Баянзүрх дүүргийн XIV хо­роонд Ахмадын хороолол, Өгөө­мөр хорооллын хойд талд “Ши­нэ үе” хэмээх хотхон бий. Тэнд тус бүр нь зургаан давхар таван зэрэгцээ байр байдаг. Тус хот­хоныг “Эрэл” компани барьж өнгөрсөн жил ашиглал­тад оруул­сан. Харин оршин суугчид нь “Шинэ үе 5” СӨХ-нд гом­дол­той явдаг байна. “Шинэ үе” хотхоны 102 дугаар байрны нэгдүгээр орцны гурван тоо­тын оршин суугч Г.Баясгалан, 12 тоотод оршин суудаг Д.Одбаяр нартай уулзлаа. Тэд орцны нэг давхрын шатан доор амьдардаг үйлчилгээний ажилт­нуудаа хэр­хэн архидаж, зодолдож байгааг харуулсан гар утасны бичлэгийг үзүүлсэн юм. Ингээд тэдэнтэй ярилц­санаа хүргэе.

-СӨХ хариуцлагагүй бай­гаа талаар ярина гэлээ. Яг ямар асуудал үүссэн талаа­раа дэлгэрэнгүй ярих уу?

-Г.Б: Манай хотхоны таван байр өнгөрсөн жил цуварч ашиг­лалтад орсон. Нөхөр бид хоёр ажилтай болохоор яг ямар СӨХ сонгогдож байгааг мэдээгүй. Тэгтэл манай СӨХ маш хариуц­лагагүй ажиллаж байна. Анх­наасаа домафон системтэй байр гэж хэлчихээд нэг давхарт шатны дор хүмүүс амьдруулж байгаа. Заавал домафон систе­мээ байг гэхэд эргэн тойронд орцон дахиа цэвэрлэчих гэсэн шаардлага тавиад байгаа юм. Манайх нэг давхарт байдаг болохоор цонх онгойлгохоор бохир үнэртдэг. Түүнийгээ цэ­вэр­лээд өгөөч гэхээр “Та нар өөрсдөө цэвэрлэ” гэдэг. Дээ­рээс нь орцны үйлчлэгч нар нь коридорт тамхи татдаг. Хүн амьдарч байгаа юм чинь хоол унд үнэртэх бол байх л шүү дээ. Гэтэл тамхи татаад, архи уугаад амгалан тайван байдал байнга алдагдуулдаг.

-Сууц өмчлөгчдийн хол­­­боо­ныхоо даргад асууд­­лаа тавьж үзсэн үү?

-Д.О: Дарга нь н.Сүхбалсан гэж хүн байна лээ. Энэ хүнд асуудлаа ярихаар огт хүлээж авдаггүй. Харин “Цалин хөлс нь муу, ажил хийх хүн олдохгүй байна. Арай гэж олж ирсэн хүмүүсийг та нар үргээх гээд байх юм. Та нар худлаа ярилаа. Ер нь та нар зохицоод байвал бай би яаж ч чадахгүй” гэдэг. Авсан хүмүүс нь орцонд архи уудаг, тамхи татдаг. Урд шөнө ч бас архидаж, хэрэлдээд ерөө­сөө унтуулсангүй.

-Г.Б: СӨХ-ын дарга н.Сүх­балсанд та ядаж тамхи татах хууль гарсан болохоор орц­ны­хоо цэвэрлэгчийг орцонд болон дөнгөж гараад орцны үүдэнд битгий тамхи татуулаач. Үү­дээр дүүрэн тамхины иш байна. Ийм юмыг хэлж чадахгүй бол хэвлээд тавьчихаач. Чадахгүй бол би тавьчихъя гэхээр хү­лээж авдаггүй. Өнгөрсөн шөнө дөрвөн цаг өнгөртөл унтаж чадаагүй. Шатны дор амьдардаг хүмүүс шөнөжингөө архидаж, зодолдсон. Уг нь дөнгөж шинээр ашиглалтад орсон сайхан байр л даа. Байрны орцонд ингэж хүн амьдруулах нь бидэнд хэцүү байна. Хүүхдүүдээ гаргаж сал­хи­­луулж чадахгүй, цонхоо он­гойл­гохоор нохойн баас үнэрт­дэг. Баас, шээс яг цонхон доор байгаад байгаа юм. Би хааяа гарч цэвэрлэдэг. Тэгээд СӨХ-ндоо хэлэхээр хүлээн зөвшөө­рөхгүй. Би оршин сууг­чидтайгаа хурал хийе гэсэн чинь СӨХ-ны байцаагч н.Ганболд гэж хүн “Та нар хурлаа хийгээд яв л даа. Амьдарч чадахгүй бол энэ байрнаасаа гарцгаахгүй юу. Бид нар өнөөдөр орцыг чинь цэ­вэрлэж байгаа нь их юм” гэсэн. Манай нөхөр СӨХ-ны мөнгийг цаг тухайд нь өгч байх ёстой. Дараа нь тэр чинь бөөн өр болчихдог гээд өгөөд л байсан. Мөнгөө өгсөн юм чинь эрхээ эдэлж амгалан тайван тав тух­тай байхыг хүснэ шүү дээ.

