Тавантолгой, Оюутолгойгүй л бол манай улс орон хоосорчих гээд байгаа юм шиг л дээр дооргүй л ухаанаа урал­дуулахаас бус байгаль эхийг хайр­­лах, хамгаалах тал дээр анхаарч байгаа нь хуруу дарам. Гэтэл тэр их хэмжээ­ний баялгаа ухаж, төнхөж баяжлаа гээд усгүйгээр, ургамал ногоо, ой модгүй­гээр бид хэдий хугацаанд амьдрах билээ. Амьдралыг тэтгэгч ус, эргээд байгаль дэлхийг тэтгэх амин судас нь гэдэг. Тиймээс ус, ургамал, амьтан, ой мод зэрэг байгалийн махбодийг ялгаж, салгаж ойлгоно гэдэг бэрх. Манай улсын нийт нутаг дэвсгэрийн 13.6 хувийг ойн сан эзэлдэг гэдэг тоон судалгаа байдаг ч 80-90 хувь нь хортон шавьжид идэгдсэн, түймэрт шатаж хожуул болсон гээд амьдрах чадваргүй болтлоо доройтсон байна. Тэр хэмжээ­гээр газрын гүний цэвдэгшил гэсч, гүн­ий цэвэр усны нөөц багасч байгааг мэр­гэжлийн байгууллагаас удаа дараа анхааруулж байгаа. Түүнийг учир мэдэх албаны мэргэжилтнүүд дэл­хийн уур амьсгалын дулааралтай хол­бон тайлбарлаж байгаа ч хүний хүчин зүйлээс нөлөөлөх, нөгөө талаас харьяа салбар яамны хийсэн ажлын тайланг байгаль өөрөө дүгнээд өгчихсөн гэж хэлж болох юм. 1980-аад оны тэртээ ой модтой аль ч газар оч­сон өглөөд манан татаж, шүүдэр бууж, мөөгөн хүрээ татсан их сайхан байгалиараа бид бахархдаг байсан цаг үе саяхан. Гэтэл өнөөдөр ногоорон хараг­дах модтой уул харж баясах авч, ойртоод очиход сийрэгжсэн хортон шавьжинд дарлуулж, түймэрт өртөж өнгө зүс нь доройтсон хэзээ мөдгүй үнд­сээрээ булгарах дөхсөн хатсан мод, ширгэсэн гол мөрний сойр үлдлээ. Мөнгөн дүнгээр авч үзвэл алт­ны компаниудын ус ашигласны төл­бөрт жилд 4.1 тэрбум төгрөг улсын төсөвт төвлөрүүлдэг ч эргээд ус болон байгаль орчинд зарцуулах тал дээр хөшүүн хойрго хандаж байгаа. Статис­тик­ийн тоо баримтыг үзвэл, Мон­гол Улс дөрвөн жилд нэг удаа гадарг­ын усны тооллогыг явуулдаг. Энэхүү тооллогоор манайх 5121 гол бүрт­гэгдсэнээс 887 нь ширгэжээ. 3332 нуур цөөрмийн 1166, 9340 булаг шандын 2096, 422 рашааны 54 нь шир­гэснээс харахад манай гол мөрөн, усны нөөц хурдацтай дундарчээ. Мөн түймэрт өртсөн байдлаар нь авч үзвэл Дорнод аймгийн Баян-Уул суманд л гэхэд 2000-2009 оны хооронд 837 сая ор­чим төгрөгийн хохирол учирсан байгаа талаар тухайн сумын байгаль орчны улсын байцаагчийн судалгаа байх юм. Тэр хэмжээгээр ой хортон шавьжинд идэгдэж, үхмэл ой болон хувирч байна. Мөн сүүлийн таван жилд хийсэн судалгаагаар жил бүр 100-200 мянган га газрын мод устжээ. Гэтэл манай улс хэчнээн хэмжээний ойтой билээ. Энэ бүхнээс дүгнэхэд 1990 оноос хойш 20 гаруй жилийн хугацаанд байгаль орчны салбарын орхиг­дуулсан өнөөдрийн эмгэнэлт дүр зураг харагдана. Мөн амьдрах орчноо шүтэх бус алт эрдэнэсэд шүтэх болсон нь биднийг хожмоо амь тэтгэх ус, агаар сэлгэх мод ургамлаа алт мөнгө амлаад ч олж авахгүй ард хоцорно гэдгийг бусад улс орнуудад нөлөөлж буй томоохон хэмжээний байгалын гамш­гууд харуулж байна. Тухайлбал, Японы газар хөдлөлтөөс болж атомын цахилгаан станцын дэлбэрэлт цаашид ямар үр урхаг авчирахыг эрдэмтэн суд­лаачид тооцоолж чадахгүй байгаа зэргээс сургамж авахад илүүдэхгүй биз ээ.

Усыг орлох бүтээгдэхүүнийг дэл­хийн хэмжээнд одоог хүртэл гар­гаж авч чадаагүй бөгөөд цаашид ч судалгаагаар боломжгүй гэдгийг эрдэм­­тэд дуу нэгтэй баталж байна. Мөн нэг мод нас бие гүйцэж ургах хугацаа нь бидний нас хүрэлцэхгүй гэдгийг бага дунд боловсролд хангалт­тай заасан байх учиртай. Зургаан айм­гийг дамнан урсдаг байсан Онгийн гол өдгөө тасарч, заримдаа нэр төдий л урсч байгаа. Тэр хэмжээгээр тухайн нутаг дэвсгэр хув хуурай хат­мал тал болон хувирчихаж. Эргээд энэ газар нутгийг сэргээхэд Онги гол урсч байх нь чухал. Онги гол хуучны янзаар зарим үедээ 30-40 метр өргөн урсдаг хэмжээнд хүрэхэд ихээ­хэн цаг хугацаа, хөрөнгө мөнгө, хүмүүсийн тэсвэр тэвчээр, хөдөлмөр шаардана. Энэ мэтчилэн бидэнд урт хугацаанд бүрэлдэн бий болдог уух уус, амьсгалах агаар болсон байгаль орчиндоо хүндэтгэлтэй хандахгүй аваас хэдэн арван Оюутолгой, Таван­толгой, хэчнээн ухаантан байгаад ч нэмэргүйг бусад оронд нүүрлээд байгаа байгалийн гай гамшиг харуулж байгаа бус уу.