Газрын тосны үнэ дахин өслөө. Ойрхи Дорнод, хойд Африкийн ор­нуудад болж буй улс төрийн үймээн даамжирсан нь ийнхүү түү­хий эдийн зах зээлд нөлөөлжээ. Үүн­тэй зэрэгцээд түүхий эдийн эрэлт ихэсч, ам.долларын ханш суларч буй нь ч үнийн хөөрөгдөлд  нөлөөлсөн хэмээн шинжээчид дүгнэж байна.

Лондоны Түүхий эдийн бирж дээр өчигдөр өглөө брэнт маркийн нэг баррель газрын тосны үнэ 2.36 ам.дол­лараар өсч, 121.06 ам.доллар, тун удалгүй 121.29 ам.дол­лар болжээ. Нью-Йоркийн Худал­дааны бирж дээр ирэх тавдугаар сард  нийлүүлэлтэд гарах свит маркийн нэг баррель газрын тосны үнэ 53 центээр өсч, 108.47 ам.доллар болсон байна. Энэ нь санхүүгийн хямрал ид үр­гэлжилж байх үед буюу 2008 оны есдүгээр сараас хойшхи хамгийн өндөр үнэ юм. Түүнчлэн сүүлийн үед АНУ-ын газрын тосны нөөц буурах төлөвтэй байгаа гэсэн мэдээлэл тархсан. Энэ нь өсөлтөд бас нөлөөлжээ.

Хамгийн   сүүлийн үеийн мэдээ­гээр хойд Африкийн Габон улсад газрын тос­ны томоохон компаниудад ажил хаялт зарлахаар болсон нь тус улсаас ирэх нийлүүлэлт түр хугацаагаар та­салдах аюул даллаж мэдэх юм. Га­бон нь дэлхийн зах зээлд өдөрт 220-250 мянган баррель газрын тос ний­­лүүлдэг орон. Энэ нь хэдийгээр харьцангуй   бага үзүүлэлт боловч Габо­ноор дамжаад газрын тосны нөөц­тэй томоохон орнуудад бослого, хөдөл­гөөн хүчээ авах магадлал өндөр бай­гаа нь хөрөнгө оруулагчдын санааг хамгийн их зовоож байна. Габоноос гадна Йеменд нөхцөл байдал хүнд байгаа. Йемений Ерөнхийлөгч Али Аб­дул­ла Салей нь төрийн тэргүү­ний суудалд 32 жил заларсан. Гэх­дээ М.Каддафигаас ялгаатай нь тэр­ бол АНУ-ын дэмжлэгийг авдаг хүн. АНУ-ын эрх баригчид “Аль-Кайда” бүлэглэлтэй тэмцэхийн тулд Али Абдулла Салейтай хамтран ажил­ласаар иржээ. Тиймээс Б.Обамагийн засаг захиргаа түүнийг суудлаас нь уна­гах гэж яарахгүй юм. Одоогийн байдлаар Йемений хойд хэсгийн нутгуудад үймээн хамгийн их даам­жирч байгаа. Гэтэл энэ бүс нутаг нь газрын тосоор баялаг Саудын Араб­тай хиллэдэг. Үүнээс улбаалаад Сау­дын Арабт бослого хүчээ авч магад­гүй гэх болгоомжлол бий болгоод байна.

Харин улс төрийн тэмцэл нь хурц­даж, олон улсын зүгээс дотоод хэ­рэгт нь оролцохоос өөр аргагүй болсон Ливийн газрын тосны ний­лүү­лэлт бараг зогсчихоод байгаа. Дэл­хийд нефтийн үйлдвэрлэлээрээ арвандолдугаарт бичигддэг, түүхий эдийн зах зээл дэх газрын тосны хоёр хувийг дангаараа бүрдүүлдэг Ливи улсын үймээн үнийн хэлбэлзэлд хамгийн их нөлөөлж байна. Одоогийн байдлаар Ливийн Ерөнхийлөгч Муаммар Каддафи бо­лон түүнийг эсэргүүцэгчид аль аль нь газрын тосны томоохон объектуудыг эзэлж авахын төлөө тэмцэж байна. Магадгүй тэдний хэн нь түүхий эдийн үйлдвэрлэлд хяналтаа тогтоож чадна, түүний талд ялалт ирнэ гэсэн үг. Үүнийг ч ажиглагчид нотолж байна. Түүнчлэн газрын тос­ны үнэ өсч байгаа нь түр зуурынх хэмээн тайлбарлах хүн ч цөөнгүй байна. Франкфуртын “Commerzbank”-ны шинжээч Карстен Фритч “Газрын тосны үнэ ойрын үед нэлээд өсч байгаа. Өөрөөр хэлбэл, богино хугацаанд үнэ нь маш их нэмэгдсэн. Гэх­дээ ерөнхийдөө зах зээлийн ханд­лага нь эерэг байгаа. Газрын тосны үнэ урт хугацаанд харьцангуй бага хэлбэлзэнэ” гэжээ.

