Монгол Улс хөгжлийн жо­лоогоо шууд л харийнханд ат­гуулж байна. Яасан амархан өгчихөв өө гэхээс зүрх рүү ёг­хийтэл хатгуулах шиг. Мон­­голын эдийн засагчид, банк, санхүүгийн салбарын мэргэ­жилт­нүүд яагаад Улсынхаа анх­ны Хөгжлийн банкийг удир­даад явж чадсангүй вэ гэ­хээс  цээжинд цус амтагдах мэт дургүй хүрч байна. Банк бол манай улсын тусгаар тогт­нолтой салшгүй холбоотой стра­тегийн чухал салбар. Мон­голчууд Хөгжлийн банк бай­гуулах асуудлыг ярьж эхэл­сэн цагаас л анхааралтай ажиг­лаж эхэлсэн. Төрийн өм­чийн хорооны дарга бүр хүч­тэй эсэргүүцэж байсан удаа­тай. Одоо байгаа байдлаас ха­ра­хад ТӨХ-ны даргад бараг хүр­тээлгүй мэт шоу болоод өнгөрөв шүү дээ.

Уг банкийг байгуулах ту­хай яриа төдий байхад хэвлэ­лийнхэн “Монгол хүн удир­дах уу” гэж асуух бүртээ эрх мэ­дэлтнүүдээс “Тэгэлгүй яах вэ” гэсэн хариулт сонсож байв. Тухайн үед Өмнөд Со­лон­­гос, Японы тал хамтран ажиллахаар сонирхож байгаа гэсэн мэдээлэл байснаас биш Монгол Улсын Хөгжлийн бан­кийг хэн нэгэн Хан Дай Ву, Ким Жанг Жин нар ирж удир­дана гэж төсөөлөө ч үгүй.

Мэдээж БНСУ-аас урил­гаар ирж, удирдаж байгаа менеж­ментийн багийнханд баяр­лах ёстой байх л даа. Гэх­дээ Монголын нүх, сүв бол­гонд шоргоолж мэт үүрлэн ирэх харийнхныг Хөгжлийн банк­ныхаа зөвлөхөөр бус удир­дагчаар ажиллуулахаас өөр ар­га замыг олж чадаагүй төр, за­сагтаа л гоморхох сэт­гэл төрөөд болдоггүй. Аль хоёр жилийн өмнөөс л манай банк­ны салбар руу сарвалзаад бай­сан. Манайхан банкны тус­гай зөвшөөрөл өгчих гэ­хээр арай л хэтэрсэн хэрэг бо­лох гээд “Манайх удахгүй Хөгж­лийн банк байгуулах гэж бай­гаа. Түүнийг удирдчихаар лут банкир эдийн засагч Мон­голд хараахан алга. Та нар удирдаарай” гэчихсэн юм уу гэсэн хардлага төрж байна.

Ер нь манай гуравдагч хөрш гээд байгаа солонгосчууд хэр сайн түнш юм бол гэдгийг олон монгол хүн нүд, чих тавин ажигласаар байгаа. Жишээ нь өнгөрсөн даваа гарагт хоёр Солонгосын хилийн ойролцоох Геумганг уулын жуулчны баазад ажил­лаж байсан Өмнөд Со­лон­госын ажилчдын Хойд Со­лонгосынхон хөө­лөө гэж дуулдсан. Уг нь тэр жуулч­ны баазыг умардуудыг бай­жуулаад өгье, боломж олгоё гэж анх байгуулсан. Танил сценари биш гэж үү.  Энэ баа­заас болж бүр хоёр хүнийг буу­даж хөнөөгөөд хүйтэн дайн эхлүүлж байсан шүү дээ. Биз­несээ булаалдсан иймэрхүү “жижиг сөргөлдөөн” тэнд үе үехэн гардаг юм билээ.

