Бид өнгөрсөн жил Монголын сонгомол уран зохиолын таван ботийг Өмнөд Солонгосын нэгэн их сургуулийн захиалгаар бэлтгэв. Энэ таван ботид анх удаа эссег нэг боть эзлүүлэв. Тэртээ жараад орны дундуур Б.Ринчен гуай “Эссег манайхан яагаад бичихгүй байна?” гэсэн сурвалжлагчийн асуултанд хариулж “Чадал нь хүрэхгүй байгаа юм” гэсэн цөөн үг хэлсэн байдаг. Өнгөрсөн хорь гаран жилийн дотор Монголын уран зохиолд эссе бичлэг нэгэнт байраа эзэлж уран зохиолын бусад төрлүүдийн дотор хүндлэгдэх төрөл болж чаджээ. Б.Ринчений “Их говийн зоригтон”, Л.Чойжилсүрэнгийн “Зоригийн инээвхийлэл”, Г.Аюурзанын “Есөн эссе”, Т.Мандирын “Түүхэн эссенүүд” зэрэг эссе гэдэг төрлийн эн далайцад дүйхүйц бүтээл нэгэнтээ гарчээ. Эссе бичигчдийн дотроос сүүлийн үед миний ихээхэн анхаарч ажиглаж байгаа хүн бол Баастын Золбаяр юм.

Түүний  “Бүтэн” [2004], “Бүлээн” [2006], “Бүгээн” [2012], “Хүмүүн” [2012] гэх дөрвөн номонд эссений хэмжээнд очих хэд хэдэн бүтээл байгааг тэмдэглүүштэй. Тэр дотроос “Бүгээн” түүвэр дэх эссений эн далайцад дүйж очсон, түүний сонгомол шаардлагад нийцсэн гэхээр хэдэн аятайхан бүтээл байна. “Намар ай” эссэнд… “Гоо хондон ботгууд Дөргөний хүрэн талд тоглоно. Гоё гоёхон шилбэтэй дөнжин ингэнүүд гав гув, гув гав дуугарна. Гозгор халиун ооно зээргэнэ бүүргэнэ сэрмэж хазна. Гозойж дэгээтэх хар сүүлний нь үзүүр салхин аясаар намина. Голио дэвхрэг үсчих нь цөөрнө. Гол дагасан ногоон зүлэг өдөр өдрөөр хумигдана. Голдиролдоо эгшсэн усыг аргадан аргадах мэт харагдана. Ус гол урссаар боловч умрын салхинаа зайртана…” гэж санаашрал эссэндээ, гайхамшгийн сэтгэлгээндээ биднийг уруу татжээ. Яах аргагүй хүүрнэл яруу найраг, тэгсэн атлаа ямар нэгэн хэмжээ хэмнэлд баригдаагүй, утгын урт, уран ухаалаг утсанд хэлхэгдсэн гоо цогцос.

Байгалийн хөдөлгөөнтэй, хөдөлгөөнгүй гоо сайхан лугаа учирсан хүний сэтгэл хөөрч догдолдог нь учиртай. Тэр тусмаа уран бүтээлч хүний догдлол өвөрмөц.  Өөрийн баяр бахдалаа бусдад халдварлуулж илүү хүчтэй сэтгэл санааг нь хөөргөн баясгадаг байна.

Ирж байгаа хавар цагийн баяр хөөр урам бүхнийг хүсэмжлэн хүлээх сэрэл хүслийг төрүүлдэг бол буцаж байгаа намар цагийн хөнгөн гуниг мөрөөдөн гансрах сайн сайхныг санаашран хүлээх нь аргагүй амьдралын олон өнгө аясын л төрөл ажаам.

Эссе гэдэг угтаа туршиц гэсэн үг. Тэгэх мөртөө чухам туршлагатай, тэгэх тусмаа авьяастай, багагүй олон талын мэдлэг боловсролтой зохиолчийн ихээхэн эрсдэл хийж бичдэг нэн төвөгтэй төрөл. Тийм л учраас Ринчен гуай “Чадал нь хүрэхгүй байгаа юм” гэх товчхон агаад хатуухан үгийг хэлсэн буй за. Ер нь эссе сайтар танин мэдсэнээ зүрх сэтгэлийнхээ гүнээс илэрхийлэн гаргах, зүгээр ч үгүй донсолгоонтой, долгионтой нь хүнд хүргэх асар их хөдлөл, гоо сайхны мэдрэмжийг оновчтой уран хэл найруулгаар илэрхийлэхийн урлал юм. Танин мэдэх гэдэг үгэнд их судалгаа, үнэлэлт, тэгээд шинэ содон нээлт бүхий дүгнэлт багтана. Ер нь эссег танин мэдэж, цаана нь гарсан юмныхаа тухай л бичдэг нь жам ёс ажээ.

