Сангийн дэд сайд Д.Ганхуяг өчиг­дөр   хүмүүст шүүмж­­лүүлэв. Монголын мэргэшсэн нягтлан бодогчдын институтээс “Аудитын компаниудын улсын анхдугаар зөвлөлгөөн”-ийг өчигдөр  зохион байгуулсан юм.  Зөвлөлгөөний үеэр энэ салбарынхан түүнийг өөрсдөд нь чиглэсэн дорвитой арга хэмжээ авч чадахгүй байна гэж зэмлэсэн хэрэг л дээ. Аудитын компаниудын нэр хүнд,  үйл ажиллагааныхаа хөл­сөнд авдаг жишиг үнэ “навс унаж” буй нь төр засгаас дорвитой арга хэмжээ авахгүй байгаагийнх гэнэ. Тэд­­нийхээр Аудитын тухай хуульд өөрчлөлт оруулаад өгчих­вөл салбарын хэмжээнд өсөлт аяндаа л нэмэгдэх ёстой ажээ. Зөвлөл­гөөнд оролцогчид Сангийн дэд сайдын “Компаниудын дүрмийн санг 50 сая эсвэл 500 сая төгрөг болгох асууд­лыг хэлэлцэж байгаа” гэсэн үгийг дэмжиж байна лээ. Чихэнд таатай сонсогдсон энэ асуудлыг амьдрал дээр хэрэгжүүлэхийг түүнээс хүслээ. Ийм хэмжээний дүрмийн сантай байгуул­лагад үйл ажиллагаа явуулах эрх  өгөөд байвал жижиг компаниуд аргагүйн эрхэнд нэгдэх гэнэ. Нэгдэхийн хэрээр үйлчилгээний хөлсөө боломжийн ханшаар тогтоох гэнэ.  Өрсөлдөөн ч бий болох учир­тай аж. Одоогоор компаниуд үйлчил­гээний хөлсийг өөр хоорондоо авцалдаагүй, хүссэнээрээ тогтоодог байна. Байгууллагын санхүүгийн жилийн эцсийн тайланд аудит хийгээд үйлчилгээний хөлсөнд 40 мянган төгрөг авдаг байгууллага бий. Жишиг үнийг мөрдвөл үйлчил­гээний хөлс 400 мянган төгрөгөөс буух ёсгүй ажээ. Хямд үнээр аудит хийсэн байгууллагын нэрийг нь хэлэхийг хүсээгүй ч “Ёс зүйгүй” хэмээн шүүмжилсэн юм. Хэтэрхий бага хөлс авч буй нь энэ салбарынхны нэр хүнд унаж буйн хамгийн гол шалтгаан бололтой. Түүнчлэн энэ хэмжээний мөнгө авсан компани тайлан шалгах бус хараад л өнгөрч буй нь тодорхой гэдгийг ч олон хүн хэлж байв.

Сангийн яамны Нягтлан бодох бүртгэ­лийн бодлогын газрын дарга С.Мягмардаш Дэд сайд руу нь чиглэсэн олон асуултын хариуд “Аудитын тухай хуулийг өнгөр­сөн онд УИХ-д өргөн барина гэж байгаад тодорхой шалтгааны ул­маас хойшлуулсан. Энэ онд өргөн барих байх. Одоо хүчин төгөлдөр байгаа Аудитын тухай хуульд 28 алдаа байна. Энэ нь ч хуулийг хэлэл­цэх явцыг удаашруулах нэг шалт­гаан болсон. Компаниудад ч учир бий. Үйл ажиллагаа явуулах зөвшөөр­лийн хугацаа нь дуусч байгааг мэдэхгүй явж байдаг. Төрийн өмнө хүлээсэн үүргээ хэр биелүүлж бай­гаа вэ гэдгээ бодолцох ёстой” гэсэн хариултыг өглөө.

Одоогийн байдлаар Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж буй 79 аудитын компани бий. Эдгээр компа­ниуд дөрвөн мянга гаруй байгуул­лагад аудит хийж буй аж. Гэхдээ энэ төрлөөр зах зээлийн 30 гаруй хувийг “Эрнест энд Янг Монголия аудит”, “Тэнцвэр Оргил-Аудит”, “Прайс уотер хаус куперс” гэсэн гадаадын хөрөнгө оруулалттай гурван компани дангаараа эзэлж байгаа гэдгийг энд онцолъё. Монго­лын эдийн засаг гадагшаа тэлж буй. Энэ хэрээр хөрөнгийн зах зээл ч хөгжиж байгаа. “Ёс зүйгүй”, “нэр хүндгүй”  хэмээн дүгнүүлсэн аудитын компаниудын өмнө энэ мэт боломж ар, араасаа гарч ирж байгаа юм. Гэсэн ч тэд боломжийг хэрхэн ашиглах арга замаа одоо хүртэл олоогүй байна. Уул уурхайн баялгаас Монгол Улсад орж ирсэн орлогын 50-60 хувь буцаад гардаг гэсэн сонирхолтой тоог зөвлөлгөөний үеэр хэлсэн юм. Энэ нь гадны компаниуд Монголын бус олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн, нэр хүндтэй гадны компаниар аудит, зураг төсөл зэрэг холбогдох ажлыг хийлгэх шаардлага тавьдагтай холбоотой ажээ.

“Далайван аудит” компанийн ерөнхий захирал Ц.Жигдэнгээс дараах асуултад хариулт авлаа.

-Стратегийн томоохон ор­дуу­дад аудит хийлгэхээр гад­ны компаниудыг сонгон шалгаруу­лаад байна. Дотоодын аудитын ком­паниудад энэ ажлыг хийх чадвар бий юү?
-Төр засгаас бидэнд “Оюутолгой, Тавантолгойд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн компаниудаар аудит хийлгэнэ” гэсэн хариуг хэлдэг.  Дотоодын компаниудыг энэ ажилд оролцуулах хэрэгтэй. Тодорхой хэмжээний хөрөнгө зарцуулах ч ёстой. Гадаадын компаниуд эдгээр ордуудаас мөнгө босгож, их хэмжээний ашиг олж байна.     
 
 -Монголын аудитын компаниуд хүлээн зөвшөөрөгдөхгүй байгаа нь чадвартай нь холбоотой юу?
-Чадвар байгаа. Гэхдээ түүнийгээ ашиглаж чадахгүй байгаа юм.
   
-Тэгвэл нэр хүндтэй, хүлээн зөвшөөрөгдсөн, чадамжтай боло­хын тулд юу хийх хэрэгтэй юм бэ?
-Төр биднийг олон улсын ауди­тын компаниудын дараа тавина гэдгээ нэгэнт илэрхийлчихлээ. Тиймээс жижиг компаниуд нэгдэж, ний­лэх хэрэгтэй байна. Ингэж байж Оюутолгой, Тавантолгойгоос хөрөн­гө босгох чадамжтай болно. Манай компани том болчихоод ингэж байгаа юм биш. Хамгийн гол нь зах зээлээ өргөжүүлэх ёстой. Одоо муу үнэлгээтэй байгаа нь үнэн. Тиймээс ёс зүйгээ сахих хэрэгтэй байна.