-СӨХ чинь хэдэн төг­рөг хураадаг вэ?

-Д.О: Нэг айлаас дунджаар 15 мянган төгрөг авдаг. 250 айлын орон сууц гээд бодохоор гайгүй л мөнгө цуглардаг шиг бай­гаа юм. Өглөө гэрээсээ га­рахад орцонд тамхины нэвчсэн үнэр. Шатны доор зай гаргаж өг­сөн амьдрах орчинтой боло­хоор гараад шээж, баагаад байдаг юм болов уу гэж боддог. Манайх гурван давхарт боловч цонх онгойлгохоор л эвгүй үнэр үнэрт­дэг. Тэгээд СӨХ-ны дар­гад орцноос тамхи үнэртэж байна, гадаах бохир ихэд­лээ, орцны цэвэрлэгээ муу бай­на гэтэл тэр хүмүүсээ дуудаж оруулж ирээд “Энэ хүн ингэж орж ирлээ” гэсэн. Гэтэл мэдрэл нь муу юм шиг хэдэн хүн СӨХ-ны даргатайгаа нийлж “Чи өөрөө хог тарьдаг, орцонд тамхи тат­даг” гээд их муухайгаар хэл амаар доромжилж дайрсан. СӨХ-ны дарга нь “Чи харж байгаа биз дээ. Манай ажилчид ингэж байна. Ер нь чи буруу шаардлага тавиад явж байгаа юм биш үү. Боливол яасан юм” гээд бүр нэг бах нь ханасан шинжтэй хэлж байна билээ. Тэр хүмүүсээс хэлэх хэлэхгүй үг гарч байсан. “Эр хүний тайрдас, лизингийн бай­ранд орчихоод юу гээд байгаа юм хажууд чинь хэн байх нь ямар хамаатай юм” гэж ирээд янз бүрийн үгээр доромж­лоод бол­дог­гүй ээ. СӨХ-той нь ер таа­рах­гүй юм. Тэдэнтэй хариуцлага тооц­дог газар байдаг бол арга хэм­жээ аваасай.

-Та нарын зүгээс хич­нээн удаа шаардлага тавь­сан бэ. Урд шөнө унтуул­сан­гүй гэлээ. Яг юу болсон юм бэ?

-Г.Б: Би нэг давхарт байдаг болохоор дахиж орж хэлэхээс айгаад байгаа. Гараад хэл ам хийвэл буцаж ирээд чулуу мод шидчихэж магадгүй. Ухамсар­гүй хүмүүс чинь буцаагаад ухам­саргүй үйлдэл хийчих байх гэж айдаг. Өнгөрсөн шөнө (2013.03.31-нд) хэрүүл нь хоёр цагаас эхлээд дөрөв өнгөртөл үргэлжилсэн. Хаалга онгойл­гомогц л орцонд нэвчсэн тамхины үнэр ханхий­дэг.

-Д.О: Урд шөнийн бичлэг энэ байна. (Орилолдож, чангаар хэрэлдэж байгаа хүмүүсийн бичлэг үзүүлэв. Сурв) Хичнээн хүн амьдардгийг нь ч мэдэхгүй. Очихоор маш бүдүүлэг хүмүүс байдаг юм билээ. Шөнө дөрөв өнгөрч байхад архидаад хэрэл­дэж орилолдоод манай гэр бүлийн хүн хүүхдүүд маань унтдаггүй. Ер нь энэ байдлыг хэлэхээр СӨХ нь хүмүүсээ 100 хувь өмөөрдөг. “Битгий солио­роод бай амьдарч байгаа хү­мүүс тамхи татахгүй яадаг юм” гэдэг. Өчигдөр (2013.03.31-нд) дөрвөн цагийн үед авгай нөхөр хоёр гадаа зодолдоод шуугил­даад байхаар нь очтол согтуу хүүхэн гартаа хутга бариад элдэн хөөж байна лээ. Манай гэр бүлийн хүн ч тэдэнд битгий юм хэлээрэй гэдэг. (“Ална шүү гэх мэт үгс хэлээд шатаар хөөж байгаа эмэгтэй, мөн шөнө гадаа хэрэлдэж, зодолдон орилол­дож байгаа хүмүүсийн дүрс бүхий бичлэг үзүүлэв. Сурв.)