Саявтар Шведээс би нэгэн сонин зурвас авлаа. Ерээд оны сүүлээр Будапештад Төв Европын их сургуульд ажиллаж байсан орос гаралтай Шведийн харьяалалтай соёл судлаач профессор Нилс Норденшельд өнөөдрийн Монголын нүүдэллэн малаа бэлчээж амьдардаг фермерийн малчны аж байдал хүсэл бодлын тухай бичдэг, одоо амьд бүтээн туурвиж буй сайн монгол зохиолчийн тухай мэдээлэл, зохиол бүтээлээс нь /Гэхдээ яг одоо үеийн Монголын амьдралынх нь тухай тод харуулсан гээд байгаа юм шүү/ явуулаач гэж хүсжээ /Гадаад хэлээр орчуулагдсан гээгүй нь сонин, бодвол тэнд герман хэлтэй сайн монгол орчуулагч байгаа бололтой/. 1940-өөд оны үед Түвд Монголыг сонирхон судалж байсан эрдэмтэн аялагч Свен Гединий хамаатан гэж Будапештад надтай танилцахдаа яриад монголын тухай мэдээлэлтэй хүн гэдгээ харуулж байсныг санаж байна. Би бодлоо, жаахан судалж харлаа, тохирох хүн ховор талдаа. Монголын мал малчны тухай зохиолчид ихэнх нь социализмын үеийн тухай байгаа юм. Өнөөгийн малчны тухай гэхээр их л европжуу, бараг малаа мотоциклоор хариулдаг, наймаа худалдаанд овсгоотой тухай ихээхэн бичжээ. Энэ эрлийнхээ явцад би Д.Батбаярын “Цахилж яваа гөрөөс” тэргүүтэн болоод Б.Золбаярын “Бүтэн”, “Бүлээн” номуудыг дахин уншлаа. Шинэ гарсан “Бүгээн”, “Хүмүүн” хоёрыг ч уншлаа. Манайхан монголчуудыгаа даяаршиж харь маягаар сэтгэж хотжин амьдарч байгааг нь нэлээд сайшаах өнгөөр бичихийг чармайж байх шиг байна. Эцэст нь би Золбаяр зэрэг хэдэн хүнийг сонгож, эргэцүүлэн үзэж дэлгэрэнгүй мэдээлэл бичсэнээ монгол уншигчдадаа товчлон хүргэж байна.

Монгол зохиолч байгаль уул ус, мал ан амьтны амьдрал, явдал суудал, ааш аяг, тэдний монгол хүний аж төрөх ёсонд хэрхэн нэвчсэн тухай их л сонин содон үнэн зөв бичих ёстой. Үе үеийн зохиолчид ингэж бичиж чадаж ирсэн. “Чингисийн эр хоёр загал”, “Алтан ордны үйсэн дээрх бичээс”, Д.Равжаагийн “Төвшин сайхан” тэргүүтэй дууллууд, хуульч Сандагийн “Ботгоноос салгаж жинд хөлсөлсөн ингэний хэлсэн нь”, “Тэжээсэн нохойн хэлсэн нь”, Д.Нацагдоржийн “Миний хэнз хурга”, С.Эрдэнийн “Өвгөн шувуу”, Б.Явуухулангийн “Тэхийн зогсоол” тэргүүтэй ийм сайхан зохиол олон бий.

