“Увсын мөнгөний түрийвч” гэгдэх Ч.Хүрэлбаатар, Б.Чой­жил­сүрэн нарын хувь заяа дээ­сэн дөрөөн дээр дэнжигнэж эхэлжээ. Уг нь мань хоёр туслахуудаа ял эдлүү­лээд өөрсдөө уснаас хуурай гар­чихна гэх гэгээн бодол өвөр­төлж явсан ч нөхцөл байдал тун өөрөөр эргэсэн байна.

Учир шалтгааныг тодорхой хэл­­бэл, Ардчилсан нам болон Увс аймгийн Тариалан сумын Х.Баяр­сайхан нарын 13 ир­гэн УИХ-ын сонгуулийн 15 ду­гаар тойргоос сонгогдсон, Б.Чой­жил­сүрэн, Ч.Хүрэлбаатар на­рын УИХ-ын гишүүний ман­да­тын асуудлыг хөндөж, шинээр илэр­сэн нөхцөл байдлыг хя­нуу­лах хүсэлтээ Улсын дээд шүү­хэд гаргажээ.

Улсын дээд шүүх хүсэлтийг хүлээн авч маргааш буюу баасан га­рагт хэ­лэлцэхээр тогтсон юм байна. Хэрвээ Дээд шүүх гу­рав­дагч эт­­гээдээс ирүүлсэн нэхэмж­лэ­лийн шаардлагыг хүлээн авч, шинээр илэрсэн нөхцөл байдалд тооц­вол Ч.Хүрэлбаатар, Б.Чой­жилсүрэн нарын УИХ-ын сон­­гуулийн хуулийг зөрч­сөн эсэ­хийг шүүх анхан шат­наа­­саа дахин хэлэлцэх юм.

МАН-аас нэр дэвшсэн Ч.Хүрэл­баа­тар, Б.Чойжилсүрэн на­рын тус­лахуудын мөнгө тараас­ныг тогтоосон Эрүүгийн хэр­гийн шүүхийн шийдвэр нь за­хир­гааны маргааныг да­хин хэлэлцэх шинэ нөхцөл бий бол­госон байна.

Өөрөөр хэл­­бэл, АН-аас нэр дэвшин өр­сөлд­сөн Д.Нямхүү нарын тайл­­­барлаж байгаагаар шууд За­хир­гааны хэргийн шүүх ху­ралдаж шийдвэр гаргасан нь анхнаасаа буруу бөгөөд За­хир­гааны хэргийн шүүхээс өм­нө Эрүүгийн хэрэг гэдгээр шүүх ху­ралдаж, эцсийн шийдийг гар­гах учиртай байжээ.

Мөн энэ хэрэгт ажилласан өмгөөлөгч бүсгүйн нөхөр нь МАН-ын удир­­дах албанд ажилладаг хүн уч­раас өмгөөлөгчийг сонирх­лын зөрчилтэй гэж үзэн тэд өр­гөдөл гаргажээ.

Үүнээс гадна нэмж 38 хүн мөн­гө тараасан гэдгийг нь нотолж эр­хэм гишүүдийнхээ эсрэг өр­гө­дөл гаргасан шинэ нөхцөл бай­дал ч үүсчихээд байгаа юм.

Өр­гөд­лийг маргааш хэлэлцээд шийд­вэр  Б.Чойжилсүрэн, Ч.Хү­рэл­баатар нарын гишүүдийн эс­рэг гарчихвал энэ намрын чуул­ганаар тэднийг эргүүлэн татах, мөн шүүх хурлууд дахин анхан шат­наасаа хийгдэх нөхцөл бүр­дэх ажээ. Энэ асуудал анх­наа­саа л туслах нь ял авах тө­дий­гөөр ингээд өнгөрүүлэх ямар ч бо­ломжгүй маргаантай хэ­рэг байсан аж.

Учир нь, 13 иргэнд мөнгө та­раа­сан гэдэг нь нотлогдоод эд­гээр иргэд хуульд заасны дагуу урамшууллын нэг сая төг­рөгөө тэднээс авчихсан байхад, хоёр гишүүн нь суудалдаа суусаар байгаа нь мар­гаан дагуулсаар байсан юм. Цаашлаад, 38 хүн шинээр өргөдлөө өгчихсөн, мөр­­дөн байцаалтын явцад 1000 хүнд мөнгө өгсөн гэдэг нь тог­тоогд­сон учраас тэд яаж ч бодсон шу­дар­га үнэнээс нууг­даж чадах­гүй болжээ.

Шүүх шударга ажил­лаж чадвал шүү дээ. Жил тойрон мар­галдсан энэхүү маргаан олон хүчин зүйлээс болж сун­жирч, эдгээр эрхмүүд  Их хур­лын гишүүний суудалд нэг жил тансаглах шалтаг, шалт­гаан болсон. Өмгөөлөгч өвч­тэй, эзгүй, нотлох баримт хан­галтгүй, шүүх буруу шийд­вэр гаргасан зэргээр салхи тэд­ний талд эргээд байсан уч­раас АН-ын ҮЗХ-ны гишүүн Д.Ням­хүү нар бүтэн жил энэ мар­гааны араас явж, Увсын ир­­гэд, сонгогчид хохирч үлд­сэн.

