Оюутанд төрөөс тэтгэлэг олгох­той холбогдуулан их, дээд сургуулийн удирдлагууд төлбөрөө нэмэх болсон гэх мэдээлэл иргэдийн дунд тэнүү­чилж явна. Ирэх оны нэгдүгээр сараас эхлэн сар бүр стипенд буюу цалинтай суралцах бо­лом­­жийг бүрдүүлсэн хууль, тогтоомж нэгэнт гарчихсан бай­гаа. Нэг оюутан сард 70 мянган төгрөг. Энэ бол оюутан, сурагчдын хувьд бага мөнгө биш. Үүнийг сонссон хэн бүхэн манай улсад энэ хэмжээний хөрөнгө мөнгө байгаа эсэхэд эргэлзэж, бас чанаргүй боловс­рол, мэдлэггүй оюутанд зар­­цуу­лах хөрөнгө хайран санаг­даж мэдэх юм. Гэхдээ аливаад шалтгаан, зөв зохион байгуулалт, оновчтой тогтолцоо чухал.

Манай улсын хувьд дээд боловсролын санхүүжилт сур­гал­тын төлбөрөөс бүрэн хараат байдаг гэж хэлж болно. Өөрөөр хэлбэл, нийт санхүүжилтийн 80 хувийг сургалтын төлбө­рөөс бүрдүүлдэг. Энэ бол хэтэр­­­хий өрөөсгөл гэж бол­моор тогтолцоо. Ийм гаж тог­­толцоотой байгаа учраас төл­бөр төлдөг оюутны хойноос ма­най их, дээд сургуулиуд хөөцөлдсөнөөр боловсролын чанарт ахиц гарахгүй байна гэж дүгнэж болмоор. Нөгөө талаар их, дээд сургуулиуд сургалтын төлбөрөөс гадна орлого төвлөрүүлэх нь хэрэгтэй гэдгийг холбогдох салбарын мэргэжилтнүүд онцолж байгаа. Тухайлбал, ШУТИС-ийн хүнс­ний технологийн сургууль гэхэд мэргэжлийн дагуу хүнсний жи­жиг цехүүдтэй, уул уурхайн сургууль нь ил, далд уурхайтай хамтран  оюутнуудаа практик онолоор хослуулан сургадаг. Ши­нээр санаачилсан хуулийн тө­сөлд энэ таатай боломжоор ашиг олсноор боловсролын тогтолцоо, боловсролын чанарт ахиц гарна гэж үзжээ. Харин өнөөгийн боловсролын салбарт хүчин төгөлдөр үйлчилж буй хуулиар бол дээрх үйл ажил­лагааг бүрэн хорьсон байдаг.

Нөгөө талаар арван сараар тооцож, сар бүр оюутанд олгох 70 мянган төгрөг улсын төсөвт  хэчнээн хэмжээний хүндрэл авчрах нь мэдээж. Гэхдээ эргээд хүртэх эерэг сайн талуудыг бид харах ёстой. Оюутнуудыг их биш ч бага хэмжээний хувь хүртэх цалингийн үнэлгээ тогтоон мэргэжлийн дагуух аж ахуйн нэгж, байгууллагуудтай гэрээ хийж ажиллавал улсын төсөвт ч хүндрэл авчрахгүй. Нөгөө талаар онолоос гадна мэргэжлийн дадлага эзэмшсэн, ажлын байран дээрх “бэлэн бүтээгдэхүүн” нийлүүлэгдэнэ гэсэн үг.

Нэг жилийн сургалтын төлбөрийг дунджаар 700 мянга гэж авч үзвэл, унаа, хоол хүнс, ном дэвтэр гээд нэг оюутан жилд хоёр сая төгрөг зарцуулдаг гэсэн судалгаа бий. Насанд хүрсэн оюутнууд хичээлийн хажуугаар цагийн ажил хийж, аав, ээждээ туслан мөнгө олж, энэ зардалд зарцуулах бололцоо бүрэн бий ч олох мөнгөндөө анхаарлаа хандуулаад, мэдлэг эзэмших асуудлаа орхигдуулах ч талтай. Тэгвэл степенди олгосноор ажил хийж мөнгө олох биш, сурах, боловсроход анхаарлаа төвлөрүүлэхэд түл­хэц өгч болох талтай. Төсвийн мөнгөнөөс заавал гаргахдаа бус оюутнуудыг практик эзэм­шүүлэнгээ цалинтай ажиллуулах боломж бололцоо бүрэн бий. Ер л үрэлгэн, хэт хавтгайрсан халамжийн хамжлагууд бол­гоход боловсролын бодлого чиг­лээд байх шиг.

Гадаадын улс, орнуудад сурахын хажуугаар ажил хийж төлбөрөө төлөх тийм л тогтолцоо үйлчилдэг. Тиймдээ ч бие даасан бие хүн болж, хариуцлагатайгаар боловсрол эзэмшдэг. Хэрэв сур­галтын чанарт ахиц гаргахын тулд аж ахуйн нэгж, албан байгууллагуудад энэ саналыг тавилаа гэхэд татгалзах зүйлгүй л байх. Тийм ч бүрэн боломжтой. Заавал төрөөс энэ мөнгийг гаргаад байх шаардлагагүй. Харин ч энэ нүдээ олно. Бидний байнга баалаад буй хуульч, эдийн засгийн ангийн оюутны тоог энэ гарц цөөлөөд өгөхийг үгүйсгэхгүй. Дадлага хийлгэнгээ аж­лаа хийлгэж, тодорхой хэм­­­­­­­жээ­ний цалин өгдөг бол­вол хангалттай бэлтгэгдсэн дээрх чиглэлийн оюутнуудыг ца­­­лин­­тай дадлага хийлгэх байгууллага, аж ахуйн нэгжийн тоо хүрэлцэхгүй. Хүрэлцэхгүй учраас тэд дэ­мий мөнгө тө­лөхгүй. Мөнгө төлөхгүй бол оюутан цалингүй болно гэсэн үг. Тиймээс оюутан цалинжуулах санхүү­жилтийн гар­цыг дээрх маягаар хайвал ямар вэ.