Өнөөгийн хүн төрөлхтөн амьд хөндөгдөөгүй байгаль уул усыг ихээхэн биширч хайрладаг болж байна. Чухам ийм хөндөгдөөгүй газар орон Монголд тийм ч ховор биш. Б.Золбаярын номонд Энэтхэг, Франц, Мексик, Этиоп, Панам зэрэг янз бүрийн орон газрын тухай аятайхан тэмдэглэлүүд хэд хэд байна. Дэлхийд хосгүй сүрлэг хот орон хаа сайгүй. “Үлэмж өрнийн титэм” хэмээх Францын тухай эссендээ Парисын Эйфелийн цамхаг Версалийн ордон Луврийн музейн гоо сайхны тухай бичжээ. Гэтэл Парисийн Булоний ойн сайхан намуухан төрх тэр дотроос энэ ойд гүйлдэх борхон туулайнууд Золоод, бас надад тод сонин байлаа. “…Парист ирсэн анхны өглөө эрт Булоний ойгоор жаахан алхлаа. Наран мандах цагийн ойн чөлөөнд туулайнаас олон нь энэ өглөө алга. Хэд хэдээрээ өглөө боллоо, нар мандлаа гэх шиг хөөцөлдөн тоглоцгоох ажээ. Тэрхүү туулайнуудын мөрүүд ойн хөвдөд тогтсон шүүдрийг зам гарган огтлолцсон байх нь тов тодхон…” .

Монголчууд бид их талын амьд байгалийн дунд тарвалзаж байдаг улс. Тиймдээ ч орон хот, байшин саванд шунамгай, дурламтгай. Гэтэл Европ, Америкийн их хотын шуугиант ахуйд төрөгсөд чимээ шуугиангүй атар онгон байгальд амиа тавьдаг улс. Энэ утгаар Золоогийн эл түүвэрт орсон “Хавар ай”, “Намар ай”, “Хөхрөгч цэнхэр уулсынхаа бэлд” [ямар хүчтэй тансаг мэдрэмж сайхан ахуйг энд өгүүлсэн гэж], “Хөх сорын сэвэгнээ”, “Бундан зүрхний Дүмбэн” […Дүмбэн уулаа санахаар дөмөн дөмөн бодол төрнө. Дөрвөн цагийн салхийг умар зүгт нар зөв даялуулж Дүмбэн ууландаа сэтгэлийн хүлэг морьдоороо довтлон очих бөлгөө. Дөрвөн өнгөөр туяарч дүнхийлтэл оршном, Дүмбэн минь] мөн ч сайхан дүрсэлжээ. “Цас бударлаа” [Алдагдахын гуниг, ойшоож олохын сайхныг гайхалтай дурсжээ], “Бүгээн” [Жаргалант хайрхан уулын оройн мөнх цас бүгээн цэнхэр униарыг нэвтэлж ядан харагдах нь шагайн чинээ. Уулын хормойд Хар ус нуур дуниартан ногоорч алс холын хаяанд нь аанай л бүгээн цэгээн шингэж хараа алдруулах ажгуу] аргагүй гоо сайхны мэдрэмжийг сэмлэн сэтгэл сэртхийлгэж энэ бүх сайхан сэмрэн урагдаад алга болчих вий дээ гэж өнөөдөр шаналган буй гоо сайхан бол энэ Бүгээн мөн шүү” гэсэн эссенүүд зөвхөн Ховдын Чандманийн бус зөвхөн Монголын содон сонин биш бүр Евро-Азийн нүүдэлчдийн гоо сайхан төдийгүй энэ зууны манай цэнхэр өнгөтэй байсан гарагийн маань яахын аргагүй хайрлан бишрэн шүтмээр л гоо сайхан болчихоод байгаа юм даа. Тиймдээ ч зөвхөн энэ л гоо сайхныг дэлхийн хүн ардын оюун сэтгэлд хүргэн чадсан тэр монгол зохиолчийг би Нобелийн лекцээ уншина гэдэгт эргэлздэггүй дээ. Б.