Хавар ирчихжээ.  Хатуу бүхнийг  аргадан учирлах шиг  зөөлөн,  зөөлөн шивэрсэн анхны бороотой тэр өдөр  л хавар ирснийг  гэнэт мэдэрлээ. Хотын давчуу гудамжны сул эргэх шороог  үнсэх мэт намуухан орсон борооны дуслууд сэтгэлийн  утас хөндөж  орхив.  Улаан­баатарын  нарийхан зам дээ­рээ багталцахгүй  дуут до­хиогоо хангинуулах ууртай жолооч нар, хамаг байдгаа хөмсгөн дээрээ   зангидчихсан  сайдууд,  нэг л их хувьсгал ярьж цээжээ дэлдэх иргэний хөдөл­гөөнийхөн… Үгүй ээ, эд нарын хаагуур нь тэр намуу­хан анхилуун   бороо ороод өнгөр­чихөө вэ.  Тэд хавар ир­сэнийг мэдрээгүй юм  гэж үү. Охид, бүсгүйчүүд нимгэн хувцсаа өмсөн зулзаган хус мэт гунхаж явааг, уулын энгэрээр яргуй хэнзэлж, малчны хотонд шинэ төлийн дуу цангинан, бас аль хэдийнэ Туул гол цөнгөө түрсэнийг мэдээгүй  юм уу.  Миний эх оронд хавар ирдэгээрээ ирж хайрын болзоонд залуус  догдлон алхаж,  тоос шороон дундаас зулзган ногоо өн­дийж,  хотын гудамжин дахь модод  гөлөглөж  байгааг яаж анзаарахгүй  байх юм бэ.

Тэд чинь аз жаргалыг   бидэнтэй булаалддаг   боло­хоос хамаг Монголыг хувааж байгаа хэ­рүүлийн алимыг тоож үнэр­лэхгүй. Цаг хугацаа ямар хурдан өнгөрнө вэ. Тэр хур­дыг дагаад хамаг сайхан бүхэн үнэ хүндээ барж байна.  Хэдхээн жилийн өмнө өвөрмөц гоё хоолойгоороо олны хайрыг татаж явсан дуучин  Жавхлан  өөрийгөө үндэсэрхэг үзэлтэн хэмээн цусаа ханаж  30  хүрэх насан­даа  солиорч  явна.  

…Саяхан төрсөн унага Монголоо эрэн янцгаахад
Ижий гүүнийх нь эр­гэцээнд сэтгэл минь сэмэр­лээ…
…Атгаад хадгалаж бол­доггүй
Нутгийн цэнхэр салхи минь миний амьсгалаа
Нас насны сонорт ухаан учирласан

Намрын хөх салхи минь аавын үнэртэй …хэмээх сай­хан дуугаа  сэтгэл гэгэлзтэл   дуулсаар явсан бол хэн Жавхланг эх оронч биш гэх юм бэ. Монголчуудын зүрх сэтгэлд үндсэрхэг үзлийн галыг асаахад энэ дуу нь  цучил болох байлаа.  Гол мөрөн нуур усаа хайрлах сэтгэлээр нэгдэж талархал хүлээж явсан Мөнхбаяр тэргүүтэй залуус мөн л сэтгэлийн хийгээ дарж чадахгүй хүний хувийн өмч рүү буудаж бүр дахиад ч буу агсан бусдыг айлгахаа  мэдэгдэж сууна. Хайран залуу нас чинь харамсалтай биш үү.  Хайр гэдэг ойлголт зүрхэнд чинь байна уу.  Улс төрийн хараалд идүүлж, эрүүл бус болтлоо  хийрхэж нүднийх нь хүүхэн хараа томорчихсон яваа та нарыг минь хаврын зөөлөн бороо ч аргадаж дийлэхээсээ өнгөрөө юү.  Хавар, залуу нас сэтгэлийн эрх чөлөөг хүсэхгүй байна гэж үү.  Хамаг сайхан бүхнийг чинь хуу татан хаяж, залуу халуун сэтгэл зүрхийг чинь улс төрийн  бохир хэрүүлээр дүүргэж байгаа  хөгшдөөс ангижирвал дээрсэн. 

Сурагчийн дүрэмт хувцсаа улаан туузтайгаа хамт орхисон хүү­хэд насны  сүүлчийн хавар ямар сай­хан байгаа вэ.  Дараа нь оюутны  ширээний ард үдсэн уяхан цэнхэр хаврууд… Ажил амьдралаа эхлүүлж, хайрын болзоонд яарсан гэгээхэн үе. Харин дараа… дараагийн хаврууд… Нийгмийг бүхэлд нь нэг л том хар хүч нөмөрч аваад  эргүүлчихсэн юм шиг. Тэр биднийг  бахим савартаа тэвэрч  хааш нь ч хөдөлгөхгүй амьсгал боогдуулж байна.  Алийн болгон ин­гэж явах  вэ.  Хавар, залуу нас эрх чө­лөөг хүсч байна.   Дэлхий ертөнц эргэд­гээрээ  эргэж байна. Цэцэг навч дэл­гэрэн  анхны бороо орж, нэг л мэ­дэхэд намрын уйтайхан өдрүүд  хаалга тогшоод  хөлийн  дор навчис хөглөрөн, уулсын оройгоор будан татан сүүмийж байх юм.  Гэтэл бид энэ сайхан бүхнийг тоохгүй дөрвөн уулынхаа дунд хэрэлдэж, утаандаа хахаж цацан, уур уцаартаа боож үхэхээ шахаж байна. 

Цаана чинь хавар ирчихэж залуус аа. Хамаг бүхнээ хаяад хайрын бол­зоонд гүймээр. Хачин гоё нүдэнд  навч шиг үймээр.  Үлгэр шиг  дурлалд итгэж хөл алдан унамаар.  Хавар ирчихэж. Анхны бороо орчихож…