Домайн нэр гэж юу вэ. Та үүнийг  ажлын шаардлагаар ямар нэг цахим хаяг нээх гэж хөөцөлдөх үедээ сайтар ойлгож авна. Тэгээд цахим хаягийн нэрээр хэрхэн бизнес хийдгийг  хэзээ ч мартахгүй санаж явах болно. Хил хязгааргүй цахим ертөнцөд ер бусын нууц бизнес хөгжин цэцэглэж буйг  ой тойндоо ортол мэдэрсэн хүн олон биз ээ. Таны олон жилийн хөдөлмөрийн үр дүнг цахим боловсрол эзэмшсэн хүмүүс хэрхэн боловсон луйвардаж  байгааг сануулах үүднээс энэ сэдвийг хөндөж байна. Цахим луйвар гэдэг нь хуулийн дагуу өөрийн нэр дээр ямар нэг вэб хаяг тодорхой хэмжээний мөнгөөр худалдан авч, дараа нь түүнийгээ яг хэрэгтэй хүнд нь өндөр үнээр зарахыг хэлнэ.   Тэр ч бүү хэл “Би энэ хаягийг өөрт тань зараад, дээр нь нийт ашгийн чинь төдөн хувийг  эзэмшинэ” гэх луйварчид захаас аваад бий.  Домайн бизнесийн хуулиар хэн түрүүлж бүртгүүлнэ, тэр л түрүүлж эзэмшдэг аж. Гэхдээ таны өчнөөн жил зүтгэж босгосон бизнесийн чинь цахим нэрийг зүгээр шахам авчихаад танд өндөр үнээр зарна гэдэг луйвар мөн. Одоогоор үүнийг зохицуулах хууль, эрх зүйн зохицуулалт алга. Гэхдээ энэ төрлийн булхайг зохицуулахаар хуулийнхан ажиллаж эхэлжээ. Тодруулбал, хувь хүн хэн ч байсан цахим хуудасны хаяг өөрийн нэр дээр аваад  тодорхой хугацаанд хэрэглээгүй тохиолдолд хураан авах юм. Домайн бизнес эрхлэгчдийг үгүй болгох зорилготой уг дүрэм, журмыг удахгүй батлах гэнэ. Томоохон бизнес эрхлэгчид өөрсдийн ажлын цар хүрээг тэлж  бизнесийн ашиг ор­логоо өргөжүүлэхийн тулд өөрс­дийн хэрэгцээтэй гэсэн вэб хаягийг домайн бизнес эрхлэгчээс хүссэн үнээр  нь худалдаж авах шаардлагатай болж байна. Гарцаагүй худалдан авах ёстой тийм л хаяг. Энэ бизнес газрын наймаатай адил­хан. Хэдэн жилийн өмнө хувь хү­мүүс газар эзэмших эрх авч, тухайн газарт байшин, барилга барилгүй татвар төлж байгаад өндөр үнээр зардаг байв.  Харин өдгөө авсан газраа зориулалтаар нь ашиглаагүй бол татвар төлсөн ч буцаан хурааж байгаа билээ.  Яг ийм зохицуулалт цахим ертөнцөд хэрэгтэй болжээ. Сүүлийн үед домайн бизнест дунд сургууль дөнгөж төгсөж байгаа залуус, их сургуульд дөнгөж хөл тавьж байгаа программ хангамж, график дизайны ангийн оюутнууд хүч түрэн орж байгаа. Ялангуяа зарим их, дээд сургуулийн компьютер, программ хангамжийн багш нар хоорондоо ашигтай наймаа хийж, тэр ч бүү хэл сард хоёр удаа уулзаж ямар байгууллага хурдацтай хөгжиж, вэб хаяг хийх гэж байгаа талаар ярилцдаг байна. Энэ нь нэг талын бизнесийн судалгаа аж. Ингээд энд, тэнд сураг ажиг тавьж байгаад тэнгэрт тулсан үнэ хэлж дарамтална. Интернэт нь харилцаа, хамтын ажиллагааны гол орчин болсон энэ үед таны сонгосон вэб хуудсын нэр бизнес, үйл ажиллагаатай уялдсан буюу албан ёсны нэртэй байх ямар чухал нь ойлгомжтой.

