Монголын төрд сүү­лийн саруудад нэг үг “моодонд” ор­лоо, хөөрхий. Утга санаа нь уг нь их чухал ч олон давтаад ирэ­хээр улиг болно гэгчээр үнэ цэ­нэгүй болдог юм уу даа, зо­лиг гэж. Шинэчлэл гэх үгийг анх Н.Алтанхуягийн Засгийн га­зар гарч ирээд “брэнд” бол­тол нь дэлгэрүүлэхэд Ардын на­­мынхан ихээхэн шүүмжилж байсан санагдаж байна.

Ши­нэчлэл гэж халаа сэлгээ, тө­рийн албыг төрлийн алба бол­­гохыг хэлдэггүй. Халж со­­лих ажлаа тэд шинэчлэл хэ­мээн нэр­лэлээ гэж ирээд л хэв­лэ­лээр үгэн мөндөр оруул­сан. Ха­рин өнөөдөр тэд өөрс­дөө ши­нэчлэл гэж халж, со­лихын нэр гэж ойлгоод явж бай­на. Сонгууль бүрийн дараа л ялаг­дал нь удирдлагаас бол­сон ши­нэчлэгдэхийн тулд удирд­лагаа өөр­чилнө, хална солино гэх болж.

Гэвч үнэндээ энэ нь үр дүнд хүрч байсан уу гэвэл тийм ч таатай хариулт дуулдахгүй л дээ. “Шинэчлэлийн хороо”, “Шинэ эхлэл” гэх мэт олон ч шинэчлэх хороодууд УИХ, Орон нутгийн сонгуулийн да­раа Ардын намаас төрөн гар­сан. Шинэчлэл гэдэг угтаа бол тэдний хэлдгээр хүн халж со­лихын нэр биш л дээ.

Гэтэл шинэчлэх гэж яриад байгаа залуусын бодлоор удирдлага нь болж бүтэхгүй, удирдлага, удирдах зөвлөлөө халчихвал шинэчлэгдээд явчих юм байх. Халж сольж үзээгүй биш хангалттай олон сэлгээ хийсэн шүү дээ, Ардын нам. Харин ч эсрэгээрээ намын бодлого, ги­шүүд дэмжигчдийнхээ ухамсар сэт­гэхүй, ууж идэхийн “донгоо” засчихвал шинэчлэл гэж ха­рагдана. Шинэчлэл гэхээр л заавал залуучууд хийдэг ч зүйл биш.

Ардын нам өмнөх хоёр ч удаагийн ялагдлын да­раа ийм тооны хувь, ийм их хүний санал авч чадсан нь үнэн­дээ бол намын удирдлага зөв чиглэл рүү явж эхэлсэн гэдгийг харуулж байгаа хэрэг. Тэд энэ намыг ийм тооны санал зулгаах ажлыг хийж чаджээ. Харин хатуухан хэлэхэд эдгээр шинэчлэл ярьсан залуус нэг хүний саналыг олж ирэхийн тулд хуруугаа хөдөлгөсөн үү гээд яривал их юм ярих байх шүү.

Сэтгүүлчийг шүүхэд өгч, уул хадаар тэнэж баавгай аг­насан хэрэгт унаж яваа “сав­сагнуур” залуус шинэчлэл хий­чихнэ гэдэгт итгэж өгөхгүй бай­на. Цаг зуурын нөхцөл байд­лыг ашиглаж түүнээс “од шүү­рэх” гэсэн ахархан бодол тээгсэд намын удирдлага руу­гаа учраа олохгүй бөөрлөн дайрч байгаа үйлдэл гэж хараг­дахаас шижигнэсэн залуусын сэтгэл гаргасан шинэчлэл гэж харагдахгүй л байна даа.

Тэгээд ч энэ олон удаагийн сонгуулийн хэдэд нь ямар үр дүн гаргаж, ямархуу нөмөр нөөлөгтэй оролц­сон нөхдүүд шинэчлэл ярьж байгаа вэ гэдгийг намын удирд­лагууд нь эрхбиш гадарлаж суу­гаа биз. Шинэчлэл ярьж худ­лаа шоудаад тэд намынхаа нэр хүндийг унагаж байсан уу гэхээс ялуулахын тулд хуруугаа хөдөлгөж байсныг сэтгүүлч миний бие тун ч хомсхон санаад байна.

