УИХ, Засгийн газар, явсаар нийс­­лэлийн захирагчийн хэм­жээнд хийж шийдэх асуудал, төсөл, хууль тогтоомжийг Ерөнхийлөгч санаачлан барьж авах болсоор багагүй хугацаа өнгөрлөө. Энэ бүхэн “хэн аж­лаа хэрхэн хийж байгааг” ха­руулж буй толины тусгал. Лицензийн асуудлыг цэгцлэх, Улаанбаатарыг утаагүй болгох зэрэг аж ахуйн шахуу ажилд гар дүрэв. Энэ нь Ерөнхийлөгч сайн ажиллаад байгааг илтгэх биш нөгөөдүүл /other/ л ажлаа хийхгүй явааг ховлоод буй хэрэг. Иймэрхүү байдлаар “нөгөө­дүүл” ажиллахгүй бай­гаа салбарт Ерөнхийлөгч “нө­хөөс” болж эхлэв. Ялангуяа “other” буюу нөгөөдүүл гэсэн ойлголт ч байхгүй бүгд эрх баригч болчихоод буй улс төрд Ерөнхийлөгч тэдний байр суу­рин дээр гарч ирэв. Өөрөөр хэлбэл олонх, цөөнхгүй нийлээд эрх баригч болчихсон улс төрд Ерөнхийлөгч “сөрөг хүчин” болж байна.

Хамтарвал үр дүнтэй гэж тунхагласан хоёр намын Засгийн газар хоёр “толгой”-н ард л арай чүү гарах гэсээр бүрэн эрхийн хугацааныхаа төгсгөл дээр ирчихээд байна. Амласан мөнгөө өгөх аргаа хайсан энэ ажлаас нь өөр хийх зүйл байхгүй гэвэл худлаа. Гагцхүү түүнийг нь хажуугаас хэлээд өгөх, хяналт тавих сөрөг хүчин байхгүй байгаад л их учир бий. Саяхан нийслэлийн иргэдтэй хийсэн уулзалтынхаа үеэр Ерөнхийлөгч  “УИХ, Засгийн газрыг тар гэж хэлмээр тийм зүйл харагддаг” гэж хэлжээ. Үүнийг хэлэх “сөрөг хүчин” түүнээс өөр алга. Ийм утгатай шаардлагыг тавьж буй иргэдийн тэмцлийг “other” байхгүй эрх баригчид маань хуулийн хүрээнд оруулж ирэхгүй хаалт хийчихээд байгаа энэ үед тэр ганцаараа байна.

“УИХ-ын сонгуулийн хуу­лиа шийд, Засгийн газар тэрэн дээрээ хамтар. Улс төрийн на­мыг гишүүнчлэлгүй болго. Энэ Монголын ард түмнийг хуваадаг байдлыг зогсоо. Бу­сад улс оронд байдаг намын систем рүү оруул. Энэ хуулийг батал… Илүү танхим байгуулж Улаанбаатар руу битгий татаа. УИХ  хяналтын бүтцээ бий болго. УИХ-ын гишүүд нэг тэрбум төгрөг биедээ тараадгаа боль. Тэрийгээ төсөвтөө хийгээд орон нутгийн эрх болгож өг. Ийм хачин дутагдлаа боль.  Бусад оронд байдаг парламентын санал асуулга парламентын мөр­дөн байцаалт гэх мэт тэр бусад юмаа бий болго…” гэж Ерөнхийлөгч эрх мэдэлгүй иргэдэд хандаж хэлээгүй нь ойлгомжтой.

Улс төр, бодлогын шийдлийг нь гаргаж, эрх зүйн орчныг бүрдүүлж өгчихөөд аж ахуйн нэгж, иргэний нийгмийнхэнд хийж хэрэгжүүлэх бололцоотой нь хамт шидчих өдий төдий ажлыг төр хийх гэж самгардсаар. “Жижиглэн”-гийн бизнес хий­дэг аж ахуйн газар болсон төр засаг энэхүү бизнесийн сүл­жээндээ хэнийг оруулах, үгүйгээ шийддэг газартай болсон нь Төрийн албаны зөв­лөл. Үүнийг тараах ёстой гэж Ц.Элбэгдорж иргэдтэй хийсэн уулзалтынхаа үеэр мөн хэлжээ. Монголын хөгжилд тээг тушаа болсон, хоцрогдсон бүхнийг өөрчлөх бодлогыг л өнөөгийн парламентаас хүлээгээд тэсвэр алдаж байгаа иргэдэд түүний үг таалагдлаа.  “Сөрөг хүчин” гэ­дэг байр суурин дээр түүнийг хүлээн зөвшөөрөхийг хүсч байна.  

Уг нь өмнөх Ерөнхийлөгч нар ч түүн шиг “сөрөг хүчин”-ий байр суурин дээр хүрч байсан юм. Үнэмлэхүй олонх, хэт цөөнх гэсэн харьцаатайгаар голлон явж ирсэн парламент зас­гийн эрхийг барьж байх үед Ерөнхийлөгч нар сө­рөг хүч­ний үүргийг “хүч хавс­ра­хад” хүрч байсан. Гэвч өмнөх Ерөнхийлөгчийн үед парла­ментыг муулахыг тэвчих, муулья гэсэн ч зарим удаад нь хэлээ хазаад өнгөрөхийг хичээгсэд олон байсан. Яагаад гэвэл  тэмцэж байж сонгосон ардчиллын маань үнэ цэнийг тээж буй парламентын засаг­лалыг нулимж, нэг хүний, тодруулбал Ерөнхийлөгчийн засаг­лалыг илт дэмжээд байсан хэсэг бүлэгт ташуур өгөхгүйн тулд тэвчсэн. Тэгээд яасан, УИХ улам л муудсан. Одоо “бусад” гэсэн ангилалгүй, бүгд эрх баригчид болсон.

УИХ-ыг сонгох сонгуулийн тогтолцооноосоо эхлээд бод­ло­го, шийдвэр, гишүүдийн нууж хуваадаг тойргийн мөнгө, хийдэг томилгоо, хууль санаачлах, хя­налт тавих эрхээ худалддаг гишүүдийн тоо, Засгийн газар­таа тавих хяналт, сүүлдээ сөрөг хүчнээ залгисан стандарт бус шийдэл гээд олон зүйлээрээ парламент өмнөхөөсөө ч эв­гүй үнэртэй болжээ. УИХ-ыг өнөөдөр бүгдээрээ шахам муулж, шүүмжилж байна. Нэ­гэн үе Ерөнхийлөгчөөс айгаад парламентыг муулахаа тэвчиж байсан  ардчиллын үнэ цэнийг өмгөөлөгчид үгээ хэлээд эхлэв. Энэ нь “УИХ нэг л биш ээ” гэдэг дохио боловч нөгөө талаар одоогийн ардчилсан Ерөнхийлөгчид өгч буй итгэл найдварын хэмжээс юм. Улс төрд чансаа унаж буй эрх баригчдын нөгөө талд Ерөн­хийлөгч хүчтэй байгаасай гэж иргэд хүсч байгаа хэрэг.