Газрын тосны үнийн хөө­рөгд­лийг зогсоохын тулд газрын тос экс­портлогч орнууд (ОПЕК) дорвитой арга хэмжээ авч байгаа. Тухайлбал, дэлхийн газрын тосны 40 хувийг үйлд­вэрлэдэг Ираны сал­барын сайд нь саяхан түүхий эдийн нийлүүлэлтээ нэмэх саналтай бай­­гаагаа мэдэгдсэн. Гэхдээ одоо­гийн байдлаар “ОПЕК”-ын гишүүн орнууд яаралтай хуралдаан зарлахгүй бололтой. Ливийн үймээн даамжирч, анх удир­дагч М.Каддафи нь бууж өгөхөөс татгалзах үед газ­рын тосны үнэ нэлээд өсч байв. Тиймээс “ОПЕК”-ын за­рим орны төлөөлөгчид ирэх зургадугаар сард Австрийн Вена хотод болох уулзалтын товыг наашлуулах санал гаргаж байсан юм. Үүнтэй зэрэгцээд газрын тосны нийлүүлэлтээ нэмж магадгүй гэж байв. Ямартай ч одоогийн байдлаар Кувейтын албаны төлөөлөгчид олон улсын зах зээл дэх түүхий эдийн үнэ хэтэрхий өндөр байгаад санаа зовж байгаагаа илэрхийлээд байгаа. Кувейтын төрийн мэдлийн компани болох “Кувейт Петролиум”-ын тэр­гүүн Фараук аль Занки “Нэг бар­рель түүхий газрын тосны үнэ 90-100 ам.долларын хооронд байвал хам­гийн тохиромжтой” хэмээн дүгнэжээ.

Түүхий эдийн үнэ өсөхөд нө­лөөлж буй өөр нэг хүчин зүйл нь эрэлт их байгаатай холбоотой. Сүү­лийн өдрүүдэд АНУ, Хятадын эдийн засагтай холбоотой таатай мэ­дээллүүд нэлээд тархах болсон. АНУ-д ажилгүйдлийн түвшин буурч, эдийн засгийн өсөлт гарсан. Ха­рин Хятадын эрх баригчид дотоод зах зээлээ дэмжиж, иргэдийнхээ хэрэг­лээг нэмэгдүүлэхэд гол анхаарлаа хан­дуулж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, тус улсын газрын тосны эрэлт ихэссэн гэсэн үг юм. Ямартай ч шинжээчдийн үзэж байгаагаар энэ онд газрын тос үйлдвэрлэгчдийн ашиг дор хаяж 25 хувиар өсөх бололтой. Хэрэв Ойр­хи Дорнодын үймээн намжвал газ­рын тосны үнэ буурч, энэ нь өсөн нэмэгдэж буй зах зээл бүхий ор­нуудын инфляцийн өсөлт 5-6 хувиас хэтрэхгүй гэсэн үг юм.

АНУ-ын төв банк мөнгөний бод­логоо тэлж, зах зээлд их хэмжээний ам.доллар гаргасан нь газрын тосны үнэд нөлөөлж байсан. Гэвч сүүлийн өдрүүдэд ам.долларын ханш чангарах хандлагатай боллоо. Газрын тосны худалдааг ам.доллараар хий­дэг. Тиймээс ам.долларын ханшийн иймэрхүү хэл­бэлзэл нь энэ төрлийн түүхий эдийн арилжаанд хамгийн түрүүнд нөлөө­лөх юм.

Зохиогчийн эрх:
"Улс төрийн тойм" сонин