Золбаяр сэтгүүлчийн мэргэжилтэй, сэтгүүлчийн ажигч нүдтэй, сонор чих, тансаг хэл найруулгатай юм. Тэгсэн атлаа зохиолчийн сэтгэлийн төрөлх уртай. Түүнийгээ илэрхийлэн хэлбэршүүлэх сэтгэлгээний уран тансаг агаад нандин мэдрэмжтэй хүн юм. Дээр нь аргагүй язгуурын нүүдэлч монгол малчин удмын оргилсон шинэлэг хүсэл сэтгэл, зан төрхтэй нь сонин. Бас ирж байгаа цагийн өнөө хэр нууц далд өнгө төрхийг тосон авч чадах зөн совингийн тэмтрүүл нь чамгүй хөгжсөн хүн бололтой. Эссений нэг гол нууц нь гарцаагүй үнэнийг танин мэдэж бичих явдалд бий. Үнэнийг л шинэ зууны эссечид янз бүрийн өнгө будгаар яруу ухаалаг илэрхийлэх ганцхан зорилготой болон хувирч байна. Үнэн гэдэг их хувирамтгай олон төрхтэй юм. Зөвхөн сайхан муухай хоёр л гэхэд язгуур шинжийг нь хөөж учрыг нь олоход нэн хэцүү. Социализмын үед бид Монголынхоо амьдрал ирээдүйг гарцаагүй сайхнаар л бодож байлаа даа. Ихэнх монгол зохиолч ингэж л ухаарч бичдэг байв. Гэтэл өнгөрсөн далан жилд бид чинь одоо бодохноо түүхийн ховор хачин амьтан болчихоо алдлаа шүү дээ. Орос гэдэг хоёргүй ганц “ахтай” тэгээд бусад нь ч… Одоо хар даа. Үнэн худал сайхан муухайг чинь ялгахад ямар нүд чих, ухаан сэхээ хэрэгтэйг өнөөдөр бодоцгооё. Монголын өнөөдрийн хөдөө нутгийн Ховдын зах хязгаарын Чандманьд очоод Золоо ямар нүд сэтгэлээр харж байгааг үзье. “Дүмбэнд нэг их сайхан цагаан манан татна. Хүүгтэл хүүгтэл урсаад л. Ийм цагаан манан дунд нь эрхэлж суух сайхан. Юу ч харагдахгүй. Зөвхөн цав цагаан манан. Энүүхэнд үсрүүний тарвага тан тан хийж, тэрүүхэн ойроос хонь майлаад, тэртээ зүүн нуруунд хонио алдсан ч юм уу, адууны эрэлчний ч юм уу бүдэг бадаг хашгираан гуаглааныг сонсож тэр гуай юу, энэ гуай юу гэж таамаглаж суух хачин сайхан. Хажууд гөлмийг нь шууж чөдөрлөсөн морины амгайвчилсан хазаарын амгай зуузай харшиж өвс ширд ширд хийлгэн хазлах дуу чимээний сонсголонтой нь ер бусын. Дүмбэнгийн мөөг ийм л мананд товойтол товойтол ургана. Мөнгөн баавар цувуулаад асгачихсан юм шиг цувраад цувраад ургачихсан Дүмбэнгийн мөөгнөөс үзэсгэлэнтэйг хараагүй дээ”… Язгуурын монгол үг, мартагдаж яваа ёс заншил, тэдгээрийг тэмдэглэн үлдсэн амьд үг хэллэг, чухам үүнийг л Золоо эссендээ авч үлдсэн нь олзуурхмаар зүйл. Залуу үеийнхээ сэтгэхүйд хадагдаж хадгалагдсан амин нууц эрдэнэсийг үгээр хэрхэн монголчууд тэмдэглэснийг л тэдэнд мэдүүлэх ёстой. Чухамдаа ардын эрдэнэ нуусан ухаан гэж үүнийг л хэлэх болов уу. XXI зуунд хотжиж байгаа монголчуудад маань чухам л бурхнаас дамжуулж үлдээж уламжлуулах гэсэн өв их эрдэнэс л авьяаслаг зохиолчдын шилдэг бүтээлүүд билээ. Б.Золбаяр монгол хүний, тэр дундаа малчин монгол хүний бодол ухаарал, ёс заншил, аяг даатхилыг тун нарийн мэдрэмжтэйгээр гаргаж чаджээ. Энэ утгаараа миний хувьд ахмад, дунд бичгийн мэргэдийн дотроос аргагүй тэнгэрлэг, тэнхээлэг, хайрлам авьяастан Золбаяр мөнөөс мөн аж гэж бодном. Чухам тэр заншил ёс нь байтугай түүнийг тэмдэглэх үг нь ч алга болох гээд байгаа  өнөөгийн эгзэгтэй энэ монгол ахуйгаас түүнийг л авьяастай хүний үг хэлээр тэмдэглэн авч үлдээх нь монгол эссе бичигчдийн тэргүүн зорилт болов уу. Эгэлгүй гоо сайхантай тулгарч, бахдах гайхахдаа хүний оносон үг ихэнхдээ дутдаг. Бичсэн үгс уг юмны мөн чанарыг нэг л илэрхийлж чадахгүй байгаа мэт санагдах нь олонтаа. Эсвэл хосгүй сайхан бүхэн хоосон хөөрлийн үгс болж орхидог гэм бий. Золбаяр тэр гоо сайхныг танин мэдэж сэтгэл зүрхээрээ хүлээн аваад оносон тохирсон үгээр яв цав илэрхийлэх хосгүй авьяастан лавтай мөн байна. Түүний эссенээс олон шинэ үг, ойлголт надад мэдрэгдэв. Монгол залуу уншигчдад энэ бүхэн лавтай тод байгаа биз ээ. Баастын Золбаяр ямар ч гэсэн эссений нуруун дээр эмээлээ тохчихжээ. Ер нь эссе аргамаг хүлэг шиг эзэмшиж эзэмдэхэд хэцүү төрөл. Тиймдээ ч шинэ зууны ааг омогтой авьяаслаг зохиолчид хошуураад байгаа нь ч их учиртай. Золбаярын энэ номонд байгаа “Бүгээн” тэргүүтэй хэдэн эссе түүний л аргагүй төрөхөөс авахуулаад мэддэг асан эхийн сүүнийх нь амттай хамт шимийг нь хүртэж өссөн хөдөөгийн монгол малчны аж амьдрал уншихад аргагүй л үнэртэж, амтагдаж байна. Одоо ч монгол малчны ахуй, хөдөөх амьдрал илэрхий ховордож байгаа нь харамсалтай. Ер нь эдгээр эссег уншихад ихээхэн гайхаж биширсэн, халгим цалгим сэтгэлийн цаана ямар нэгэн хөндүүр гуниг, харамсал шингэж байгаа нь ч зүй ёсны юм. Үнэндээ өнөөдөр Монголд маань жинхэнэ хөдөөний юм бүхэн илэрхий сарнин алга болж байна шүү дээ. Үүнтэй хамт гоо сайхныг мэдрэх, амтлах монгол хүний мэдрэмж тэр хэмжээгээр л алга болж байна гэсэн үг. Үнэхээр харамсалтай хэрэг. Чухам энэ миний харамсаад байгаа нүүдэлчин Монголын содон ховор, бас хачин ахуй чухамдаа л өнөөдөр дэлхийн урлагт нүүдэлчин амьдралын шимийг хүргэх ёстой тэр зүйл мөн юм. Евро-Ази гэдэг ертөнцийн энэ хэсэг сүүлийн үед ихэд үнэд орж байна. Юугаараа тэр вэ? Хамгийн гол нь Евро-Азид хүнд үйлдвэр, технократ үзэл онол харьцангуй жаахан хол байна. Энэ нь тэндхийн хүмүүсийг байгалийнхаа амт шимтийг авч, гоо сайхныг нь мэдрэхэд арай ч алсарчихаагүй байна. Евразийн ийм атар онгон гэж хэлчихээр ахуй байдал нь XXI зууны авьяастай зохиолчдыг чухамдаа л цэцгэнд дурлах эрвээхий шиг татах ёстой доо. Золбаярын цаашдын эссе чухам энэ л зүгт, энэ л ахуйг, гоо сайхныг нээж бичихэд бүрэн чиглэж чадаж гэмээнэ тэр хосгүй үнэтэй уран бүтээлч болж хувирна шүү. Чухам үүний үнэн учрыг зохиолч өөрөө төдийгүй бусад монгол урчууд ухаарч ойлгомоор цаг яах аргагүй ирчихээд байна. Эгзэгтэй үе! Устаж байгаа юмыг аварч үлдээнэ гэдэг, тэр тусмаа сэтгэлийн гоо сайхны зүйл дээр үнэхээрийн буянтай хэрэг болох сон доо. Дэлхийн хэмжээний зохиолч гэдэг үнэлгээ их учиртай. Жинхэнэ Монголын авьяаслаг, шилдэг зохиолч гэдэг чинь өөрөө л аяндаа дэлхийн зохиолч болоод явчихдаг хууль хүн төрөлхтөнд үйлчилдэг юм. Үнэндээ жинхэнэ уран зохиолд нэг л хэмжүүр бий. Тэр бол гоо сайхан, гоо сайхныг танин мэдэж эзэмдэн хүлээж авах сэтгэлийн их догдлол, айзам хэмнэл юм. Тэр уран бүтээлч ямар үндэстэн ястныг байх нь огт хамаагүй. Уншигч түүнээс жинхэнэ гоо сайхныг л хүлээж байдаг. 

