Жолоочийн даатгалын тухай хуу­лийн төсөл анх чуулганы танхимд орж ирэх­дээ үнэхээр 772 мянган жолооны үнэмлэхтэй иргэ­нийг татвар төлөгч болгох зохи­цуулалт агуулсан бай­лаа. Үнд­сэн хуулийн дагуу даатгалын хураамж нь татварын нэг төрөл бол­дог тул шууд ийнхүү татвар гэж нэрлэхэд буруудахгүй биз. Ингээд хэлэлцүүлгийн шатанд энэ нь арай ч болохгүй юм, иргэдийн нуруун дээр татварын дарамт учруулна гэж үзээд тээв­­рийн хэрэгслийн өмч­лөгчдийг л даатгалд заавал хамрагдуулахаар болгосон. Тухайн үеийн Хууль зүйн байнгын хороо­ны хурал­дааны протоколоос хар­вал “Төслийг хэлэлцэх эсэ­хийг ший­дэх үед гишүүд жолоочийн үнэм­лэх­тэй хүн бүрт биш, тээврийн хэрэгс­лийг нь даатгах ёстой хэмээн шүүмжилж байв. Ингээд жолоо­чийн үнэмлэхтэй хүн бүрээс биш тээврийн хэрэгс­лийн өмчлөгчөөс даатгалын хураамж ав­даг байхаар өөрчлөхөөр болов” гэжээ. Энэ үзэл баримтлалын да­гуу ч хууль гарахаар болж оны өмнө­хөн “Жолоо­чийн даатгалын хууль” мэндэл­жээ.

Гэхдээ ойлгомжгүй зүйл гарав. Уг хуулийн 4.1.1-т “Тээврийн хэрэгс­лийн өмчлөгч бүр жолоо­чийн даатгалд заавал хам­раг­дах ёстой” гэж зааж “тохиролцсон” ёсоор ма­ши­­ныг нь даатгах зарчмаа хуульчилсан атлаа ганцхан заалтын дараа буюу 4.1.3-т “Жолоочийн даатгалд даатгуулаагүй жолооч замын хөдөлгөөнд оролцохгүй байх” тухай заажээ. Ингэс­нээр жолоо­­чийг даатгах гэсэн анхны шүүмж­лүүлэн “унасан санаагаа” амь оруул­сан мэт харагдуулав. Угаас ингэж хууль­чил­сан тул жолооны үнэмлэхтэй ч даат­гуу­лаагүй л бол замын хөдөлгөөнд оролцвол “хууль зөрчигч” болохоор болов.  Үүнд нь жолоочдийн зүгээс мэдээж сөрөг реакц үзүүлж “Японд бол машиныг нь даатгадаг. Үнэмлэх аваад машин барихгүй яваа олон хүмүүс зүрээр л явдаг. Машингүй хүн даатгал төлнө гэдэг бол маш буруу зүйл, зүгээр л хэрэг болж магад гээд жолооны курс төгссөн машингүй ядуу хүмүүс маш олон байгаа. Даатгал гэдэг чинь сайн дурын юм байх ёстой юм биш үү” гээд шуугиж эхлэв. Гэвч энэ хуулийг хэрэгжүүлэгчдийн тайлбарыг сонсвол юу юугүй жолооны үнэмлэхтэй хүн бүр, жишээлбэл, нэг машиныг аав, ах, дүү, ээж нь гээд бүгд унадаг байлаа гэхэд тус бүрээс нь даатгалын хураамж авах гээд байгаа юм бас биш аж. Тайлбарлавал, нэг машин хувааж унадаг хүмүүсийн энэ асуудлыг нэг даатгалын гэрээнд багтаах замаар шийдэхийг оролдож.

Гэхдээ л, өнөөх “даат­гуулаагүй бол замын хөдөлгөөнд оролцуулахгүй” гэ­дэг нь нэлээд хүмүүст дарамт учруу­лах нь үлдэж л таарах нь тодорхой байна. Өөрөөр хэлбэл жолооны үнэмлэх гэдэг нь замын хөдөлгөөнд оролцох эрхийн бичиг болж байсан бол дангаар юу ч биш, тэр ч бүү хэл “журмын хашаа руу явах тийз” болж байна гэсэн үг. 

Лавшруулаад бодвол даатгалын гэрээнд хэр олон хүний нэрийг оруулах вэ гэдгээс нэг зүйл гарч байна. Уг нь машинаа бариулж болох бүх хүнээ биччихмээр байвч энэ нь бас тоо хязгаартай бололтой. Таван хүн гэсэн байх.