Бид бүхний өдөр тутамд хэрэглэж байгаа интернэтийн сүлжээнд байдаг компьютер бүрт оноосон IP нэрийг Домайн нэр гэж тайлбарладаг. Өөрөөр хэлбэл, вэб сайтад нэвтрэхэд ту­салдаг интернэт хаяг гэсэн үг. Домайн нэр нь “тодотгол+цэг+нэр+өр­гөт­гөл” гэсэн бүтэцтэй.   Интернэт хэ­рэг­лэгчид анх олон веб хуудасны IP хаягийг цээжлэх түвэгтэй учраас до­майн нэр гэдэг зүйлийг зохиожээ. Манай улсад   албан ёсоор “Датаком” компани бүртгэл, борлуулалтыг хариуцаж байгаа. Домайн нэрээ бүртгүүлэгч хэн нэгэн гуравдагч этгээдийн хуулийн эрхийг зөрчихгүй байх, нэрээ хуулийн хүрээнд ашиглах талаар гэрээ хийж албан ёсоор авдаг. Тухайн нэрийг бүртгэх, сунгах, түдгэлзүүлэх, цуцлах, дамжуулах зэрэг нь бүгд хуулийн дагуу тодорхой дүрэм журмаар зохицуулагдана. Харин манайд энэ төрлийн бизнес эрхлэгчид эхлээд өндөр үнээр санал болгодог. Үүний дараа тус байгууллагад зайлшгүй хэрэгтэй гэдгийг мэдмэгц тус сайтаар дамжуулан холбогдох хуулийн цоорхойг ашиглан нэр төрийг нь гутаах үйлдлүүд хийдэг нь харамсалтай. Олон улсын жишгээр бол домайн нэр тодорхой хугацаанд өөрөө автоматаар устдаг аж. Устсан домайн нэрийг дахин сэргээхэд үйлчилгээний  жилийн хураамж болох дунджаар 35-40 ам.доллараас гадна 100-110 ам.доллар төлөх шаардлагатай. Сэргээгдэх хугацаа нь буюу “Redemption period” уг  нэрийг устгаснаас хойш 20 хоног нэгдсэн санд байдаг. Энэ хугацаанд уг нэрийг сэргээгээгүй тохиолдолд устгагдахаар хүлээгдэж байгаа  буюу “Pending delete” горимд шилждэг аж. Мөн тав хоногийн дараа “Whois” мэдээллийн сангаас бүрэн устаж, олон нийтэд нээлттэй болдог тул  нэрийг дахин бүртгүүлэн худалдаж авах боломжтой болдог юм байна. Ер нь олон улсад домайн нэрийг хэн түрүүлж бүртгүүлсэн нь эзэмшдэгийн жишгээр өнөөгийн интернэт зах зээлийн ертөнцийн бичигдээгүй хууль. Иймд ашигтай нэрийг түрүүлж бүртгүүлээд бусдад дамлан худалдах  түгээмэл байдаг. Гэвч энэ бүхэн цаг хугацааны хязгаарлалттай тул манай улсад энэ төрлийн бизнес эрхэлж байгаа хүмүүст илүү давуу боломжийг олгож байгаа хэрэг. Олон улсад хамгийн үнэтэй домайн  бол www.business.com юм. Анх 1999 оны арванхоёрдугаар сарын 1-ний өдөр бизнес эрхлэгч Марк Островский 7.5 сая ам.доллараар энэхүү нэрийг худалдан авч байжээ. Дараа нь www.asseenontv.com сайтын нэр 5.1 сая ам.долларын үнэд хүрснээрээ хоёрдугаарт бичигддэг аж. Энэ мэт олон улсад домайн нэрийн үнэ цэнэ тэнгэрт хадсан  байгаа жишгийг монголчууд хуулийн цоорхой ашиглан бусдад тулгаж наймаалж байгаа нь бизнес эрхлэгчдийг жигшээх  болжээ. Энэ тал дээр хууль хяналтынхан болон холбогдох байгууллага ямар нэгэн арга хэмжээ авахгүй бол удахгүй таны ч бизнест ашигтай  домайныг  танд худалдаад  “50 хувийг чинь эзэмшинэ” гээд сууж мэдэх хүмүүс цөөнгүй байгааг сануулья. Ашигтай бизнес ч зарим тал дээр анхнаасаа дутагдалтай зохицуулалт хийсэн нь харагдаж байна. Хэн ч зүтгэж  олсон хөрөнгөө цахим ертөнцийн “мангас”-уудад алдахыг хүсэхгүй.  Тиймээс цахим “мангасууд”-ын цахим луйвраас болгоомжил.