Шинэчлэлийн хороо гэх жагсаалтад нэрсээ бичүүлсэн Хан-Уул дүүргийн МАН-ын дарга Л.Энх-Амгалан, бага хур­лын гишүүн Т.Аюурсайхан, Н.Батсүмбэрэл, УИХ-ын гишүүн Н.Номтойбаяр нарын гишүүд  эхлээд “Бид энэ намын төлөө юу хийж байсан, гурван шатны сонгуульд ялуулахын тулд ямар хувь нэмэр оруулсан билээ” гэдгээ бодоод үзвэл. Мөн УИХ-ын сонгуулиар хавтгай ялагдсан нам Ерөнхийлөгчийн сонгуульд энэ хэмжээний санал авч, эн тэнцүүхэн өрсөлдөөн гаргаж чадсан амжилтыг нь эхлээд үнэн зө­вөөр нь үнэлэх, сайшаахаас ши­нэчлэл эхэлмээр.

Харин да­раа нь ялагдал юунаас болов гэд­гийг удирдлага, удирдах зөв­лөлтэйгээ хамтран олж, түүнийг арилгахын төлөө гар бие оролцон зүтгэвэл жинхэнэ ши­нэчлэл болох учиртай гэж сэт­гэнэм. Хэвлэлийн хурал зар­лаж хэдүүлээ суугаад на­маа, намын удирдлагаа муу­лах, хэвлэл мэдээллээр ярилц­лага, мэдэгдэл гаргаад л нам шинэчлэгддэг юм биш. Ал­даа оноо, хатуу хүтүү олныг үзэж байж энэ том нам шинэч­лэг­дэнэ.

Бүгд нэг санаа, зо­рилгын төлөө зориглож чадвал хүсээд байгаа шинэчлэл гэдэг нь хийгдэнэ. Түүнээс биш ишиг эв­рээ ургахаар эхийгээ мөр­гөнө гэгчээр энэ намын ачаар энэ өндөрлөгт хүрснээ мартан өм­нөх түүх рүүгээ их буугаар гал­лах шаардлага эдгээр залууст байх­гүй.

Их буугаар галлах шалтгаан ч тэдэнд алга. МАН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Г.Занданшатар хариуцлага хаа­наас эхэлж алдагдсан, удаа да­раа­гийн ялагдал юунаас бол­сон бэ гэдгийг нарийвчлан шүүх болно хэмээсэн байна. Мөн хэрвээ хариуцлага алдаж, сана­лыг нь унагасан бол ха­риуцлага хүлээхэд бэлэн гэд­гээ ч хэлсэн байна лээ.

Орон нутгийн сонгуульд нэр дэв­шигчдээ дүүрэг, сумдын намын үүрээр хэлэлцүүлсэн, мөн Ерөн­хийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчээ ард түмнийхээ са­на­лаар оруулан дэвшүүлж, на­мын дарга нь жирийн ги­шүүн­дээ боломж олгоод явж бай­гаа нь Ардын нам шинэч­лэг­дэж эхэлжээ гэдгийг ха­руулж байгаа хэрэг гэж бо­доод байна.

Харин төсвийн мөн­­гөөр гараа угаасан эрхэм ги­шүүд, эрх мэдэлтэн албан тушаал­тан болгоны алдааг нэг нам, нэг удирдлагад нялзааж, шинэчлэгдээгүй гэж шалтаглаж буруу бүхнийг тухайн үеийн удирдлага руу чихэх хэрэг алга.

Шинэчлэгдээгүй гэж шүүмж­лүүлж байгаа энэ намын ал­даа оноог ярихдаа хүрвэл ард түм­ний саналыг мөнгөөр худал­даж ав­сан ялд унаад байгаа эрхэм гишүүн сэтэртэн, эрх мэдэлтэй дарга болоод сууж буй нэр бү­хий ши­нэч­лэлийн хорооны ги­шүүдэд ч хамааралтай хэрэг. Өөрийн тол­гой дээрх бухлыг ха­раа­гүй байж, өрөөлийн толгой дээрх өв­сийг олж хараад явах юм даа, хөөр­хийс.