Үнэндээ парламентад суу­сан цагаасаа хойш МАН-ын хоёр гишүүн төрийн ажилд ан­хаа­рал хандуулсан удаагүй. Хуу­лийн төсөл боловсруулах, тө­сөв хөрөнгө батлах зэрэг ажилд гар хуруугаа дүрэхгүй, ал­суур дөлж явсаар нэг жилийг бар­жээ. Увсын сонгогчид өнөөдөр мар­тагдах шахаад байгаа.

Тэд гадаад дотоодод хэрэн хэсүү­чилж, өрөөндөө бүгэхээс өөрөөр бол сонгогчдын эрх аш­гийн төлөө хөдөлж байсан удаа байгаа эсэхийг санахгүй байх чинь. МАН-ынхан сөрөг хүчин бо­лох гэж их хичээж, төр, нийгэм, эдийн засгийн амьд­ралыг өнгөрсөн хугацаанд хан­галттай шүүмжиллээ.

Гэтэл Ув­сын хоёр “горилл” нэг ч удаа дуу­гарсангүй, нүдэн балай, чи­хэн дүлий явсаар намрын чуул­гантай золгов. Гэмт хүн гэлбэлзэнэ гэдэг л энэ биш үү. Одоо ч тэднээс олон зүйл хүлээх шаардлагагүй. Гагц­хүү үнэнд бууж өгөн, ард түм­нийхээ эрх ашгийн төлөө ху­вийн амбийцаа мартана гэдэгт най­даж хүлээх л үлдлээ.

АН-ын Үндэсний зөвлөлдөх хо­рооны гишүүн Д.Нямхүү нам­рын чуул­ганаар асуудлыг да­хин тавьж, бүрэн эрхийг нь түд­гэлзүүлэх хү­сэлтийг СЕХ-нд хүргүүлнэ гэдгээ мэдэгдэж байгаа. Тэр­бээр, мөнгө тараасан нь ил болж, иргэдийн хохирлыг тэр хоёр барагдуулсны дараагаар СЕХ-нд бичиг хүргүүлэхэд “Тэр хоёр хүн чинь буруутай гэ­дэг нь нотлогдвол бид хү­сэл­тээ хүргүүлээд УИХ-ын гишүүнээс эргүүлж татах үн­дэс­лэл бүрдэнэ. Тэгэхээр бу­руу­тай гэдгийг нь шүүхээр тог­тоолго” гэсэн байна.

Одоо бу­руутай гэдэг нь нотлогдож өөрс­дөө тэдний хохирлыг ба­раг­дуулчихсан, дахин олон хо­хи­рогч гарч ирсэн учраас СЕХ-нд хүсэлт хүргүүлж бү­рэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх хүсэл­тийг УИХ-ын намрын чуул­ган эхлэнгүүт хүргүүлнэ гэж Д.Нямхүү ярилаа.

УИХ-ын дарга ч АН-ын ҮЗХ-ны хурал дээр “Шударга ёсыг тогтооно. Увс аймгаас сонгогдсон МАН-ын хоёр гишүүнийг эргүүлэн та­туулж, АН-ын нэр төрийг сэр­гээнэ” хэмээн амлажээ. Мөн АН-ын дарга Н.Алтанхуяг ч “Энэ асуудлын эцсийг хүр­тэл явна. УИХ-аас эргүүлэн та­туул­на” хэмээн амласан бай­на.

Тиймээс намрын чуулган эх­лэн­гүүт эдгээр дарга нар нь амлалтаа биелүүлж эргүү­лэн татаж, Увсын хоёр гишүү­нийхээ эрхийг сэргээж өгнө гэ­дэгт итгэлтэй байгаа гэнэ лээ.

Хаврын чуулган завсарлаж, Ерөн­хийлөгчийн сонгууль үр­­гэлж­лээд улстөрчид найр наа­дам хэсээд нэг хэсэг цал­гард­сан үед энэ хоёрын асуу­дал түр орхигдсон ч одоо эр­­гээд сөхөгдлөө. Хэрэг нь эр­гэж сөхөгдөхдөө шинэ, шинэ нот­лох баримт, шүүхээс зугтах ар­га­гүй болгох мянга, мянган гэрч, хохирогчтой болжээ.

Тэд одоо юунд ч найдаад хэрэггүй бол­сон. Тэд нэлээн хэдэн жил зөө­лөн сандалд суулгасан пар­ламен­тын танхим, эрхэм ан­дууд­даа “баяртай” хэмээн салах ёс гүйцэтгэхээс өөр сонголт байх­гүй гэдэгт Увсын ард түмэн ит­гэж байгаа. Бид ч олон жил ард түмний саналыг мөнгөөр ху­далдаж авсан олигархиудын тө­лөөлөлд “баяртай” гэж хэлнэ гэдэгтээ итгэлтэй байна.