Монголд өнөөдөр өөрсдийн зохиол бүтээлийг өрнөдөд тархаах, өөрсдийгөө таниулах гэж их хүчин зүтгэл хөрөнгө гаргадаг нэг хэсэг улс гараад их л зүтгэж байна даа, хөөрхий. Буруу нь юу байхав. Гэвч их хүсэлд хясал гэж нэг айхавтар юм бий. Ойрын нэг гашуувтар, гэхдээ Золбаярт огт хамаагүй сургамжтай түүх өгүүлье. Манайхан мэднэ дээ. Зөвлөлт Киргизийн зохиолч Чингэс Айтматов гэж том амьтан байв даа. Сүүлд Орос задрахад Киргиз тусгаарлаж тэр үеэс Ч.Айтматов Европын төв Бельгид дипломатаар олон жил суусан. Энэ үеэс Нобелийн шагнал хүртэх гэж бүх л аргаараа үзсэн дээ. Уг нь анх Киргизийн нэг хот айлын өвөрмөц ахуй зан заншлыг маш нарийн тодорхой дүрсэлсэн “Ингэн нүд”, “Жамиля” тэргүүтнийг бичээд алдаршиж Францын зохиолч Луй Аргоноос эхлээд чамгүй магтан алдаршуулсан билээ. Тэгээд хожим Айтматов “Цагаан хөлөг онгоц”, “Зуунаас ч урт өдөр” роман, тэр ч байтугай Их Чингисийн тухай “дэлхийн нүдээр харсан” дэлхийн хэмжээний зохиол бичих гэж зөндөө л юмс бичсэн. Нобелийн шагналтнуудыг цуглуулж Киргиздээ Иссык күлийн уулзалт гээчийг зохиосон ч нэг л болж өгөөгүй дээ. Өвгөн зөвхөн Киргизийн биш, дэлхийн хэмжээний зохиолч болох гэж хэтэрхий зүтгэснээс аз дутсан даа. Уг нь тэр Киргизийн аул, Киргизийн хоцрогдсон мэт аж ахуйтай хүн ардаа гүнзгий тод үзүүлээд гэртээ суугаад бичиж байсан бол Нобелийн хорооныхон өөрсдөө түүнийг олоод очих л байсан гэж би мунхагладаг юм. Их сурталчилгаагаар сайн зохиолч төрдөггүй, Данзангийн Нямсүрэн шиг бөглүү Эрээнцавд суугаад бичээд байхад л аяндаа гэрэлтээд ирдэг нэг далд жам ёс байна шүү.

Дэлхийн олон орон хотоор явж идэж уусан маань ч яамай. Энэ Монголынхоо, бидний ой санамжнаас алдагдчих гээд айлгаад байгаа, нүүдэлчин удамтай бидэндээ хосгүй үнэтэй санагдах тэр л ахуй байдлыг өнөөдрийн дэлхийн уншигчид хүсэн хүлээгээд байх шиг ээ. Малаа маллаад хайрлаад, бахархаад, өсгөж үржүүлээд үр шимийг нь хүртээд явна гэдэг монгол хүнд хосгүй гайхамшиг юм даа. Энэ гайхамшгийг маань өнөөгийн хотожсон Монголын залуу үе ойлгохдоо нэг л хөшүүн болчихжээ. Гэтэл дэлхий чухам үүнийг л яаж хэрхэн… гэдгийг үнэнээр нь мэдэх гэх болсон нь нууц биш. Дээр нь нэмээд дэлхийн дулаарал цөлжилт, байгалиа хамгаалах эзэн хүний сэтгэл энэ бүхэнтэй холбоод бодохоор шинэ зууны Монголын уран зохиолын ахуй байдал гарч ирж байгаа юм даа. Үнэндээ нүүдэлчин аж төрөх ёсоо алдана гэдэг монголчуудын хувьд мөхөл сөнөлтэй тэнцэж очих хэцүү хэрэг юм. Үүнийг л ухааруулж чадвал манай ирээдүйн өнгө төрх тодроод ирнэ. Чухам эндээс л XXI зууны монгол зохиолч, тодруулбал Б.Золбаярын уран бүтээлийн эрэл гүнзгийрэл чиглэл биз ээ.  Та минь, энэ Золоод нэг юм байна, тэр нь…