Монгол улсын Засгийн газрын Чингис бондоор санхүүжиж байгаа томоохон төслүүдийн нэг “Шинэ төмөр замын төсөл” билээ. Энэхүү төслийн хүрээнд төмөр замын чухам ямар бэхэлгээ ашиглахаас төмөр замын чанар, цаашдын ашиглалтын техникийн байдал шууд хамааралтай гэж мэргэжлийн хүмүүс ярьдаг. Энэ талаар “Баянтөмөр АРТ” компанийн захирал Б.Аюуштай ярилцлаа.

-Манай улсад төмөр замын бэхэлгээний ямар стандарт мөрдөж байна вэ? Харин шинээр баригдах төмөр зам дээр өөр төрлийн бэхэлгээ ашиглах талаар хэзээнээс яригдаж эхлэв?

-Манайд, тухайлбал Улаан­баатар төмөр замд мо­дон дэрэнд хадаасан бэ­­хэлгээ, төмөр бетон дэ­рэнд АРС, КБ төрлийн бэ­хэлгээ хэрэглэдэг. 2010 оноос л бэхэлгээний шинэ стан­дартын тухай яригдаж эхлээд, Төмөр замын агент­­­лаг (тухайн үеийн н­э­­рээр) дээр мэргэжлийн бай­­­гуул­лагуудыг урин орол­цуулж хэлэлцүүлэг зохион бай­гуулсан бөгөөд тэр үеээс манай компани Английн Пандрол ком­па­нийн ал­бан ёсны төлөө­лөгчийн хувьд оролцсон.

Улмаар Зам тээврийн яамтай хамтран төмөр замын бето­нон дэр, бэхэл­гээ­ний стан­дартыг бат­луулахад голлох үүрэгтэй ажил­ласныг хол­богдох хү­мүүс мэднээ. Өөрөөр хэлбэл Европ стандартыг Монголд нутагшуулах суурь тавигдсан гэж ойлгож болно.

-Далайд гарцгүй ма­найх шиг эх газрын ор­нуудад төмөр зам маш чу­хал. Тиймээс эдийн зас­гийн хувьд үр өгөөжтэй, ча­­нартай бүтээгдэхүүнийг ашиглахыг эрмэлзэх байх. Ер нь дэлхий дахинд өргөн хэрэглэгддэг бэхэлгээний талаар сонирхуулаач.

-Төмөр замын төсөл хэрэгжиж байна гэхээр нэг компани бүх ажлыг нь хийчихдэг гэвэл өрөөсгөл ойлголт, олон байгууллага, хүмүүсийн хамтын бүтээл юмаа.

Хамгийн гол нь шинэ дэвшилтэт технологи, аюул­­­гүй байдлыг сонгох нь чухал. Олон төрлийн бэ­хэл­гээ байдаг л даа, тэхдээ ачаа, зорчигч тээвэр ба хурдны зам байх уу зэрэг бусад техникийн нөхцөлөөс хамаараад ямар бэхэлгээ сон­гож хэрэглэсэн нь улс орон бүрт өөр өөрийн түүх­тэй. Бүр эдийн засгийн ча­давхи, цэрэг дайны зориу­лалт гэх шалтгаантай ч байдаг. Одоогоор дэлхий ний­­тэд хамгийн ихээр хэрэг­лэгдэж буй бэхэлгээ гэвэл “Пандрол”-ийг хэлэх байна. Тус компанийн бүтээг­дэхүү­нийг 101 орны төмөр замын 411 компани ашиглаж бай­на. Энэ нь дэлхийн нийт төмөр замын 63 хувь гэсэн үг.

“Пандрол” компанийн хоёр төрлийн бэхэлгээ байдаг. E-clip загварын бэ­хэлгээ-дэлхийг 20 гаруй удаа тойрох хэмжээний урт­­тай замд ашигласан бол 1995 онд батлагдсан Fast clip загварын бэхэлгээг 33 мян­ган км замд ашигласан байдаг юм.

Дэлхий нийтэд танигдсан энэ том компани манай улсад хэрэгжиж буй төсөлд оролцох сонирхолтойгоо аль эртнээс илэрхийлсэн тө­дийгүй тодорхой туршилт, судалгааны ажлуудыг Мон­голд хэрэгжүүлээд явж байгаа.

-Төмөр замд аюулгүй ажиллагаа маш чухал гэд­гийг та яриандаа дурд­лаа. Манай улсын хувьд эрс тэс уур амьсгалтай учраас зам төмөр халуунд сунах, хүйтэнд агших тохиолдол гарч таараа. Үүнд “Панд­рол”-ын бэхэлгээ тохирох уу?

