааг нь шилжүүлдэг. Х.Мөнхбаатар арслан сэргээш хэрэглэсэн нь тогтоогдоход жилийн дараа Т.Санчирын заан цолыг сэргээж өгсөн. Энэ бол амьдрал дээрх жирийн жишээ. Ч.Хүрэлбаатар, Б.Чойжилсүрэн нарын асуудал үүнтэй адил. Тэдний асуудлыг хуулийн байгууллага шалгаж байх хооронд гэртээ хэвтэж байна уу. УИХ дотор ороод сууж байна уу хэнд ч хамаагүй. Хэрэг хийсэн нь нотлогдох л юм бол үнэмлэхээ хураалгах учиртай. Гэтэл шүүхээр нотлогдчихлоо.

-Ч.Хүрэлбаатар, Б.Чойжилсүрэн нар ярихдаа шүүхийн шийдвэр бидний талд гарсан гэх юм. Та нар бас бидний талд гэх юм. Аль нь үнэн яриад байгаа юм бэ?      

Д.Нямхүү: Сонгуульд нь ажилласан долоон хүн ял авчихаад байгааг ялалт гэж үзэх үү. Захиргааны хэргийн шүүх сонгуулийн маргааныг шийдэх боломжгүй гэж үзээд буцаасан. Тэгэхээр Б.Чойжилсүрэн, Ч.Хүрэлбаатар өөрсдийгөө ялсан мэтээр тайлбарлаад байгаа. Харин сонгуулийн сурталчилгааны явцад мөнгө тараасан гэдэг нь шүүхээр эцэслэн тогтоогдож, долоон хүн ял авсан учраас тэд одоо УИХ-д суух эрхгүй.  Увсын иргэдэд тэдний тараасан мөнгийг хуулиар 10 нугалж иргэдэд буцаан олгоход 1 тэрбум 107 сая төгрөг гарна гэсэн тооцоо гарсан. Иргэд мөнгөө 10 нугалж авахаар өргөдлөө гаргасаар байна.

-Тэд УИХ-ын гишүүнээсээ буухаас өөр ямар нэг ял шийтгэл авах уу?

 Т.Мэндсайхан: Төрийн эрхийг хууль бусаар булаан авахыг завдсан учраас ял авах ёстой. Сонгуулийн хуулиар бол төрийн эрх мэдлийг хууль бусаар булаан авахыг оролдсон гэсэн үндэслэлээр 5-10 жилийн хорих ял авах учиртай. 

Тэгэхээр тэд түмэн янзаар тайлбарлаж өдөр шөнөгүй гүйхээс өөр аргагүй. Хэрэв буугаад ирэх юм бол шоронд орж таарах байх л даа.

-СЕХ маргааныг ойрын хугацаанд шийдэж чадах уу ?

Т.Мэндсайхан: СЕХ ойрын хугацаанд шийдэх ёстой. Бид сонгуулийн Ерөнхий хороонд хандахад "Мөнгө тараасан зөрчлийг шүүхээр тогтоосны дараа бид энэ асуудлыг шийдэх боломжтой" гэсэн хариу өгч байсан. Тодруулбал, мөнгө тараасан нь тогтоогдвол энэ асуудлыг шийдэж, УИХ-ын гишүүнээр сонгогдсон этгээдийн түр үнэмлэхийг хүчингүй болгоно гэдгээ СЕХ мэдэгдсэн.  Тариалан сумын 13 иргэнд мөнгө тараасан нь шүүхээр тогтоогдож, тэд хуулийн дагуу мөнгөө 10 дахин нугалж нэг нэг сая, нийт 13 сая төгрөг аваад байгаа.  Энэ эрүүгийн хэргийн явцад Увс аймгийн МАН-ын дэд дарга Н.Жамсран, Б.Чойжилсүрэнгийн туслах Я.Баттогтох, Ч.Хүрэлбаатарын туслах Ш.Чинбат нарын 7 хүн хууль зөрчиж мөнгө тараасан  болох нь шүүхээр тогтоогдсон. Ингээд шүүхийн энэ шийдвэрийг үндэслээд СЕХ маргааныг шийдэх боломжтой гэсэн шийдвэрийг Дээд шүүхээс гаргасан. СЕХ хуулиараа сарын дотор энэ асуудлыг шийдэх ёстой. Шүүхийн шийдвэр есдүгээр сарын 13-нд гарсан учраас үүнээс хойш сарын дотор шийднэ гэсэн үг шүү дээ.

-МАН ба АН-аас нэр дэвшигчдийн авсан саналын зөрүү их байхад маргаан гаргах нь дэмий юм биш үү ?

-СЕХ санал хураалтын дүнг баталгаажуулсан тойргийн хорооныхоо шийдвэрийг хүчингүй болгох эрхтэй. Мөн Сонгуулийн тухай хуульд зааснаар УИХ-ын гишүүн болсон үйл явцыг хүчингүй болгох ёстой. Түр үнэмлэхийг нь хүчингүй болгож, нэрийн жагсаалтаас хасчих юм бол санал хураалтын дүнг дахиж гаргаад, дараа нь эрэмбэлэгдсэн 28 хувиас дээш санал нэр дэвшигчдийг УИХ-ын гишүүнд тооцох хуулийн заалт бий. Д.Нямхүү 33 хувийн би 31 хувийн санал авсан. Тийм учраас СЕХ арга хэмжээ авч, тангараг өргүүлэхээр УИХ-д өргөн барих боломжтой.