-Ийм байдал хэр элбэг гар­даг вэ?

-Д.О: Хэдэн сарын турш үргэлжилж байна. Өдөр болгон биш ч ер нь дандаа доргисон архи уусан байдалтай байдаг. Бид оршин сууж зохих мөнгөө төлөөд тэд бидний цалингаар үйл ажиллагаа явуулж байгаа шүү дээ. Шаардлага тавихаар өөдөөс ухаантай эрүүл нь мэдэг­дэхгүй хүмүүс тавьчихна. Тэд нар нь хэл амаар доромжлоод хөөж туудаг. Юм хэлэх арга байхгүй.

-Г.Б: Хүлээж авахгүй болохоор нь өдрийн цагаар ажлаасаа чөлөө аваад яг архидаж байхад нь СӨХ-ын байцаагч н.Ганболд гэдэг хүнийг нь аваачиж харуулсан. Гэтэл харваас архидаад хэл ам нь таталдаад байхад орчихоод юу ч хэлэхгүй “Сайн байна уу” гэж инээж юм ярьж байгаад юмаа цэвэрлэчихээрэй гээд гараад явчихаж байгаа юм.

-Орцны цэвэрлэгээ хэр хийгд­дэг вэ?

-Д.О: Хотхон бол тэр чигээ­рээ хогонд дарагдчихсан шүү дээ. Энэ СӨХ аравдугаар сард хурлаа хийгээд арваннэгдүгээр сарын 1-нээс СӨХ үндсэн ажил­­­­даа орлоо гэсэн. Бид өөрс­д­өө ч сонгоогүй. Дандаа л нэг нут­гийн хүмүүс бололтой юм би­лээ. Ямар ч хурал хийлгүй сон­госон хүмүүс. Бид гурав, дөрвөн сар үйл ажиллагаа нь жигдэрч, хогоо авах байлгүй гэж харсан боловч байдаггүй. Нохой шувуу хэлхэлдсэн, өвгөнтийн­хөн орж гарсан, хашаа нь он­гор­хой цоор­хой л байдалтай байна. Орцыг нэг цэвэрлэчихээд 7-10 хоног цэвэрлэдэггүй.

-Г.Б: Үүдэнд цус асгар­чих­сан нь долоо хонож байгаа юм. Бид хэрүүл хийх гээд хараад байгаа юм биш шүү дээ. Гэр­лүүгээ орох болгонд л хараг­даад байдаг. Тэгэхээр тэдний ажлаа хэрхэн хийж байгаа нь харагдаж байгаа байх. Сүүлдээ орцоо цэвэрлэ гэхээр “Цагаан эмнэлгийн шал хийсэн нь буруу. Энэ их амархан халтартчихдаг, аймар хэцүү” гэж байгаа юм.

-Д.О: Боломжийн ядарсан хүмүүс байдаг шүү дээ. Хоол хийж идчихээд, тамхи татвал гадаа гарч татдаг бол бид нар хажиглаад байхгүй. Хамгийн гол нь архидалт, тамхидалт нь арай дэндэж байна. Тэгээд ааш муутай. Яасан юм бол цэвэр­лэгээ хэзээ хийх юм бол гээд хэлчих юм бол биднийг барьж аваад загначихдаг. Хаалгыг нь санамсаргүй онгойлгочихвол “Өө муу хачин пизда” гэх зэргээр харьцдаг. Явахаар хойноос хараагаад л үлдэж байгаа юм. Үнэхээр хэцүү амьдарч байна. Амьдрах орчноосоо л нервтээд эхэлж байна шүү дээ. Хаалга яаж ч хаалттай байсан үнэр орж ирээд байдаг юм байна.

-Одоо СӨХ-ны мөнгийг өгч байгаа юу?

-Д.О: Ямар ч үйлчилгээ үзүүлэхгүй байгаа болохоор би сүүлийн нэг сарын мөнгө өгөө­гүй.

-Г.Б: Би өгч байгаа. Өгөхгүй болохоор яаж дарамтлах бол гэж айгаад байх юм.