Мөн Филиппиний Миндо­ро му­жид БНСУ газар ашиг­лах гэрээ хийсэн нь бөөн дуулиан дэгдээж, “Со­лон­гос­­чууд агро колоничлол хий­­лээ” гэсэн хүчтэй эсэр­гүү­цэлтэй тулгарсан байна. “Ма­дагаскарт мөн ийм гэрээ байгуулан олон нийтийн эсэр­гүүцэлтэй тулгарч цуцал­сан” гэхчилэн ойрын үеийн  мэ­дээллүүдийг БНСУ-д амьдарч буй монголчуудын сайтад дурьд­жээ.

Гэтэл Монголд тэднийг бизне­сийн орон зайг нь эзлэхээр орж ирэ­хэд тахин шүтэх нь холгүй хүлээж авдаг билээ. Тэр ч байтугай нутагтаа ноороглож байсан “мөрөөдлийн” төс­лүүдийг нь гайхан биширч алгаа тосон хүлээж аваад төсвийн мөнгөөр сан­хүүжүүлэн мөнгийг нь “угааж” өгдөг жишээг маш амархан олж болдог.
Манай эдийн засаг жижиг. “Аугаа” Солонгостой харьцуулбал ал­дарт “Самсунг” шиг нь төсөвтэй гэж тэд аархдаг байсан нь саяхан шүү дээ. Энэ бол залгихад амархан гэсэн заналхийлэл. Хамгийн эмзэг банкны салбарт маань санаархаад байсан солонгосчуудад хүссэнээс нь хамаагүй өргөн цар хүрээтэй, стратегийн ач холбогдолтой нууц мэдээллээ атгуулчихаад яаж өрсөлдөх болж байна аа. Мэдээлэлтэй л бол хамгийн хүчирхэг, эдийн засгийг нь атгасан бол эрх чөлөөгөө хамт атгуулдаг тийм нийгэмд амьдарч яваагаа мартчихав уу. Эсвэл санаатай үйлдлээр ийн шилжүүлж байна уу гэдэгт эргэлзэхгүй байхын аргагүй.

Солонгосчууд монголчуудад тийм их хайртай байсан юм бол төс­вийн данс улайсан, эдийн засгийн хүнд нөхцөлд ирээд туслаагүй хэр­нээ дэлхийн сонирхлыг татаж, уул уурхай, банк, санхүү, аялал жуулч­лалын салбар хөгжихөөр анаж бай­гаад агнаад байгаад нь баярлаад байх нь зөв үү. Үндэс угсаа нэгт Умард Солонгосын иргэд хамаг та­риалангаа усанд автуулж алдаад турж үхэж байхад туслаагүй байж улам чинээлэг болж байгаа Монголд туслах гээд байгааг бодоход тун ч хүн муутай улс юм. Тэгээд ч дэлхийн хэмжээнд, банкны салбарт өмнөд Со­лонгосчууд ноёрхож гайхуулж бай­сан түүхгүй. Хөгжлийн банк шиг тогтворжуулалтын сангийн үйл ажил­лагааны талаар ч тэндээс хавьгүй туршлагатай улс орон мундахгүй олон бий. Гэтэл яагаад солонгосуудыг сонгов. Ямар шантааж байсан юм бэ гэдэг нь жигтэй.

Ядахдаа Хөгжлийн банкных нь Эрсдэлийн удирдлагын газрын за­хирал, Зээлийн газрын захирал нь хүртэл солонгос байхдаа яах вэ дээ. Тэднийг Солонгосын Хөгжлийн банк хариуцах юм гэнэ. Дахиад л яагаад гэсэн асуулт гарч ирж байна. Удирдлагын менежментийг багийг авч ажиллуулсан л бол урьсан тал нь цалинжуулдаг олон улсын жиш­гийг яагаад зөрчих болов гэдэг нь анхаарал татаж байгаа юм. Цалин бол хариуцлага. Тэгэхээр хариуцлага хүлээхгүй гэсэн үг үү. Эсвэл өндөр цалин өгснөөс болж Монголын хэв­лэл мэдээллийн хэрэгслүүд “эгдүүц­дэг”-ийг “Төрийн банк”-ны жишгээс хараад хэл амнаас зайлсхийв үү. Ёс ёмбогор, төр түмбэгэр. Ядуу ч гэсэн манай төр олон улсын жишгийг дагаж чадаж байгаа. Үүнийг гажуудуулж, энэрэнгүй төрхөндөө пологтуулах элдвийн санаа агуулсан юм биш биз. Цалин чухал биш байна гэдэг нь мэдээлэл олж авах нь чухал гэсэн утга илэрхийлж байна.