-Дэлхийн хамгийн хүйтэн цэг хойд Канад, хамгийн халуун бүс Өмнөд Африкт, хамгийн хурдан галт тэрэг зорчдог төмөр замуудад энэ бэхэлгээг хэрэглэсэн байдаг. Хүнд даацын төмөр замд ч гэсэн өргөн хэрэглэж байна. Манайд нэг вагон 65 тонн даацтай байдаг. Тэгвэл Бразилд 160 тоннын ачаа даах чадвартай зам дээр “Пандрол” бэхэлгээг хийсэн байгаа.

“Пандрол” бэхэлгээний бусдаас ялгарах өөр нэг онцлог нь “fit and forget” буюу “Бэхэл тэгээд март” хэмээх зарчим. Өөрөөр хэлбэл нэгэнт уг бэхэлгээг төмөр замдаа ашигласан бол дор хаяж 20 жилийн хугацаанд гар хүрэх шаардлагагүй. Байнгын засвар үйлчилгээ шаардахгүй байх нь эдийн засгийн хувьд маш их хэмнэлттэй гэсэн үг. Мөн царигийг 1536 мм хүртэл өөрчлөх боломжтой зэрэг давуу талууд олон бий.

-Монголд энэ бэхэлгээг ашиглаад туршчихсан зүйл байна уу?

-Дээр би цухас ярьсан. Тодруулбал 2011 онд ЗТБХБЯ гэж байхад сайдын ту­шаалаар ажлын хэсэг то­­­ми­логдож төмөр замын ямар бэхэлгээ хамгийн тохи­ромжтой вэ гэдгийг судалж үзээд “Пандрол” гэдэг дүг­нэлт гаргасан. Одоогийн байдлаар УБТЗ-ын нэг хэсэг замд 50 ширхэг Пандрол бэхэлгээтэй бетон дэр та­вигдсан, тэднийхэн ч ам сайтай байгаа шүү.

-Үнэ өртгийн хувьд бусад бэхэлгээтэй харьцуулахад ямар байдаг бол?

-Гүйцэтгэх үнэ тарифын хувьд бусад өрсөлдөгч ком­паниудтай адилхан. Ха­рин замд тавьсны дараа ашиг­лалтын зардал 70-90 хувиар бага. Манайхан Таван тол­гойн төмөр замаа тавиулж аваад түлхүүрээ гардсаны дараа бүх зүйлийг өөрсдөө хариуцна. Хэрвээ бэхэлгээг найдваргүй хийчихвэл зас­вар үйлчилгээндээ бага­гүй мөнгө зарах нь мэдээж. “Пандрол”-ын хувьд зам ашиг­­лалтад орсны дараа илүү зардал гаргахгүй гэд­гийг баттай хэлэх байна.

-Монгол Улс ирээдүйд Евро-Азийг холбосон ху­далдааны төв болно гэж бай­­гаа. Цаашид тө­мөр за­мын сүлжээг сайж­­руулах олон төсөл хэ­рэг­жинэ. Тэр болгонд гадаа­дын ком­­­­­­па­­ниудаар, импортын бүтээг­дэхүүнээр бүтээн бай­­­­­­гуулалтаа хийнэ гэж байх­­гүй. Тиймээс ийм ча­­нар­тай бэхэлгээг до­тоод­доо үйлдвэрлэх боломж бай­на уу?

-Тийм ээ. Өнөөдөр манай нийслэл маш гоё өндөр, өндөр барилгатай, гоёл чи­­мэг­лэл гээд бүх зүйлийг га­даадаас авч ирээд хийгээд байгаа юм шиг харагдаж байна. Яг Монголд юуг нь үйлдвэрлээд байгааг тоолоход хуруу да­рам цөөхөн байдаг.

Төмөр замын хувьд ч гэ­сэн дандаа гадны ком­па­ниар бүх зүйлээ хийлгээд байх уу гэдгийг бодох л хэ­рэгтэй. Одоогийн байдлаар бетонон дэрийг дотооддоо үйлдвэрлэж байна. Зам төм­рийг манайд үйлдвэрлэнэ гэвэл маш их хүндрэлтэй нь мэдээж, энд металлургын том үйлдвэрийн тухай яригдана.

Хэрвээ “Пандрол” бэ­хэл­гээг манай улс өргөн хэрэглээд эхлэх юм бол бид дотооддоо бага багаар үйлдвэрлэх боломж бий. Манай компани энэ талаар “Пандрол”-ынхонтой ярьж тохиролцсон.

“Adidas”, “i-Рhone” гэ­хээр хүн бүхэн мэддэг шиг “Pandrol” гэхээр төмөр за­мын салбарынхан дэлхий нийтээрээ мэддэг болсон. Энэ брэндийг Монгол Улсад үйлдвэрлээд эхэлбэл маш баярлууштай зүйл болно.