Тэгээд зогсохгүй энд багтаах хүний тоо нэмэгдэх тусам өнөөх даатгалын суурь хураамж нь өсөх нь тодорхой байна. Амьдрал баян, дээрээс нь өнөөх даатгалын гэрээнд багтаагүй нэгэнд машинаа бариулаад, тэр маань осол гаргачихлаа гэхэд “даатгалын гэрээ үйлч­лэхгүй” юм биш үү. Үүнээс нь харвал даатгалыг машин дээр биш хүн дээр хийгээд байгаа гэж харагдаж байна. Нэг машины даатгал дээр цөөнөөр нь багцалж нүд хуурсан болохоос биш үнэн хэрэгтээ “бүдэрсэн анх­­ны санааныхаа зүсийг нь өөрч­лөн зүтгүүлсэн” нь энэ.

Сайн дурын даатгалыг ийн заавал даатгал болон өөрчлөгдөхдөө даатгалын гэрээний нөхцөл, хураамжийн хэмжээг тодорхой болгосоныг энд танилцуулж, хуулийг сурталчилья. А ангиллын тээврийн хэрэгсэлд 12500 төгрөг,  В ангиллын тээврийн хэрэгсэлд 33000 төгрөг, С ангиллын тээврийн хэрэгсэлд 42500 төгрөг,  Д ангиллын тээврийн хэрэгсэлд 53000 төгрөг, Механизм ангиллын тээврийн хэрэгсэлд 12500 төгрөг, Мэргэшсэн жолооч болон С, Д ангиллын тээврийн хэрэгслээр замын хөдөлгөөнд оролцох жолоочийн хувьд 33000 төгрөгийг жил бүр тушаах ба даатгалын хураамжийн хэм­­­жээг тогтоохдоо даатгалын суурь хураамжийн хэмжээг:

1) тээврийн хэрэгслийг ашиглах газар нутгийн байршил;

2) өмнөх гэрээний хугацаанд даатгуулагчийн буруугаас үүссэн даат­галын тохиолдлын тоо, олгосон нөхөн төлбөрийн хэмжээ;

3) даатгуулагчийн нас, авто тээврийн хэрэгсэл жолоодох туршлага;

4) даатгалын гэрээний хугацаа;

5) даатгалын хураамжийн хэмжээг журамд зааснаас доогуур тогтоосон, эсхүл нөхөн төлбөрийг нэмэгдүүлэхэд нөлөөлөхүйц худал мэдүүлэг санаатай өгсөн эсэх;

6) тээврийн хэрэгслийг ашиглах жолоочийн тоо;

7) тээврийн хэрэгслийн даац, зорчигчийн суудлын тоо, хөдөлгүүрийн хүчин чадал;

8) тээврийн хэрэгслийн зориулалт;

9) чиргүүлтэй эсэхээс хамаарч Сан­хүү­гийн зохицуулах хорооноос батал­­сан итгэлцүүр хэрэглэх журмаар нэмэг­­дүүлэх буюу хорогдуулахаар хуульд тусгаcан байгаа аж.

Мөн хуулийн талаар танилцуулахад жолооч нь замын хөдөлгөөнд оролцох үедээ бусдын амь нас, эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд учруулж болзошгүй хохирлыг нөхөн төлөх зорилгоор Жолоочийн даатгалын тухай хуульд заасан нөхц­лийн дагуу даатгагчтай даатгалын гэрээ байгуулах юм. Даатгалын гэрээ байгуулж, жолооч даатгалын баталгааг тээврийн хэрэгсэлд байнга байршуулан авч явах үүрэгтэй болсон.

Даатгалын гэрээ нь 1 жил хүртэл хугацаанд хүчинтэй байх ба даатгалын тохиолдол бүрт 1 удаа хохирогчид олгох нөхөн төлбөрийн хэмжээ А, В, Механизм ангиллын тээврийн хэрэгслийн хувьд 5 сая төгрөг, С, Д ангиллын тээврийн хэрэгслийн хувьд 10 сая төгрөг байхаар тооцон хуульд тусгасан байна. Энэ нь даатгалын үнэлгээний доод хэмжээ ба даатгуулагч хариуцлагаа үүнээс өндөр үнэлэхээр даатгагчтай тохиролцож болох бөгөөд энэ тохиолдолд нэмэлт хэсгийг сайн дурын даатгалын журмаар даатгуулах боломжтой аж.

Магадгүй энэ хуулийг баталж жо­­лооч бүрийг бараг албан хүчээр даатгалд хамруулах болсон нь гишүү­дийн хийсэн арга ч байж болох, аль эс­вэл ямар хууль баталж буйгаа ан­заар­­даггүй гишүүдийг хуурсан “ажлын команд”-ийнхний найруулга байж ч болно.

Даатгал олон хүнд хэрэгтэй гэдгийг бид мэднэ, гэхдээ дарамтлах аргаар бол хэрэггүй л баймаар юм.