Сонирхуулахад, сүүлийн жилүү­дэд Өмнөд Солонгосын тагнуулын алба өмнөх жилүүдийнхээс хавьгүй идэвхтэй, хүчтэй ажиллаж байгааг олон орныхон гайхаж байгаа. Хам­гийн сүүлийн жишээ л гэхэд Хойд Солонгост Ким Чен Ун айлчлах гэж буйг бараг хагас жилийн өмнө мэд­чихсэн судлаад байсан. Эдүгээ Монгол Улсын Хөгжлийн банкийг удирдах хүмүүст Өмнөд Солонгосын Хөгжлийн банкны Ерөнхийлөгч Кан Ман Сү “Өөрсдийгөө монгол хүн гэж бодож хичээнгүй ажиллахыг захисан” гэнэ. Өөр улсад ажиллаж бай­гаа хэчнээн хичээнгүй ажилтан ч яс нь, цус нь, зүрх нь эх орныхоо тө­лөө л байдгийг мэдэхгүйдээ хэлэв үү. Сэтгэлийн хөөрлөөр хэл нь хальти­раад хэлчихэв үү. Тэр тусмаа хан­гүг хүн ямар ч их мөнгө амласан өөрийгөө халх монгол гэж төсөөлөн ажил­лаж чадна гэж үү. Энэ нэг л биш ээ.

Орчин цагт аль ч байгууллагад орсон монгол, солонгос нь үл ялгагдах нөхөд гэртээ байгаа мэт тухалж харагдана. Бүр ялгахын аргагүй зүс царайтай халх, хангүг залуус хотын гудмаар холхиж байна. Барилга барьсан ч солонгос. Тариа тарьсан ч со­лонгос. Хөдөө очиход цэвэрхэн царай­тай хурга тэвэрсэн малчин солон­гос ч угтаж мэднэ. Заримдаа хаана байгаагаа ч мэдэхээ болих нь. Энэ бол манай хоёр орны найрамдал нөхөрлөл, хамтын ажиллагаа энэ тэр гэхээсээ илүү Монголын төр солон­госчуудад бизнесийн орон зайг бий болгож өгөөд байгаатай холбоотой юм. Дээрх боломжийг монголчууд эдлэхэд хэчнээн хол гээч.

Хөгжлийн банкны удирдлагууд хэлж байна л даа. “Бидний хийх эхний ажил нь олон улсын зах зээл дээр бонд гаргаж, хөрөнгө босгох явдал” гэж. Бид өөрсдөө чадна шүү дээ. Оюутолгой ордыг халаасандаа мөнгөгүй Фрийдланд ирээд олон ул­сын хурал дээр зад панаалдаж бай­гаад л хөрөнгө босгосон. Одоо ха­лаглаж, харамсаад л байдаг. Монгол хүн эх нутагтаа байгаа баялгаа танилцуулж, түүгээрээ дэн­чин тавин, гоё төлөвлөгөө ярьж, мөнгө босгож чаддаг болсон. Тэр бонд гэгчийг чинь худалдаалж сурч бай­гаа. Дэлхий Монголын бондыг сонирхдог болчихсон. Тийм л сайныг санаж ирсэн юм бол солонгосчуудын чад­дагаас юуг нь монголчууд чадахгүй байгааг заагаад өгчих хэрэг­тэй. Өнөөдөр монголчууд зааж өгөх, өрмийг нь хамаад явах хоёрын зааг ялгааг ойлгодог болсон. Ийнхүү ул­сынхаа Хөгжлийн түлхүүрийг гад­нынханд атгуулаад өөрсдөө горьдож суух гэрээг хийчихлээ. Хожмын өдөр бид танайхаас цалин аваагүй, ажлыг чинь л хийж өгсөн гээд ашиг өгөх нь байтугай өр нэхвэл яах болж байна, хэлээд өгөөч.